میراث جام جهانی ۲۰۲۲ برای کارگران مهاجر در قطر چه خواهد بود؟

در آستانه جام جهانی فوتبال ۲۰۲۲، گروه‌های متعدد حقوق بشری و تیم‌های ملی کشورهای مختلف، از جمله ساکروها، رفتار قطر با کارگران مهاجر را زیر سوال بردند. آیا این کشور به انتقادها توجه کرده است و میراث جام جهانی برای کارگران مهاجر چه خواهد بود؟

Anish, a Nepali migrant worker who helped build Qatar's Lusail stadium.

آنیش، یک کارگر مهاجر نیپالی که در پروژه ساخت ورزشگاه لسیل قطر کار کرده است. Credit: Supplied

آنیش خانواده فقیر خود را در نیپال ترک کرد تا با کار در ساخت ورزشگاه لسیل قطر، مخارج عزیزانش را تأمین کند.

به آنیش وعده دستمزد به‌موقع، سرپناه مناسب و غذای رایگان داده شده بود. همچنین برایش گفته بودند شرکتی که در آن کار خواهد کرد، «خوب» است.

اما واقعیتی را که او تجربه کرد، برعکس بود.

آنیش می‌گوید: «وقتی نمی‌توانید غذای کافی برای خوردن تهیه کنید، باید کاری انجام دهید، ما باید به خارج از کشور برویم.»

او می‌افزاید: «نمی‌توانستم واقعیت آنچه را که واقعاً جریان داشت به والدینم بازگو کنم. آن‌ها نگران پسرشان می‌شدند و اگر داستان کامل را به آن‌ها می‌گفتم، غمگین می‌شدند.»

«اشکالی ندارد اگر من ناراحت باشم، اما نمی‌توانم خانواده‌ام را غمگین ببینم.»
براساس گزارش 'اِکویدم' (Equidem)، یک سازمان خیریه حقوق بشری و حقوق کار، شرکت کارفرما هزاران دالر بابت دستمزد و کسر هزینه‌های غیرقانونی از آنیش بدهکار است.

آنیش می‌گوید، «قرار بود غذا رایگان باشد»، اما هزینه آن را از دستمزدش کسر می‌کردند. این عمل نوعی بردگی مدرن است که به نام اسارت بدهی یاد می‌شود.

در زمانی که آنیش و سایر کارگران مصروف ساخت ورزشگاه‌های پیشرفته قطر بودند، هوا چنان گرم بود که می‌گوید «حتا اگر ۱۰ بوتل/بطری آب می‌نوشیدیم، احساس نمی‌کردیم نیاز به ادرار کردن داریم».

او می‌گوید، اگر کارگران از وضعیت شکایت می‌کردند، شرکت کارفرما از حقوق آن‌ها کم می‌کرد.
اکویدم می‌گوید، شرکت پیمانکار اچ‌بی‌ک (HBK)، کارفرمای پیشین آنیش، درخواست این سازمان برای اظهارنظر در این باره را بی‌پاسخ گذاشته است.

در پی از انتقادها از قطر به دلیل بدرفتاری با کارگران مهاجر و فدراسیون جهانی فوتبال به دلیل اعطای حق میزبانی از این مسابقات معتبر به این کشور خاورمیانه‌ای، رهبران قطر و فیفا ادعا کردند که این کشور سعی دارد به سوابق حقوق بشری خود رسیدگی کند.

جیانی اینفانتینو، رییس فیفا، در یک نشست خبری در آستانه برگزاری مسابقات جام جهانی در ماه نوامبر، منتقدان غربی را به ریاکاری متهم کرد و گفت که قطر یک واحد رفاه کارگران ایجاد خواهد کرد.

او همچنین گفت که فیفا پس از اتمام مسابقات جام جهانی، بودجه‌ای را برای حفظ میراث این جام به قطر ارائه خواهد کرد.

مشکلات کارگران مهاجر در قطر چیستند؟

کارگران مهاجر در قطر با مشکلات متعددی چون میزان مرگ‌ومیر بالا، سرقت دستمزد، هزینه‌های کمرشکن استخدام، اجازه نداشتن به ترک شغل بدون موافقت کارفرما و اجازه نداشتن به تشکیل یا پیوستن به اتحادیه‌های کارگری مواجه بوده‌اند و هستند.

