Για το θέμα συζητούμε με την Δρ. Παναγιώτα Νάζου, η οποία για δεκαετίες δίδαξε στο Τμήμα Νέων Ελληνικών του Πανεπιστημίου του Σύδνεϋ.
Αρχικά, θα πρέπει να επισημανθεί ότι μάλλον άργησε να αναγνωρισθεί και να εκτιμηθεί στον βαθμό που πρέπει η προσφορά της Ελληνίδας στον ανεξαρτησιακό αγώνα.
Παναγιώτα Νάζου: Θα ήταν λάθος να υποστηριχθεί ότι οι Ελληνίδες έπαιξαν τον κύριο και πρωταρχικό ρόλο στον απελευθερωτικό αγώνα του ’21.
Θα ήταν όμως και μεγάλο λάθος να υποστηρίξουμε πως με τον ένα ή τον άλλο τρόπο ΔΕΝ συνέβαλαν σημαντικά σε αυτόν.
Γι’ αυτό, θεωρούμε μεγάλη παράλειψη το ότι τόσο οι ιστορικοί γενικά, όσο και οι απομνημονευματογράφοι της εποχής επέλεξαν να αποσιωπήσουν ή και συστηματικά να διαγράψουν τις προσφορές τους, τις θυσίες τους, αλλά και τα κατορθώματά τους κατά τη διάρκεια αυτού του αγώνα.
Αρκούμαι να πω ότι έπρεπε να φτάσουμε στον 21ο αιώνα για να γίνει αυτή η αποκατάσταση και η ιστοριογραφία να ασχοληθεί κάπως με την συμμετοχή των γυναικών στον ανεξαρτησιακό αγώνα – και αναφέρομαι εδώ στο κεφ. Για τις Γυναίκες του ’21, που υπάρχει στον 20ο τόμο της Ιστορίας του Παπαρρηγόπουλου.
Πάντως, υπήρξαν, έστω και λίγοι ιστορικοί, οι οποίοι, έγραψαν για την γυναίκα στην Επανάσταση.
Πράγματι και σε αυτούς ανήκει ο Χριστόφορος Περραιβός. Στο έργο του «Ιστορία του Σουλίου και της Πάργας» εξύμνησε την ανδρεία και τις θυσίες των Σουλιωτισσών. Επίσης, στην τετράτομη Ιστορία της Ελλάδος, ο συγγραφέας της και πρώτος πρωθυπουργός της Ελλάδας Σπυρίδων Τρικούπης αναφέρεται στη «χήρα Μπομπολίνα» που κατέπλευσε με το πλοίο της στον Αργολικό κόλπο για να πάρει μέρος στην πολιορκία του Ναυπλίου.
Είναι βέβαια η γνωστή μας Μπουμπουλίνα. Επίσης ο Μακρυγιάννης στα Απομνημονεύματά του κάνει κάποιες αναφορές. Μάλιστα σε ένα δυο αποσπάσματά του υπάρχει μια τρομερή περιγραφή της καρτερίας, των θυσιών και παθημάτων της Ελληνίδας του ’21.
Με δεδομένο ότι οι ιστορικές καταγραφές ήταν ελάχιστες ποια μπορεί να θεωρηθεί ως κύρια πηγή για τη θέση της Ελληνίδας κατά τα χρόνια της τουρκοκρατίας και την διάρκεια της επανάστασης;
Ως τέτοια εκλαμβάνεται η λαϊκή μας παράδοση και κυρίως το δημοτικό τραγούδι. Το δημοτικό τραγούδι θεωρείται «η αυθεντικότερη πηγή» της πραγματικότητας. Αυτά μας μιλούν για αρπαγές γυναικών και νεαρών κοριτσιών, κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, για ξεπουλήματα στα σκλαβοπάζαρα, για εγκλεισμούς σε χαρέμια, αλλά και για μεγάλους ηρωισμούς, για θυσίες και κατορθώματα εφάμιλλα ή και ανώτερα των ανδρών.
