Hoofdpunten
- Vandaag de dag worden er door de First Nations-volkeren meer dan 100 talen gesproken.
- Veel talen dreigen voorgoed verloren te gaan.
- Uit de laatste National Indigenous Languages Survey blijkt dat 31 gemeenschappen hun talen opnieuw tot leven wekken.
De SBS serie helpt je met het opbouwen van je nieuwe leven in Australië - bekijke alle afleveringen .
Taal is specifiek voor mensen en plaatsen: er wordt gezegd dat het land taal heeft voortgebracht.
Cathy Trindall, vicevoorzitter van de Aboriginal Languages Trust, zegt dat taal een belangrijk onderdeel van haar identiteit vormt. Het verbindt mensen met voorouderlijke kennis en brengt culturele verantwoordelijkheid met zich mee.
"Het vertelt me wie ik ben", zegt ze.
"Ik ben een zeer trotse Gomeroi Murri Yinnar uit het noordwesten van NSW, de zwarte grondvlakten van Narrabri, en ik weet dat ik daar thuishoor, omdat mijn naam, mijn taal, mijn cultuur me dat vertellen, en dat is mijn plek van thuishoren."
Dus wat zou er gebeuren als je taal van je wordt afgenomen? Dit was de ervaring van onze First Nations-volkeren.
AIATSIS Paper and Talk_Kukatj language group. Credit: AIATSIS
Hoeveel talen werden er gesproken in Australië?
Vóór de Europese kolonisatie werden er in heel Australië honderden talen en dialecten gesproken.
John Gibbs, een trotse Wiradjuri-man uit West-NSW, is directeur van de Research and Education Group bij AIATSIS, het Australian Institute of Aboriginal and Torres Strait Islander Studies. Hij zegt dat we op verschillende manieren naar taalaantallen kunnen kijken.
"Als je alleen talen meetelt die zo verschillend zijn dat iemand uit de buurtaal niet kan begrijpen wat je zegt, dan waren er meer dan 250 verschillende talen", legt hij uit.
"Maar taal is ook een vorm van sociale identiteit. Australisch Engels en Amerikaans Engels zijn technisch gezien dezelfde taal, maar als Australiërs identificeren we ons absoluut heel sterk met de ene, niet met de andere. Als je talen bekijkt vanuit het oogpunt van sociale identiteit, waren er meer dan 600 tot 800 verschillende taalvarianten die in Australië werden gebruikt."
Dit aantal nam ernstig af na de Britse kolonisatie.
AIATSIS’ meldt dat er nu 123 talen in gebruik zijn of nieuw leven worden ingeblazen.
Dit is inclusief de verschillende Torres Strait Islander-talen.
Leonora Adidi, taalkundige en tolk van Torres Strait Islands, zegt dat mensen in het westen en midden van de Torres Strait een taal spreken wat geclassificeerd is als een Aboriginal taal.
"De talen die gesproken worden in het oostelijke deel van de Torres Strait, zijn Papoea-talen... We verstaan elkaar niet."
Naast een handvol dialecten is het Torres Strait Island Creools, of Yumplatok, een recente gemeenschapstaal. Volgens het Australian Bureau of Statistics is het nu de meest gebruikte taal van de First Nations, met meer dan 7000 sprekers.
Young aboriginal female students sitting with their tutor outdoors in the sun in Australia. Credit: SolStock/Getty Images
Waar zijn de talen gebleven?
Na de Europese kolonisatie gingen veel talen verloren door het assimilatiebeleid van die tijd en de gedwongen verwijdering van kinderen uit hun families en gemeenschappen.
Mensen werd het recht ontzegd om hun eigen taal te spreken, maar sommige talen werden in het geheim gesproken en in stilte doorgegeven aan jongere generaties.
Tegenwoordig worden de meeste actieve talen in Australië en de Torres Strait gesproken door ouderen. Honderd worden als bedreigd beschouwd en slechts 12 worden door kinderen als eerste taal geleerd.
Veel inactieve talen worden 'slapend' genoemd.
We noemen talen die al een tijdje niet meer gesproken zijn ‘slapend’, niet dood of uitgestorven. Dit komt omdat iets dat slaapt weer wakker gemaakt kan worden.John Gibbs, AIATSIS
Reawakening language
In 2017 werden de eerste talen van NSW vastgelegd in de Aboriginal Languages Act.
