Sarah* (tên nhân vật đã được thay đổi) đã ăn cắp số hàng tạp hóa trị giá khoảng $300 trong nhiều năm, chủ yếu là thực phẩm, nhưng đôi khi cũng có các mặt hàng mỹ phẩm như sơn móng tay.
“Nếu tôi không có đủ tiền hoặc tính toán chi tiêu sai, tôi sẽ không quét mã một số món hàng rẻ nhất [tại máy tính tiền tự động],” cô nói với The Feed.
Giống như nhiều người Úc khác, Sarah bị ảnh hưởng nặng nề bởi cuộc khủng hoảng chi phí sinh hoạt và nhà ở.
Cô vẫn chưa tìm được chỗ ở mới, và đang có ý định trộm thức ăn cho con mèo của mình.
Sarah có một nguyên tắc: không ăn cắp từ các doanh nghiệp nhỏ đang “gặp khó khăn”. Nhưng cô không có vấn đề gì trong việc ăn cắp từ các nhà bán lẻ lớn như Coles, Woolworths và Kmart.
“Họ vẫn kiếm được lợi nhuận dù tôi có ăn trộm hộp thức ăn cho mèo $2 hay không,” cô nói.
Số vụ trộm cắp trong các cửa hàng tăng kỷ lục
Số vụ trộm cắp trong các cửa hàng bán lẻ đã tăng đáng kể trên khắp nước Úc trong vài năm qua.
Giáo sư Michael Townsley thuộc Đại học Griffith ở Queensland cho biết tình trạng trộm cắp trong cửa hàng đã giảm trong đại dịch COVID-19, nhưng tăng trở lại sau đại dịch.
“Mức độ trộm cắp trong cửa hàng tại Queensland và Nam Úc vượt xa mức trước đại dịch, điều này khiến tôi khá ngạc nhiên,” ông nói.
Số liệu từ hồ sơ của cảnh sát tiểu bang cho thấy số vụ trộm cắp trong cửa hàng đã tăng hơn gấp đôi ở Nam Úc từ năm 2019 đến năm 2023. Tây Úc ghi nhận mức tăng 42%, trong khi ở Queensland mức tăng là 25%.
Source: SBS
“Con số thực tế có thể còn cao hơn; tuy nhiên, rất khó để đưa ra con số chính xác về hành vi trộm cắp trong cửa hàng vì phần lớn vụ việc không được trình báo,” ông nói.
Hồi tháng Tám, Coles cho biết tình trạng thất thoát hàng hoá (do trộm cắp và lãng phí thực phẩm) đã tăng 20% so với năm ngoái. Giám đốc điều hành Woolworths Brad Banducci ước tính hành vi trộm cắp chiếm 1/4 tổng số hàng bị mất.
Tại sao nạn trộm cắp trong cửa hàng lại gia tăng?
Gordon* từng rời khỏi siêu thị Coles mà không trả tiền cho một xe đẩy chứa đầy hàng tạp hóa trị giá $170, do bực tức sau khi gặp vấn đề với máy tính tiền tự động và không nhận được bất kỳ sự trợ giúp nào.
“Tôi luôn là một công dân tử tế, không có tiền sử trộm cắp/tội phạm cho đến khi những hệ thống này được áp dụng,” ông nói.
“Tôi nhớ hình thức thanh toán truyền thống, các mặt hàng được quét mã [bởi nhân viên] và các vấn đề được xử lý ngay tại chỗ.”
Máy tính tiền tự động đang ngày càng trở nên phổ biến tại các cửa hàng bán lẻ lớn – và chúng tạo cơ hội dễ dàng hơn cho một số người lấy trộm hàng hoá.
Tuy nhiên, giáo sư Townsley cho biết áp lực chi phí sinh hoạt có thể là nguyên nhân chính dẫn đến số vụ trộm cắp kỷ lục khi mọi người gặp khó khăn trong việc mua sắm nhu yếu phẩm.
Theo báo cáo lạm phát mới nhất từ Nha Thống kê Úc, người dân đang phải trả thêm 7,5% cho thực phẩm so với năm ngoái. Mức tăng đột biến lớn nhất là ở mặt hàng sữa, nơi giá cao hơn 15%, trong khi bánh mì và ngũ cốc tăng 11%, thịt và đồ biển tăng 3,5%.
Có cả một thị trường chợ đen chuyên bán thực phẩm bị đánh cắp, và một số kẻ trộm đang lợi dụng điều đó.
