پخش و نشر اطلاعات غلط در عصر دیجیتال ما به یک موضوع مهم تبدیل شده است.
به گفته سوشی داس، معاون مدیر ، یک مرکز راستی‌آزمایی مستقر در دانشگاه آرام‌آی‌تی، اطلاعات نادرست (misinformation) به اطلاعات غلطی گفته می‌شود که مردم نادانسته آن‌ها را همرسانی می‌کنند، یعنی از نادرست بودن آن‌ها آگاه نیستند.
اما اطلاعات ساختگی (Disinformation)، به اطلاعات نادرستی گفته می‌شود که عمداً برای فریب دادن مردم ساخته می‌شوند. دلایل این کار می‌توانند از یک شوخی ساده گرفته تا تبلیغ یک برنامه سیاسی یا کسب درآمد از طریق کلیک متفاوت باشند.
کار راستی‌آزمایانی چون سوشی داس و تیمش این است که محتوای وایرال در رسانه‌های را بررسی می‌کنند تا پست‌هایی را شناسایی کنند که ممکن است حاوی اطلاعات نادرست و ساختگی باشند.
بيشتر بخوانيد
آنچه باید درباره خطرهای خرید آنلاین بدانید
سپس آن‌ها تحقیقات کاملی را برای تأیید صحت محتوا انجام می‌دهند. هدف از راستی‌آزمایی این است که مردم به اطلاعات دقیق دسترسی داشته باشند.
خانم داس می‌گوید که در آسترالیا اطلاعات نادرست و ساختگی در مورد موضوعات مختلف دست به دست می‌شوند و در اغلب موارد عناوین خبری فعلی زمینه‌ساز پخش و نشر این اطلاعات می‌شوند.
او می‌گوید: «به عنوان مثال، در حال حاضر جنگی بین روسیه و اوکراین جریان دارد. بنابراین، اطلاعات نادرست و ساختگی در مورد آن جنگ وجود دارند. جنگ دیگری در خاورمیانه جریان دارد. بنابراین، ما وضعیت فلسطین و اسراییل را داریم که اطلاعات نادرست و ساختگی زیادی در مورد آن پخش می‌شوند. ما همچنین به طور مرتب شاهد کلاهبرداری‌های مالی و اطلاعات نادرست مرتبط با سلامت هستیم.»
چپ به راست: دکتر تیموتی گراهام، دکتر سوشی داس و دکتر دارن کاپین
نقش رسانه‌های اجتماعی
رسانه‌های اجتماعی به عنوان یک ابزار تبلیغاتی بسیار مهم عمل می‌کنند. آن‌ها به طور گسترده برای ارتباطات و تبادل ایده‌ها استفاده می‌شوند و از الگوریتم‌های پیشرفته کار می‌گیرند تا محتوایی را به کاربران نشان دهند که بر اساس ترجیحات و فعالیت‌های آن‌ها ترتیب داده شده که این منجر به افزایش تعامل و ارتباط می‌شود.»
با این‌حال، دکتر تیموتی گراهام، دانشیار رسانه‌های دیجیتال در ، توضیح می‌دهد که چگونه این الگوریتم‌ها می‌توانند به طور ناخواسته اخبار نادرست و اطلاعات غلط را منتشر کنند.
دکتر گراهام می‌گوید: «محتوایی روی فید‌های افراد می‌آید که آن‌ها را غیرقابل مقاومت می‌دانند. انسان‌ها از نظر اجتماعی و احساسی برای محتوای رسانه‌ای واقعاً احساسی تنظیم شده‌اند که ممکن است لزوماً واقعی نباشند.»
او اضافه می‌کند که رسانه‌های اجتماعی محتوایی را به مردم نشان می‌دهند که در بین سایر کاربران جلب توجه کرده و واکنش داشته‌اند. مردم تمایل دارند محتوایی را به اشتراک بگذارند که واکنش عاطفی قوی، چه مثبت و چه منفی، بر می‌انگیزد.
اطلاعات نادرست می‌توانند از منابع مختلفی مانند اشتباهات واقعی، گزارش‌های جانبدارانه، احساس‌گرایی و دستکاری عمدی سیاسی، ایدیولوژیکی یا اقتصادی نشأت بگیرند.
تیوری‌های توطئه اغلب شامل داستان‌های پیچیده‌ای در مورد دسیسه‌های مخفی هستند. در مقابل، اطلاعات نادرست طیف وسیع‌تری از معلومات غلط یا گمراه‌کننده را در بر می‌گیرند که ممکن است شامل عناصر توطئه‌آمیز باشند یا نباشند.