De wet erkent dat deze talen deel uitmaken van het culturele erfgoed van NSW. First Nations-volkeren zijn de hoeders van deze talen en hebben het recht om ze nieuw leven in te blazen en te koesteren.
Er is een verschuiving bezig.
De meest recente National Indigenous Languages Survey liet zien dat 31 gemeenschappen in het hele land hun talen opnieuw tot leven wekken en meer mensen de talen spreken.
Maar het nieuw leven inblazen van eerste talen wordt bemoeilijkt door het feit dat onder First Nations-volkeren niet één en dezelfde taal gesproken wordt, benadrukt Aunty Leonora.
Dit betekent dat terwijl sommige talen floreren, andere slechts door een handvol mensen worden gesproken.
"Wat betreft het verkrijgen van steun en het hebben van een landelijk instrument om effectief een landelijk programma te hebben om die talen te revitaliseren, zijn de uitdagingen veel groter dan wanneer we, laten we zeggen, homogeen en monolinguaal waren", zegt ze.
2024 Paper and Talk Participants, AIATSIS, and Living Languages. Credit: AIATSIS
De rol van AIATSIS
The AIATSIS Centre for Australian Languages (ACAL) werkt samen met gemeenschappen om taalrevitalisering te ondersteunen.
AIATSIS heeft manuscripten, dagboeken en audiovisuele opnamen, met name van vroege Europese ontdekkingsreizigers die contact hadden met Aboriginals en Torres Strait Islanders. Deze waardevolle documenten zijn beschikbaar voor leden van de gemeenschap.
ACAL financiert ook de reguliere workshopreeks 'Paper and Talk', waarbij onderzoekers uit de gemeenschap naar het instituut komen waar ze samen met ervaren taalkundigen toegang hebben tot hun taalmaterialen.
"Aan het einde van de twee weken hebben ze een taalbron gecreëerd om mee terug te nemen naar de gemeenschap om de taal een nieuw leven in te blazen", zegt John Gibbs.
AIATSIS heeft ook de publicatie gefinancierd van meer dan 20 .
Warlpiri Dictionary
Taal opnieuw tot leven brengen via scholen
Om talen te laten floreren, moeten ze door kinderen worden gesproken.
In 2022 werd de Gumbaynggirr Giingana Freedom School geopend, de eerste tweetalige inheemse school in NSW.
De kleinzoon van Cathy Trindall zal dit jaar naar deze school gaan en een cultureel holistische opleiding krijgen.
"Het gaat niet alleen om het leren van de namen van de dolfijnen of de walvissen. Wat ze zullen leren, is dat als ze op excursie gaan, ze het "Dreaming path" begrijpen. Ze zullen de scheppingsverhalen begrijpen. Ze zullen begrijpen dat die dolfijn eigenlijk deel uitmaakt van de verhalen die hen verbindt met waar ze thuishoren en wie ze zijn."
A classroon at The Gumbaynggirr Giingana Freedom School. Credit: SUSAN
Het koesteren van taal door middel van vertaling en tolken
Sinds 2012 werkt NAATI (de National Accreditation Authority for Translators and Interpreters) samen met de Australische overheid en inheemse organisaties om het aantal professionele tolken te vergroten. Dit gebeurt via het Indigenous Interpreting Project.
Het doel is om alle Aboriginal en Torres Strait Islander gemeenschappen te laten deelnemen en hun rechten in Australië in hun eigen taal te laten vervullen.
Lavinia Heffernan is een Pintupi-Luritja-vertaler en NAATI-gecertificeerd tolk.
"We werken met mensen die Engels niet als eerste taal hebben... soms is Engels misschien hun vijfde of zesde taal", zegt ze.
"Er zijn momenteel 96 gecertificeerde Aboriginal- en Torres Strait Islander-tolken voor 27 talen."
Toen Lavinia onlangs een conferentie voor tolken en vertalers bijwoonde, zag ze vergelijkbare verhalen van nieuwe migranten en First Nations-mensen.
"We zijn als kinderen geboren om te vertalen... We waren de constante tussenpersoon die voor families vertaalde, en hun verhalen horen is heel vergelijkbaar met onze eigen verhalen toen we opgroeiden."
READ MORE
Ngiyang
Abonneer je op of volg de Australia Explained-podcast voor meer nuttige informatie en tips over hoe je je kunt aanpassen aan je nieuwe leven in Australië.