“Những loại thịt đắt tiền đang bị đánh cắp trong siêu thị, có những câu chuyện kể rằng chúng được đem đến một quán cà phê hoặc nhà hàng địa phương và có người sẵn sàng mua chúng vì họ gặp khó khăn trong việc trả tiền thuê nhà,” giáo sư Townsley nói.
“Đây là một yếu tố thúc đẩy tội phạm bán lẻ có tổ chức, bởi vì tội phạm có tổ chức theo nghĩa đen là khi người ta nhìn thấy một thị trường và cung cấp cho thị trường đó.”
Các trang bán hàng trực tuyến như eBay, Facebook Marketplace và Amazon cũng giúp kẻ trộm dễ dàng bán những hàng hóa bị đánh cắp.
Một số nhân viên siêu thị đang nhắm mắt làm ngơ
Taylor* là một nhân viên tại siêu thị Woolworths có cái nhìn cảm thông đối với hành vi trộm cắp.
“Tôi đã thấy một số người nhét hàng hoá vào ba lô rồi bỏ đi và tôi không nói gì cả,” cô nói.
“Tôi thích giả định một cách tổng quát rằng nếu ai đó ăn trộm một thứ gì đó thì có lẽ họ cần nó.”
Trong khi một số nhân viên rất năng nổ trong việc ngăn chặn kẻ trộm, Taylor cho biết những người khác lại nhắm mắt làm ngơ.
“Nếu bạn không muốn mọi người ăn trộm, hãy loại bỏ hoàn toàn máy tính tiền tự động và trả tiền cho nhân viên làm việc tại quầy thanh toán,” cô nói.
“Tôi không được trả thêm tiền để ngăn chặn hành vi trộm cắp trong cửa hàng.”
Taylor cho biết nhân viên của Woolworths được đào tạo để không đối đầu trực tiếp với kẻ trộm, phòng trường hợp chúng tỏ ra hung hãn – thay vào đó, họ được yêu cầu báo cho người quản lý.
Taylor cũng thừa nhận đã bí mật giảm giá thịt nguội và đồ biển cho bạn bè và khách hàng sau khi chứng kiến giá cá hồi tăng $10/kg trong 3 tháng qua.
“Nếu tôi có đủ khả năng để làm điều đó và nó không quá nguy hiểm đối với tôi, thì tôi sẽ vui vẻ làm những gì có thể để giúp đỡ mọi người,” cô nói.
Xã hội Úc nhìn nhận như thế nào về hành vi trộm cắp trong cửa hàng?
Theo một cuộc khảo sát trên 1.000 người của Đại học Monash, hơn 1/4 người tiêu dùng tại Úc tin rằng một số hình thức trộm cắp trong cửa hàng là có thể chấp nhận được.
Hơn 1/3 số người được khảo sát cũng thông cảm với việc cố tình quét sai mã hàng để trả tiền ít hơn, và không quét mã khi sử dụng máy tính tiền tự động.
Source: SBS
“Mặc dù tôi không ủng hộ hành vi trộm cắp trong cửa hàng, nhưng tôi tin rằng nếu tất cả những nỗ lực khác để có được thực phẩm đều thất bại và bạn thực sự không còn lựa chọn nào khác, thì tôi không đổ lỗi cho những người làm việc này,” cô nói.
“Có những lúc tôi đã phải nhịn đói nhiều ngày để nhường thức ăn cho các thành viên khác trong gia đình …Tôi cho rằng trong những hoàn cảnh như thế này thì bạn có thể làm việc đó.”
Ông Zahra nói rằng thật đau lòng khi biết một số người ăn cắp vì tuyệt vọng – nhưng đó không phải là câu trả lời.
The price of meat and seafood has gone up 3.5 per cent compared to last year. Source: AAP / Glenn Campbell
Một số người nói với The Feed rằng giờ đây họ có động cơ ăn trộm nhiều hơn sau khi Woolworths và Coles công bố lợi nhuận hàng tỷ đô la trong cuộc khủng hoảng chi phí sinh hoạt.
“Woolies và Coles là những tập đoàn vô đạo đức, sẵn sàng chèn ép các nhà cung cấp, trả giá vô lý cho sản phẩm, đồng thời trục lợi ở quy mô cực lớn từ tình hình hiện tại.”
Giáo sư Townsley cho biết đây là hành vi giảm thiểu tác động của những hành động xấu để khiến chúng ta cảm thấy tốt hơn về bản thân.
