Kleine taaltjes: Amsteldam?

Dat Amsterdam niet aan de Amster ligt maar aan de Amstel, dat weet iedereen. Frans Hertoghs legt hoe het komt dat er toch geen "L" in de stadsnaam zit.

Amstelerdammer Amsteldam

Dat Amsterdam niet aan de Amster ligt maar aan de Amstel, dat weet iedereen, niet alleen Amsterdammers. Waarom heet de stad dan geen AmsteLdam? Hoe komt het dat die L in-eens wordt uitgesproken en geschreven als een R? Als we een dam bouwen in de Amstel dan heet die toch de AmsteLdam en niet Amster-dam? We zeggen toch ook Amstelveen en Am-stelhoek?

Source: WikiCommons

Om dat te kunnen begrijpen moeten we een uitstapje maken naar aartsrivaal Rotterdam. Rotterdam was oorspronkelijk een dam in het water van de Rotte. Die Rotte werd in die tijd gebruikt om hennep en vlas klaar te maken voor verwerking. De stengels werden in het wa-ter gelegd om de vezels vrij te maken van de plant, die dan natuurlijk ligt te rotten. Rotter-dammers hadden er geen problemen mee om te wonen bij een Rottedam. Sterker nog, ze maakten de Rotte rotter.

Hoe komen Rotterdam en Amsterdam aan die extra R ? Dat komt omdat dat vroeger een tweede naamval was. Die gaf aan dat iets van iets of iemand was. Daarom zeg je ook Haar-lemmERmeer, BommelERwaard en SneekERvaart. En in datzelfde rijtje zit ook RotteRdam, de dam van de Rotte.

Amsterdam ligt aan de Amstel. Heel lang geleden heette hun riviertje de Ame- stelle, waarbij ame water betekent en stelle plaats, woonplaats. Amstel betekent dus oorspronke-lijk waterplaats, waarbij je beslist niet moet denken aan het werkwoord wateren. En de dam die daarin gelegd werd heette dus oorspronkelijk AmestelleR-dam. Die L in het midden viel weg door slordigheid of Amsterdamse spreeksnelheid, en zo komen we via Amstelerdam aan AmsteRdam, wat dus letterlijk betekent: Wa-terwoonplaatsdam.

Kort samengevat: zoals Rotterdammers be-woners zijn bij de dam in de Rotte, zo zijn inwoners van Amsterdam om heel precies te zijn dus Waterwoonplaatsdambewoners van de Amstelerdammer Amsteldam.

O ja, je gaat toch wel stemmen, zeker?

Vorige week ging de bijdrage van Frans over het kiesrecht, dat kun je nog een keertje nalezen en beluisteren via onze website. Frans vindt dat de Nl'er in het buitenland behandeld wordt als een stiefkindje!