یکی از نمونه‌های تیوری توطئه‌ای که تیم راستی‌آزمایی آرام‌آی‌تی بررسی کرده، درباره جایگزنیبوده است.
در این نظریه ادعا شده بود که، بانک‌ها و دولت‌ها برای ردیابی و کنترل مردم این کار را انجام می‌دهند.
زنی در حال اسکن کردن کد کیوآر یک لباس در یک فروشگاه پوشاک Source: iStockphoto / javitrapero/Getty Images/iStockphoto
تاثیر اطلاعات غلط
دکتر دارن کاپین، دانشمند علوم رفتاری مستقر در سیدنی، می‌گوید که اطلاعات نادرست از ابتدای پیدایش زبان وجود داشته است.
با این‌حال، در حال حاضر یک پدیده شایع‌تر با تأثیر اجتماعی قابل ملاحظه است.
در گذشته، مردم حقایق، واقعیت‌ها و باورهای خود را از جامعه محلی، خانواده و فرهنگ خود می‌گرفتند. امروزه از سرتاسر دنیا و منابع مختلف اطلاعات دریافت می‌کنیم.
دکتر کاپین می‌گوید: «مطابق یافته‌های یک ، آسترالیایی‌ها از نظر همرسانی مقالات گمراه‌کننده در بین بدترین‌های جهان هستند. ۸۰ درصد آن‌ها حتا مقاله‌ای را به اشتراک می‌گذارند که خودشان فکر می‌کنند مشکوک است. بنابراین، واضح است که این کار موضوع مورد نظر ما را با اخبار و اطلاعات نادرست خلط می‌کند.»
به گفته او، اطلاعات یا اخبار نادرستی که با باورها یا سوءظن‌های قبلی افراد همسو باشند، می‌توانند تأثیر قابل ملاحظه‌ای بر رفتار آن‌ها داشته باشند. این‌گونه اطلاعات می‌توانند بر نحوه رای دادن در انتخابات عمومی آن‌ها تأثیر بگذارند.
دکتر کاپین به یاد می‌آورد: «به‌ویژه در طول کووید، ما شاهد مشکلات بسیاری در نتیجه اطلاعات نادرست در مورد هر جنبه کووید بودیم. چنان‌که رییس گفته بود که ما فقط با یک اپیدمی مبارزه نمی‌کنیم، بلکه با یک اِنفودمی نیز مبارزه می‌کنیم.»
دکتر کاپین همچنین دلایل زیر را برای انتشار خواسته یا ناخواسته اخبار نادرست بر می‌شمارد:
اخبار جعلی نفرت انسان‌ها از بی‌ثباتی را به بازی می‌گیرد. ما کاملاً طالب امنیت و احساس کنترل هستیم. ما قاطعانه می‌خواهیم آن بی‌ثباتی را ریشه‌کن کنیم. بنابراین، به دنبال پاسخ هستیم و اگر آن پاسخ‌ها به‌راحتی قابل یافت نباشند، خلاها را خودمان پر می‌کنیم. بنابراین، جایی که هیچ اطلاعاتی در دسترس نباشد، مشتاق هرگونه اطلاعات هستیم.»دکتر دارن کاپین، کارشناس رفتارشناسی
به گفته او، انسان‌ها تمایل دارند دیدگاهی منفی داشته باشند که عمیقاً در گذشته تکاملی ما ریشه دوانده است. غرایز بقا، ما را به طور طبیعی به سمت بدبینی متمایل می‌کند؛ کسانی که نسبت به خطر محتاط هستند، به احتمال زیاد در محیط‌های متخاصم زنده می‌مانند.
دکتر کاپین می‌گوید: «اگر قبلا در خارج بوده باشید و با یک آسترالیایی صحبت کنید، آن‌ها با خارجی‌ها اغلب به جای زیبایی و فرصتی که در این‌جا وجود دارد، درباره عنکبوت‌ها، مارها و کوسه‌هایی صحبت می‌کنند که در آسترالیا به وفور یافت می‌شوند.»
دلیل دیگر تمایل ما به انتشار اخبار یا اطلاعات نادرست، «سوگیری تأییدی» ماست.
به گفته دکتر کاپین، اگر به گروهی تعلق داشته باشیم که مخالف واکسیناسیون هستند، تمایل داریم به دنبال اطلاعاتی باشیم که با باورهای ما همسو هستند و این چیزی است که به یاد می‌آوریم.
