SBS Hrihawhnak in Cawnmi holh izuamnak 2018 cu minung 4000 nih an rak izuam. Cawnmi holh hi phun 80 hrawng a si. Sihmanhsehlaw, minung 5 nih teinak laksawng an co. Hi holh zuamnak an tuahhi a voi 3nak a si.
Laksawng cotu pa 5 chungah pakhat cu a min ah Ayaan Khaan, kum 6 ngakchia a si. Ayaan nih Mirang holh a cawn hi thla 12 a si cang. Amah holh a simi Urdu le Pashto chim lo in, Mirang holh hi a pathumnak a cawnnmi holh a si.
“Holh cawn cu ka duh tuk, aruang cu ka pa he chawdawr (supermarket) kan kal tik I ei-din cungah benhmi ca ka rel khawh, cun, ka hawile he zong sianginn ah kan I chawn kho"
SBS, Audio le Language Content ah Director a tuantu Mandi Wicks nih a chimmi cu aazuammi hi minung 4000 an si.
“Holh aa zuammi tampi an si. Australia ramhuap, ramthen le khualipi dangdang in an rak izuam cio. Minung pumpak in aa zuammi zong an um bantuk in, anmah sianginn khaankhat aiawh in aa zuammi zong an um. Minung tampi nih an I zuam caah kaa lunghmuih kho tuk. Hi nih a langhtermi cu, Australia ramchung ah minung tampi nih holh dang a cawngmi an tampi ti hi a si”.
Fimcawnnak minister, Dan Tehan zong laksawng peknak puai ah a rak ra kho ve. Amah pumpak zong America ram lai ah a rak um lio ah, Spain holh a rak cawnnak kong; cun, holhthar cawn hi zeitluk indah a that; caantharem le hlawhltinnak –innka a on piak timi – amah pumpak hmuhtonmi zong chimphuannak a ngei.
Ramkhat le ramkhat ipehtlaihnak caah le chawleh chawhrawl tuahnak caah holh cawnnak hi a biapi taktakmi le hmanthlak mi hriamnam tha pakhat a si. A chim rih mi cu,
"Asia ram chungah a ummi kan si. Cutikah, kan innpawng a simi an nunphung zong kan cawn le kan hngalh a hau. Kan innpawng a simi an holh zong kan thiam a hau, cu ve bantuk in a fekmi ipehtlaihnak ngeih zong a tha. Zeiruangah kan ti a si ahcun, hi hna ram pawl hi chawleh chawhrawl (sumdawng) lei in a biapimi an si".
Kum 2016 ah an chuahmi hlathlainak nih a langhtermi cu zatuak 11 hrawng nih Year 12 (Tang 12) an cawnlio ah holhdang an rak cawng ti hi a si.
Australian National University (ANU) nih a luancia nithumni ahkhan a chimphuanmi cu a ralaidingmi kum 5 chung ah, Asia le Pacific ram i hmanmi holh cawnnak caah tangka nuai 11.6 hrawng hman a si lai tiah a ti. Hi holh cawnnak bel hi cu ‘online’ in cawn a si te lai.
Kum 11 a si mi Harneep Kaur nih Punjabi holh a cawnnak a ruangbik hi cu hmailei ah a chungkhar le rualchan he ichawnhbiak khawh le ipehtlaihnak a feh khawhnak ding caah a si. A chim mi cu,
“A si, kan hnukum ahkhan India ka rak tlawng. Punjabi holh ka thiam le ka tial khawh caah ka chungkhar le kan cingla rualchan he kan I chawn kho hna. Punjabi holh thiam cu a tha. Hi thiamnak hi hmailei ah a chanchan in hmanmi holh le kilvenmi a si lai, cun, hmailei minung tampi zong nih an hman a tam te lai”.
SBS Radio Hakha Chin
Salai Biak Za Lian