Key Points
- ኣብ መላእ ዓለም ድሕሪ ናይ ኮቪድ-19 ረኽሲታትን ክታበትን ናይ ሰባት ወርሓዊ ጽግያት ይቕየር ከምዘሎ ተፈሊጡ
- ዝያዳ ምርምር ዘድሊ እኳ እንተ ኰነ ፡ ክኢላታት ከም ዝገልጽዎ ግና ፡ ኣብ መንጎ ኮቪድን ኣብ መንጎ ናይ ወርሓዊ ጽግያት ለውጢ ፡ "ተኽእሎ" ኣሎ ።
ኣብ መላእ ዓለም ዝርከባ ኣንስትዮ ብኮቪድ-19 ምስ ተለኽፋ ወይ ምስ ተኸተባ ወርሓዊ ጽግያተን ከምዝተቐየረ ሓቢረን ።
ገሊአን ንውሓት ዑደት ዝተፈላለየ ክኸውን ከሎ ፡ ገሊአን ድማ ኣብ ፍሰት ደም ለውጢ ርእየን ፡ ቀጻሊ መድመይቲ ፡ ከምኡ እውን ቃንዛ ኣብ ምውሳኽ ለውጥታት ኣጋጢሙ እዩ ።
ክኢላታት ናይ ገለ ሰባት ወርሓዊ ጽግያት ንምንታይ ድሕሪ ኮቪድ ከምዝተቐየረን ፡ እቲ ለውጥታት ከም "ንቡር" እዩ ዝቑጸር ።
ኮቪድ ኣብ ወርሓዊ ጽግያት ኣንስትዮ ለውጢ ከምዘምጸአ መረጋገጺ ኣሎዶ?
ብዙሓት ኣንስትዮ ዑደት ጽግያተን ድሕሪ ናይ ኮቪድ ረኽሲ ወይ ክታበት ለውጢ የጋጥመን ከም ዘሎ ዘርኢ ንጹር መርትዖ እኳ እንተሎ፡ ተመራመርቲ ግን ነቲ ቀንዲ ብድሕሪት ዘሎ ደራኺ ነገር ንምውሳን ክሳዕ ሕጂ ኣበርቲዖም ይቃለሱ ኣለዉ ።
ኣብ ምዕራባዊ ሲድኒ ዩኒቨርሲቲ ላዕለዋይ ተመራማሪ ጥዕና መፍረ ዶክተር ማይክ ኣርሞር ከም ዝገለጾ ፡ ካብ "ቲ ክሳብ ሕጂ እተገብረ መጽናዕትታት ፡ ብኮቪድ-19 ዘይተለኽፉ ወይ ክታበት ዘይተዋህቦም ሰባት መጽናዕቲ ኣይተገብረን ።
"እዚ ብሓቂ ነቲ ዘጋጥም ዘሎ ብልክዕ ኸነንብቦ ከም ዘኽእለና ፍሉጥ እዩ" ክብል ንSBS News ገሊጹ ።
እዚ ከምዚ ኢሉ እናሃለወ ግን ኣብ መንጎ ኮቪድ ረኽስን ክታበትን ኣብ ወርሓዊ ጽግያት ገለ ደቂ ኣንስትዮን ለውጢ "ኣዝዩ ተኽእሎ ኣሎ" ዝብል እኹል መረዳእታ ኣሎ ፡ ይብል ዶ/ር ኣርሞርድ።
ስለምንታይ ከምኡ ይኸውን ከም ዘሎ ክልተ ቀንዲ መሰረተ-ሓሳብ ኣሎ ፡ ዶ/ር ፓቭ ናናያካራ ፡ ናይ ጅይናኮሎጂ ክኢላ ሕክምና ማህጸንን ዝለዓለ ናይ ላፓሮስኮፕ ክኢላ መጥባሕቲን ፡ ብዛዕባ ጥዕና ደቂ-ኣንስትዮ ከምዚ ትብል ።
"ምስ ሆርሞን ዝተሓሓዝ ክኸውን ይኽእል እዩ ፣ ስለዚ ፡ እቲ ክታበት ወይ እቲ ረኽሲ ንሆርሞናት ይጸሉ ኣሎ ፣ ወይ ከኣ እቲ ካልኣይ መስርሕ ፡ እቲ ናይ ምክልኻል ዓቕሚ ስለ ዘጥፈአ ፡ እቲ ክታበት ኣብ ዝወሃበሉ እዋን ዝፍጠር ነድሪ ፡ ኣብ ማህጸን ናይ ምክልኻል ለውጢ ከምጽእ ይኽእል እዩ ፣ እዚ ኣብ ወርሓዊ ጽግያት ንዝርአ ለውጢ ናይ ምጽላው ተኽእሎ ኣለዎ"
"እተን ካብ ናይ ሆርሞን መከላኸሊ ጥንሲ ወጻኢ ዝዀና ኣንስትዮ ለውጢ ከምዘሎ ጸብጻብ ከም ዝገብራ ንፈልጥ ኢና ፣ ስለዚ ፡ ሆርሞን ዝትንክፍን ፡ ብቐሊሉ ነድሪ ኸጋጥመን ይኽእል እዩ ።"
፡ እዚ ለውጥታት እዚ ፡ ምስቲ ናይ ሓደ ሰብ ዝህቦ ናይ ምክልኻል ዓቕሚ ዝተሓሓዝ ክኸውን ከም ዝኽእል ፡ ዶ/ር ኣርሞር ይሰማምዓሉ እዩ ።
"ቅድመ ምጅማር ወርሓዊ ጽግያት ዝርአ ነድሪ ም ከም ምልክታት እዩ" በለ ።
"ስለዚ ፡ እቲ ክኸውን ዝኽእል ፡ ንርእሱ እቲ ኮቪድን ክታበት ኮቪድን ነድሪ ከምጽእ ይኽእል እዩ" ።
"ንቡር" ለውጢ ናይ ወርሓዊ ጽግያት ዝበሃል ከመይ እዩ?