آمار واقعی مرگ‌ومیر کارگران مهاجری که زیرساخت‌های جام جهانی را در قطر می‌ساختند، مورد مناقشه است و به دلیل اطلاعات محدودی که دولت قطر بیرون داده، تأیید آن‌ها دشوار است.

با این‌حال، مطالعه‌ای که توسط تورد کیلِستورم، پروفیسر نیوزیلندی تغییرات اقلیمی و سلامت جهانی، انجام شده، ثابت می‌کند که مرگ‌ومیر کارگران ارتباط مستقیم با گرمای شدید دارد و قابل پیشگیری است.

این مطالعه که بین سال‌های ۲۰۰۹ و ۲۰۱۷ صورت گرفته، ارتباط قوی بین سطح گرما در بعدازظهرها و مرگ‌ومیر ناشی از بیماری‌های قلبی عروقی در میان کارگران پیدا کرده است.

در سطح جهان، بیماری‌های قلبی عروقی عامل ۱۵ درصد از مرگ‌ومیر افراد ۲۵- ۳۵ ساله است، اما در میان مهاجران نیپالی در قطر، این رقم در فصل سرما ۲۲ درصد در فصل گرما ۵۸ درصد بوده است.
Two pie charts showing deaths globally and for Nepali migrant workers in Qatar
Source: SBS
پروفیسر کیلستورم گفت: «ما به این نتیجه رسیدیم که دلیل این امر این است که کارگران هنگام نیاز به استراحت برای حفظ سلامت خود، کارهای سنگین را در محیط گرم انجام می‌دهند.»

تیم ملی فوتبال آسترالیا یکی از گروه‌هایی بود که قبل از اشتراک در بازی‌های جام جهانی امسال در دفاع از حقوق کارگران مهاجر در قطر صدا بلند کردند.

بازیکنان تیم ملی آسترالیا قبل از برگزاری جام جهانی قطر در ویدیویی گفتند: «این کارگران مهاجری که رنج دیده‌اند، فقط اعداد نیستند. مانند مهاجرانی که کشور و فوتبال ما را شکل داده‌اند، آن‌ها نیز از همان شجاعت و عزم برای ساختن یک زندگی بهتر برخوردار بودند.»

واکنش قطر و فیفا چه بوده است؟

رییس فیفا در نشست خبری خود قبل از آغاز مسابقات جام جهانی گفت، غرب باید قبل از نشانه رفتن انگشت انتقاد به سوی قطر، ابتدا به سوابق حقوق بشری خودش نگاه کند.

او گفت: «من فکر می‌کنم ما اروپایی‌ها برای کاری که در ۳۰۰۰ سال گذشته در سراسر جهان انجام داده‌ایم، قبل از شروع به دادن درس‌های اخلاقی، باید برای ۳۰۰۰ سال آینده عذرخواهی کنیم.»

«امروز من احساس قطری بودن می‌کنم. احساس عرب بودن می‌کنم. احساس آفریقایی بودن می‌کنم. احساس همجنس‌گرا بودن می‌کنم. احساس یک کارگر مهاجر بودن می‌کنم.»
این اظهارات میلیونر سویسی توسط دیده‌بان حقوق بشر «مضحک» و توسط خبرنگار فوتبال آفریقایی «توهین‌آمیز» خوانده شد.

اما رییس فیفا به خبرنگاران تأکید کرد که سازمان او به همراه قطر در حال پیشرفت در جهت بهبود سابقه حقوق بشری خود هستند.

فیفا وعده داده است که بودجه‌ای را برای ایجاد یک 'مرکز تعالی نیروی کار' با مشارکت 'سازمان بین‌المللی کار' (ILO) در قطر در نظر می‌گیرد. هدف از ایجاد این مرکز، اشتراک‌گذاری بهترین شیوه‌ها در «مسایل کارگری» و حمایت از پایبندی به اصول راهنمای سازمان ملل متحد در مورد تجارت و حقوق بشر در هنگام میزبانی از مسابقات فیفا، خواهد بود.

به گزارش اس‌بی‌اس، سازمان بین‌المللی کار یک دفتر دایمی در دوحه ایجاد خواهد کرد که در آن یک واحد نمایندگی از کارگران نیز وجود خواهد داشت.

آقای اینفانتینو گفت، هنوز برخی از رسمیات برای ایجاد این دفتر باقی مانده‌اند.