او می‌گوید، ما احتمالاً اطلاعاتی را به خاطر می‌آوریم که باورهای قبلی ما را تأیید می‌کنند، که منجر به سوگیری و افراط‌گرایی بیشتر می‌شود.
دکتر کاپین همچنین اشاره می‌کند که پیشرفت فناوری، که باعث می‌شود اخبار نادرست در فضای آنلاین واقعی‌تر به نظر برسند، دلیل دیگری برای انتشار سریع اطلاعات نادرست است.
او می‌گوید: «وقتی با کسی رو در رو هستید، می‌توانید از حیله یا رفتار عجیب‌وغریب یا کف دست عرق‌کرده‌اش بفهمید؛ این‌ها به ما اطلاع می‌دهند که آن شخص قابل اعتماد نیست یا آنچه را می‌گوید قابل باور نیست.»
اطلاعات نادرست می‌توانند از منابع مختلف بیایند. Source: iStockphoto / nicoletaionescu/Getty Images
شناسایی و مبارزه با اخبار جعلی
با توجه به رواج شیوع گسترده اطلاعات نادرست در دنیای امروز، تمایز بین حقیقت و دروغ اهمیت بیشتری یافته است.
توسعه مهارت‌های شناسایی و تأیید اخبار بسیار مهم است.
خانم داس در مورد بهترین راهکار خودش برای تشخیص اخبار واقعی از اخبار نادرست می‌گوید: «فقط باید چند کلمه کلیدی را شناسایی کنید، یک برگه جدید باز کنید، آن کلیدواژه‌ها را در صحفه جدید بنویسید و جست‌وجو کنید که با آن‌ها چه چیزهای دیگری را می‌توانید پیدا کنید. شما حتا می‌توانید چند کلیدواژه را همراه با کلمه راستی‌آزمایی بنویسید تا ببینید که آیا کسی هست که قبلاً مقاله‌ای درباره آن موضوع نوشته یا آن را راستی‌آزمایی کرده باشد یا خیر.»
خانم داس همچنین توصیه می‌کند که اگر به واقعی بودن یک تصویر یا عکس مشکوک بودید، می‌توانید از گزینه جست‌وجوی تصویری گوگل استفاده کنید.
او می‌گوید که یک راه موثر برای مبارزه با انتشار اطلاعات نادرست، گفت‌وگوی مدنی، پرهیز از توهین و ارائه مداوم اطلاعات واقعی است.
درک این نکته ضروری است که تغییر فرآیندی تدریجی است که نیاز به صبر دارد.
دکتر کاپین همچنین پیشنهاد می‌کند که قبل اشتراک‌گذاری اخبار یا اطلاعات مشکوک، لحظه‌ای مکث کنید و از خود بپرسید: «آیا می‌توانم این را به صورت حضوری در ملاء عام تکرار کنیم یا بگویم؟»
«و اگر مطمئن نیستید، لطفاً آن‌ها را به دیگران نفرستید و به اشتراک نگذارید، زیرا فقط به چندبرابر شدن اطلاعات نادرست کمک می‌کنید. و ثانیاً، مراقب سوگیری در جست‌وجوی خود باشید.»
کارشناسان به این باورند که مبارزه با اطلاعات نادرست در عصر هوش مصنوعی دشوارتر می‌شود. Credit: We Are/Getty Images
چالش‌های آینده
همزمان با پیشرفت تکنولوژی، گسترش اطلاعات نادرست تکامل می‌یابد.
پروفیسر تیموتی گراهام توضیح می‌دهد که در این دنیای دیجیتالی پیوسته متغیر خود پیش‌بین چه چالش‌هایی می‌توانیم باشیم.
او می‌گوید، یکی از بزرگ‌ترین چالش‌هایی که هوش مصنوعی مولد (AI) ایجاد می‌کند، این است که می‌تواند محتوایی تولید کند که به نظر می‌رسد توسط یک انسان نوشته شده و در نگاه اول بسیار قانع‌کننده است.
«[هوش مصنوعی] فقط متن تولید نمی‌کند، تصویر نیز می‌سازد. یک چالش واقعی که اتفاق افتاده این است که ما با سیلی از محتوای تولید شده توسط هوش مصنوعی مواجه هستیم که در حال ترکیب شدن است و پیگری کردن و سنجش اعتبار آن‌ها روزبه‌روز پیچیده‌تر می‌شود.»
