Ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ επιχείρησε να διασώσει την παρακμάζουσα Σοβιετική αυτοκρατορία, εφαρμόζοντας μια σειρά από μεταρρυθμίσεις, που τελικά οδήγησαν στη διάλυση της.
Στη Δύση, υπήρξε ιδιαίτερα δημοφιλής, ωστόσο, στη μετασιοβετική Ρωσία, ήταν ιδιαίτερα αντιπαθής, συνδεόμενος με την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. Δύο λέξεις σημάδεψαν την πολιτική του πορεία. Γκλάσνοστ και περεστρόικα, διαφάνεια, και αναδιάρθρωση. Οι δύο λέξεις που οδήγησαν στη δημοκρατικοποίηση του σοβιετικού καθεστώτος.
Στην εξουσία παρέμεινε για λιγότερο από επτά χρόνια, και οι ριζοσπαστικές μεταρρυθμίσεις που προώθησε οδήγησαν, εν τέλει, σε απόπειρα πραξικοπήματος εναντίον του, και στην εμφάνιση τεθωρακισμένων στους δρόμους της Μόσχας. Ένα πραξικόπημα, όμως, που κατέπνιξαν οι ίδιοι πολίτες διαδηλώνοντας στους δρόμους.
Ο Γκορμπατσόφ, αποδείχτηκε ο ηγέτης που μετά από δεκαετίες ψυχροπολεμικής καχυποψίας και ανταγωνισμού κατάφερε να γίνει ο έμπιστος συνομιλητής της Δύσης.
Και πιο συγκεκριμένα των δύο ισχυρότερων ηγετών, εκείνη την περίοδο, του προέδρου των ΗΠΑ, Ρόναλντ Ρίγκαν και της Μάργκαρετ Θάτσερ.
Σε συνέντευξη που είχε παραχωρήσει η πρώην πρωθυπουργός της Βρετανίας, παραδέχτηκε πως μετά από την πρώτη συνάντηση που είχε μαζί του, πίστεψε ότι η Δύση θα μπορούσε να συνδιαλλαγεί μαζί του.
"Κύριε Γκορμπατσόφ γκρεμίστε αυτόν τον τοίχο"
Τα ανοίγματα του Γκορμπατσόφ προς τη Δύση, οι πολιτικές και οικονομικές μεταρρυθμίσεις στη Σοβιετική Ένωση, βρήκαν την κορύφωση τους σε μια ιστορική ομιλία του Ρόναλντ Ρίγκαν το 1987 στο Δυτικό Βερολίνο. Μια ομιλία η οποία έμελλε να σηματοδοτήσει την επανένωση της Γερμανίας, 3 χρόνια αργότερα. «Κύριε Γκορμπατσόφ, γκρεμίστε αυτόν τον τοίχο», ήταν η πλέον χαρακτηριστική ρήση του Αμερικανού ηγέτη.
Το 1990 Ο Γκορμπατσόφ βραβεύτηκε με το Νόμπελ Ειρήνης. Πάρα πολλοί ανά τον κόσμο τον θεωρούσαν έναν μεγάλο οραματιστή ηγέτη.
Στη χώρα του, όμως, συνδέθηκε, εν πολλοίς, με την φτωχοποίηση του σοβιετικού λαού.
Παρέμεινε στην εξουσία μέχρι τα τέλη του 1991, καθώς η Σοβιετική Ένωση θρυμματιζόταν σε πολλά κομμάτια, ανεξάρτητων κρατών, ανάμεσα σε αυτά και η Ουκρανία.
'Ένας ευπροσήγορος ηγέτης'
Η πρώην επικεφαλής του γραφείου του CNN, στη Μόσχα, Τζιλ Ντόχερτι, η οποία του είχε πάρει κατ’ επανάληψη συνεντεύξεις, τον χαρακτήρισε ιδιαίτερα προσηνή, και χαρισματικό ηγέτη.
Ανεξαρτήτως, απόψεων, υπέρ ή κατά του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, ένα είναι σίγουρο. Άλλαξε το ρου της ιστορίας, με την προσωπικότητα του, με το όραμα του και με τις πεποιθήσεις του.
«Αν και τα πράγματα δεν εξελίχθηκαν, όπως θα ήθελε. Σίγουρα καταγράφεται στην ιστορία ως ο άνθρωπος που πραγματικά μεταρρύθμισε τη Ρωσία, βγάζοντας την από το σκοτάδι», τόνισε χαρακτηριστικά η Τζιλ Ντόχερτι.
Σχέση Γκορμπατσόφ - Πούτιν
Η σχέση του Γκορμπατσόφ με τον νυν πρόεδρο της Ρωσίας, Βλαντιμίρ Πούτιν, ήταν περίπλοκη.
Σε άρθρο του το 2016 στο περιοδικό Time, ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ είχε κατακρίνει την απόφαση του Πούτιν για διεκδίκηση τρίτης θητείας, ενώ είχε αποκαλέσει τις πολιτικές του «εμπόδιο προς την ανάπτυξη».
Τα αισθήματα ήταν αμοιβαία, με τον Ρώσο πρόεδρο να αποκαλεί το τέλος της Σοβιετικής Ένωσης «τη μεγαλύτερη γεωπολιτική καταστροφή του αιώνα.
Πιο πρόσφατα, ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, αν και δεν καταδίκασε δημοσίως την εισβολή της Ρωσίας, φέρεται σύμφωνα με δημοσιογραφικές πληροφορίες να ήταν ενοχλημένος από τις εξελίξεις, θεωρώντας πως ο Πούτιν κατέστρεφε την πολιτική παρακαταθήκη του, της προσέγγισης, δηλαδή, Ρωσίας – Δύσης.
Ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ ταλαιπωρείτο από χρόνια προβλήματα υγείας και πιο συγκεκριμένα νεφροπάθειας. Ο τελευταίος Σοβιετικός ηγέτης αναμένεται να ταφεί στο νεκροταφείο Νοβοντεβίτσε στη Μόσχα, δίπλα στην πολυαγαπημένη σύζυγο του Ραΐσα, η οποία απεβίωσε το 1999.