ናይ ሕድሕድ ኣንስትዮ ጽግያት "ውልቃዊ" እኳ እንተኾነ ፡ ዝኾነ ካብ 24 ክሳብ 35 መዓልቲ ዘሎ ንውሓት ዝፈላለ ናይ ወርሓዊ ጽግያት ዑደት "ንቡር" እዩ ዝበሃል ።
እዚ ማለት ፡ ድሕሪ ኮቪድ-19 ወይ ክታበት፡ ጽግያትኪ ቅድሚ ሒደት መዓልትታት ወይ ካብኡ ዝበዝሕ ግዜ ምስዝመጽእ ፡ ከተተሓሳስቢ የብልክን ።
ካብ ዝነበረ ንላዕሊ ዝኸበደ ወይ ፈኲስ ዋሕዚ ምህላው ወይ ኣብ ግዜ ጽግያት ዝለዓለ ዓቐን ቃንዛ ምስዝህልወክንውን እዚውን ብብዙሕ ጸብጻብ ዝቐረበ'ዩ፡ በዚ ክሻቐላ ከም ዘይብለን ዶር ኣርሞር ይዛረብ።
ዶክተር ናናያካራ ፡ "እቲ ቀንዲ ነገር ብዙሓት ኣንስትዮ ለውጢ ሪኢና ኢለን ዘቕርብኦ ጸብጻብ፡ ፡ ድሕሪ ሒደት ዑደት ጽግያት ፡ እቲ ለውጢ ከም ብሓድሽ ናብ ንቡር ከም ዝምለስ እዩ"
"ኣብዚ ደረጃ "ዚ ፡ ብዛዕባ ፍርያምነት ወይ መጠን ጥንሲ ዝመጽእ ጽልዋ ዘሎ ኣይመስልን እዩ ።"
መዓስ'የ ምኽሪ ናይ ሓኪም ክሓትት ዘለኒ?
ቀጻሊ ቃንዛ፣ ክልተ ወይ ካብኡ ንላዕሊ ሰሙናት ቀጻሊ መድመይቲ ምስዝህሉ ፣ ወይከኣ ሕብሪ ናይ ርሕሚ ፈሳሲአን ምስዝልውጥ ሕክምናዊ ምኽሪ ክውከሳ ኣለወን ክብል ዶር ኣርሞር ይመክር።
"እዚ ካብ ምጥዓስ ፡ ዝሓሸ ዝከውን ይመስለኒ" ድማ በለ ።
"ሰባት ናይ ኮቪድ-19 ጸገም'ዩ ገይሮም ጥራይ ኽወስድዎ ኣይንደልን ኢና ።"
ዶ/ር ማይክ ኣርሞር ከምዝብሎ ብኮቪድ ዝተለኽፋን ክታበት ዝወሰዳን ኣብ ዑደት ወርሓዊ ጽግያተን ለውጢ ከምዝረኣያ 'ክኸውን ዝኽእል' እኹል መርትዖታት ከምዘሎ ይገልጽ። Source: SBS / Insight
"ከቢድ መድመይቲ ክኸውን ይኽእል እዩ ፣ ስለዚ ፡ ኣብ ሰዓት ሓደ ሞዴስ ዝመልእ እንተኾይኑ ፡ ዓበይቲ ዝረግአ ዝወጽእ እንተኾይኑ ፡ ወይ ከኣ እቲ ዑደት ፈሳሲ ተደጋጋሚ እንተኾይኑ ተስተብህል እንተ ኣሊኺ ፡ ወይ ከኣ ንብርክት ዝበለ ኣዋርሕ ዝኣክል ግዜ ጽግያተን እንተ ቦኺሩ ፡ ነዚ ምልክታት እዚ ኣበርክቶ ክገብር ዝኽእል ካልእ ጠንቅታት ምውጻእ ኣገዳሲ እዩ" በለት ።
"እቲ ዝኸፍአ ነገር ፡ ኣብ ገዛኺ ስቕ ኢልኪ ኮፍ ምባል'ዩ ፡ ተጨኒቕኪ ፡ ወይ ከኣ ብዶ/ር ጉግል ምጥቃም ፡ እቲ ሓገዝ ክትረኽቢ ኣለኪ።"
ዶ/ር ናናያካራ ወርሓዊ ጽግያት እንተኣጋጢሙኪ ንሓኪምኪ ኣማኽርዮ። ብዛዕባ ጽልዋ ናይ ኮቪድ-19 ረኽስን ክታበትን 'ውን ምርዳእ ክብ ከብል ይኽእል እዩ ።
"ኣብዚ ደረጃ እዚ ፡ እቲ ሓደጋ ኣብ ሓጺር እዋን ኣብ ልዕሊ ወርሓዊ መድመይቲ ዘጋጥም ለውጥታት እዩ ዝመስል ፡ እንተዀነ ግን ፡ ኣብ መጻኢ ጥራይ ኢና እቲ ሳዕቤን ክንፈልጦ እንኽእል" በለት ።