اتحادیه بین‌المللی کارگران ساختمان و چوب (BWI) از بیش از یک‌دهه بدین‌سو خواهان ایجاد یک مرکز کارگران مهاجر در قطر بوده و معتقد است که چنین مرکزی جهت حفظ میراث جام جهانی برای کارگران مهاجر بسیار مهم است.

اما این اتحادیه می‌گوید: «تا به امروز هیچ نشانه‌ای مبنی بر این‌که تغییرات پایداری در راه هستند، وجود ندارد.»

کارگران مهاجر در قطر هنوز حق تشکیل یا پیوستن به یک اتحادیه کارگری را ندارند.

میراث جام جهانی قطر برای حقوق کارگران مهاجر در منطقه چه خواهد بود؟

'کمیته عالی قطر در امور اجرا و میراث جام جهانی' گفته است که این مسابقات «به شکل‌گیری یک میراث پیشرفت، عملکرد بهتر و بهبود زندگی کمک کرده است؛ و این میراثی است که مدت‌ها پس از زدن توپ نهایی زنده خواهد ماند.»

قطر نخستین کشور عربی حوزه خلیج فارس بود که در سال ۲۰۲۰ سیستم کفالت را لغو کرد و به خاطر آن مورد ستایش قرار گرفت. تحت سیستم کفالت، کارگران مهاجر حق کار مستقل را ندارند و برای تغییر شغل باید از کفیل عرب خود اجازه بگیرند.

این اصلاحات به کارگران مهاجر تبدیل شغل بدون موافقت کارفرما را داد و باعث شدند تمام کارگران، فارغ از ملیت شان، به حداقل دستمزد بالاتری دست یابند. به این ترتیب، قطر تبدیل به نخستین کشور عربی حوزه خلیج فارس شد که قانون کفالت را لغو کرد.

طبق گزارش سازمان جهانی کار، در مدت دو سالی که از معرفی این قانون می‌گذرد، بیش از ۳۵۰ هزار درخواست تغییر شغل تأیید شده‌اند که «نتایج مثبتی برای کل اقتصاد قطر» داشته است.
اما برخی از گروه‌های حقوق بشری استدلال می‌کنند که برای ارائه یک میراث مثبت از مسابقات جام جهانی، دولت قطر باید مرگ کارگران مهاجر را به‌درستی بررسی کند.

اخیراً پس از مرگ یک کارگر مهاجر فیلیپینی به نام الکس در حین تعمیر یک ورزشگاه در جریان مرحله گروهی جام جهانی، رییس جام جهانی قطر از خبرنگاران به دلیل پرس‌وجو در مورد این حادثه ناراحت شد.

ناصر الخاطر، رییس جام جهانی ۲۰۲۲ در قطر، گفت: «مرگ یک بخش طبیعی از زندگی است، چه در محل کار باشد و چه در خواب.»

او افزود: «ما در میانه یک جام جهانی هستیم. و ما یک جام جهانی موفق داشته‌ایم. و این چیزی است که شما می‌خواهید در حال حاضر در مورد آن صحبت کنید؟»
با این‌حال، دیده‌بان حقوق بشر می‌گوید که تعداد زیادی از مرگ‌ومیرهای کارگران مهاجر به «علل طبیعی» یا «ایست قلبی» نسبت داده شده و به‌درستی مورد بررسی قرار نگرفته‌اند.

این سازمان در اعلامیه‌ای خواستار پرداخت خون‌بها به خانواده الکس شده است.

اعلامیه این سازمان می‌گوید: «قطر و فیفا بدون شک تاکنون آموخته‌اند که جهان فراتر از بازی‌ها را تماشا می‌کند و شاهد بی‌اعتنایی آشکار مقامات به کارگران مهاجری هستند که زیرساخت‌هایی را ایجاد کردند که این جام جهانی را ممکن کرد.»

«قطر و فیفا به جای تلاش برای منحرف کردن انتقادات، باید این اشتباهات را با پرداخت غرامت به کارگران مهاجر و خانواده‌های شان اصلاح کنند.»

دولت قطر اعلام کرده است که مرگ الکس را بررسی می‌کند.

به اشتراك بگذاريد
نشر شده در 12/12/2022 ساعت 1:40pm
توسط Tom Canetti, Andrew Chappelle, Sam Anwari
منبع: SBS