“Tất cả chúng ta đều rất sáng tạo trong việc nghĩ ra những lý do để biện minh cho hành vi của mình, và chúng ta bị cám dỗ làm điều xấu,” ông nói.
Hành vi trộm cắp ảnh hưởng ra sao đến giá cả và lợi nhuận của siêu thị?
Hai siêu thị lớn nhất nước Úc là Coles và Woolworths đều báo cáo lợi nhuận khổng lồ trong năm tài chính vừa qua – lợi nhuận của Coles là 1,1 tỷ đô la và của Woolworths là 1,6 tỷ đô la.
Giáo sư Townsley cho biết chỉ riêng hai siêu thị này đã chiếm hơn 20% thị phần ngành bán lẻ của Úc – nhưng bán lẻ thực phẩm là lĩnh vực cạnh tranh nhất trong ngành.
Còn ông Zahra thì nói rằng thiệt hại từ hành vi trộm cắp cuối cùng sẽ được chuyển sang người tiêu dùng: “Tất cả chúng ta đều phải trả giá cho việc đó.”
“Mặc dù lợi nhuận có thể là con số lớn đối với một số người, nhưng các siêu thị thường hoạt động với tỷ suất lợi nhuận rất thấp, chỉ khoảng 3 xu trên một đô la,” ông nói.
“Đối với các nhà bán lẻ, việc mất 2-3% hàng hóa có thể khiến lợi nhuận bị mất 25%. Điều này gây ảnh hưởng đến hoạt động của các doanh nghiệp nhỏ, vốn có tỷ suất lợi nhuận thấp hơn.”
Các siêu thị đang áp dụng những biện pháp chống trộm cắp nào?
Các siêu thị đang triển khai những công nghệ ngày càng tinh vi hơn để chống trộm.
Một phát ngôn nhân của Coles cho biết các cửa hàng đều được trang bị camera giám sát, công nghệ khóa xe đẩy để ngăn chặn những người rời đi mà không trả tiền, và cổng thông minh chỉ mở khi khách hàng đã thanh toán tiền mua hàng.
Trong một quyết định gây tranh cãi, Coles cũng đang thử nghiệm gắn camera trên người của nhân viên tại các cửa hàng có nguy cơ cao, nhằm giảm tình trạng trộm cắp và ngược đãi nhân viên.
“Nếu một nhân viên cảm thấy không an toàn, họ có thể bật camera trên người và sẽ thông báo cho khách hàng biết rằng họ bật nó để bảo đảm an toàn,” phát ngôn nhân của Coles cho biết.
“Thử nghiệm này đã được các nhân viên tán thành. Họ cảm thấy rằng công nghệ này sẽ mang lại lợi ích cho họ trong tình huống bị đe doạ.”
Còn Woolworths thì cho biết họ đang ghi hình khách hàng tại hơn 500 cửa hàng bằng công nghệ “hỗ trợ quét mã hàng”.
“Đây là công nghệ thị giác máy tính với những giới hạn về quyền riêng tư rất nghiêm ngặt,” ông Banducci nói.
“Nó chỉ bảo đảm rằng khách hàng thực sự quét tất cả các sản phẩm trước khi rời đi. Nếu không, quá trình sẽ dừng lại và chúng tôi sẽ giúp khách hàng bảo đảm rằng họ quét tất cả các sản phẩm.”
Một người phụ nữ chia sẻ trên TikTok rằng cô phát hiện camera được đặt trên một số kệ hàng trong Woolworths. Siêu thị cho biết những camera này là để theo dõi số lượng hàng trên kệ.
Hình phạt cho tội trộm cắp trong cửa hàng là gì?
Mỗi tiểu bang có những hình phạt khác nhau đối với tội trộm cắp trong cửa hàng, và nó cũng phụ thuộc vào giá trị của hàng hóa bị đánh cắp.
Ví dụ, tại Tòa án địa phương NSW, nếu giá trị tài sản bị đánh cắp không vượt quá $5.000 thì hình phạt tối đa là $5.000 và/hoặc hai năm tù. Nếu tài sản có giá trị trên $5.000 thì mức phạt sẽ tăng lên $11.000 và/hoặc hai năm tù.
Trong phiên toà, thẩm phán sẽ xem xét hoàn cảnh cá nhân và tiền án của mỗi người.
Nếu sử dụng bạo lực hoặc đe dọa bạo lực, bị cáo có thể bị buộc tội ăn cướp (robbery), vốn nghiêm trọng hơn rất nhiều.
Các siêu thị cũng có thể cấm những người đã từng trộm cắp vào cửa hàng của họ.