Θέλω επίσης, να επισημάνω ότι κάποιοι Έλληνες ποιητές - με σημαντικότερο όλων τον εθνικό μας Ποιητή, Διονύσιο Σολωμό – μιλούν με σεβασμό και θαυμασμό για τις θυσίες και τον ηρωισμό της Ελληνίδας. Γράφει για παράδειγμα ο Σολωμός στους «Ελεύθερους Πολιορκημένους:
Ψυχή μεγάλη και γλυκειά, μετά χαράς στο λέω: Θαυμάζω τες γυναίκες μας και στ’ όνομα τους μνέω.
Επίσης, αρκετά μαθαίνουμε και από κείμενα ξένων επισκεπτών στην Ελλάδα, από κείμενα φιλελλήνων ρομαντικών ιδεολόγων συγγραφέων, αλλά και από πίνακες ζωγραφικής από φιλέλληνες ξένους καλλιτέχνες (και κάποιους Έλληνες), που ακόμα και σήμερα κατέχουν σημαντική θέση σε ξένα ή και ελληνικά μουσεία.
Το κενό που υπήρχε, από άντρες ιστορικούς επιχείρησαν να καλύψουν γυναίκες, που δραστηριοποιήθηκαν αφ’ ενός για την ανύψωση της θέσης της γυναίκας στο ελεύθερο ελληνικό κράτος και αφ’ ετέρου για να αναγνωρισθεί η συμβολή της στην απόκτηση της εθνικής ανεξαρτησίας.
Με βάση τις πηγές που έχουμε σήμερα, μπορούμε να υποστηρίξουμε ότι με την έρευνα για τη συμβολή της γυναίκας στην επανάσταση του ΄21, ασχολήθηκαν στην Ελλάδα για πρώτη φορά, στα μέσα του 19ου αι. και μετά, Ελληνίδες μορφωμένες που είχαν σπουδάσει στο εξωτερικό και που πρωτοστάτησαν στην ανώτερη εκπαίδευση των γυναικών μέσα από ιδιωτικά εκπαιδευτικά ιδρύματα (π.χ. το Αρσάκειο, το Παρθεναγωγείο Πειραιά κ.λ.), (μιας και το νεοσύστατο ελληνικό κράτος θεωρούσε τη μόρφωση των γυναικών περιττή).
Οι γυναίκες αυτές ασχολήθηκαν επίσης και με την ίδρυση Συλλόγων και ιδρυμάτων, όπως και με την έκδοση περιοδικών και εφημερίδων, με κυριότερη όλων την Εφημερίδα των Κυριών της Καλλιρρόης Παρρέν, όπου και συναντούμε σχετικά με το θέμα μας κείμενα.
Μία από τις κυρίες αυτές, η Σωτηρία Αλιμπέρτη θα εκδώσει, το 1933, [σε μορφή βιβλίου,] την πρώτη σοβαρή μελέτη, με τίτλο «Αι ηρωίδες της Ελληνικής Επαναστάσεως».
Όμως, η Κούλα Ξηραδάκη είναι εκείνη που έχει ασχοληθεί περισσότερο από κάθε άλλο άτομο με το θέμα της συμβολής της Ελληνίδας στην Επανάσταση του 1821, και γενικά με την ιστορία της γυναίκας στην Ελλάδα. Για 50 ολόκληρα χρόνια δούλευε ασταμάτητα για να φέρει στο φως τις λησμονημένες γυναίκες της Ιστορίας και να δώσει με το έργο της απάντηση στο μεγάλο ερώτημα που τη βασάνιζε: «Πώς είναι δυνατόν [έλεγε] η «επίσημη» ιστοριογραφία να αγνοεί, να μη βλέπει, ή να βλέπει και να αποσιωπά, ότι οι γυναίκες έχουν κι αυτές δικαίωμα στην Ιστορία, ότι η Ιστορία δεν γράφεται, δεν μπορεί να γράφεται, μόνο από τους άνδρες; Και πώς είναι δυνατόν να απουσιάζουν οι γυναίκες από την ιστορική αφήγηση, ακόμη και στις περιπτώσεις που η παρουσία και η δράση τους στάθηκαν πραγματικά καταλυτικές;
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΗ
Τα πιο εμβληματικά προεπαναστατικά κείμενα
