Vào ngày 25/4 hàng năm, nhiều người Úc sẽ cùng thực hiện một lời thề, rằng: "Chúng tôi sẽ nhớ đến họ." Đó là một câu trong đoạn thơ The Ode, là một phần của bài thơ For the Fallen (tạm dịch: Cho người nằm xuống) của Laurence Binyon. Việc đọc đoạn thơ The Ode được xem như là một chi tiết truyền thống không thể thiếu trong Ngày ANZAC.
Ngày ANZAC gồm các hoạt động mang tính truyền thống như diễu hành, chơi thể thao và tam gia trò chơi 'sấp ngửa'. Giám đốc Đài tưởng niệm Chiến tranh Úc, ông Brendan Nelson nói, Ngày ANZAC nằm trong trái tim của những người Úc. Ông Nelson nói: "Mỗi quốc gia đều có những câu chuyện kể để góp phần làm nên truyền thống của quốc gia ấy. ANZAC và Ngày ANZAC chính là câu chuyện của nước Úc chúng ta. Vào ngày này, chúng ta kỷ niệm những cuộc đổ bộ ở Gallipoli. Trong ngày này, chúng ta tưởng nhớ đến những người lính, cả nam lẫn nữ, 2 triệu người tất cả, những người đã và đang mặc quân phục".
Đài tưởng niệm chiến tranh Úc tại Canberra sẽ là trung tâm tổ chức các hoạt động kỷ niệm, với hàng chục ngàn người tham dự buổi lễ lúc bình minh và lễ tưởng niệm quốc gia. Trên các bức tường của đài tưởng niệm, có tên của hơn 100 ngàn người Úc đã thiệt mạng trong chiến tranh. Và ngày ANZAC được tổ chức chính là để tưởng nhớ đến sự hy sinh của họ.
ANZAC là từ viết từ tiếng Anh của Quân đội Úc và New Zealand (Australian and New Zealand Army Corps). Hai quốc gia đã cùng hợp lực trong cuộc đổ bộ chung đầu tiên của quân đội hai nước, vào ngày 25/4/1915, tại Gallipoli ở Thổ Nhĩ Kỳ. Tuy chiến dịch đó đã thất bại nhưng sự kiện hôm đó đã mang tính biểu tượng cho tinh thần của người Úc.
Tại Melbourne, nhà nghiên cứu lịch sử Carolyn Holbrook, thuộc Đại học Deakin, vốn đã viết nhiều công trình về Ngày Anzac. "Họ đã không thể đi xa. Họ không đạt được bất kỳ mục tiêu nào đã đặt ra từ trước. Họ đã cố trụ lại trên bãi biển. Và việc di tản là một phần thành công nhất của chiến dịch ấy, bởi hầu như có rất ít nạn nhân trong thời gian đó. Có khoảng 8.000 người Úc hy sinh trong chiến dịch Gallipoli trong suốt 8 tháng, nhưng chỉ chiếm khoảng 5% tổng số binh lính đã hy sinh ở Gallipoli" - bà bày tỏ.
Cũng cần nhắc đến bối cảnh lúc ấy. Đó là vào năm 1915, tức 14 năm sau khi nước Úc được liên bang hóa. Vào năm 1901, các thuộc địa đã trở thành các bang của Thịnh vượng chung Úc. Và Tiến sĩ Holbrook nói rằng, Chiến tranh thế giới Thứ nhất mang đến cho người Úc cơ hội để tự hào về tinh thần Úc. "Có một nỗi hổ thẹn không nhỏ giữa những người Úc, về những gì chúng ta mà gọi là 'Nỗi ô nhục của những tù nhân'. Lại có lo ngại rằng, chúng ta không đủ tốt, hoặc gần như không tốt, khi so sánh với người Anh, nếu xét về sự hình thành của đất nước chúng ta. Rằng ở phương Nam này, chủng tộc Anh vĩ đại đang thoái hóa. Và chúng ta là một quốc gia đang đi tìm những thần thoại, để chúng ta có quyền tự tin về dân tộc mình. Và ngày ANZAC tương hợp với những kiếm tìm đó"- bà nói.
Do vậy, khi báo chí Anh và Úc ca ngợi những người lính Anzac đổ bộ vào bãi biển tại Gallipoli, bây giờ được gọi là ANZAC Cove, vậy là một huyền thoại được ra đời. Và người Úc kỷ niệm ngày lễ này gần như ngay lập tức.
Ý nghĩa của Ngày ANZAC thực ra cũng đã có sự thay đổi qua hàng trăm năm. Những năm chiến tranh, ngày này ít được kỷ niệm; trong thời kỳ chiến tranh Việt Nam, ngày này cũng không thực sự phổ biến lắm. Thậm chí, còn có một cuộc tranh luận liên quan đến Ngày ANZAC vào những năm 1980. Nhưng năm 2014, chính phủ liên bang đã có sáng kiến về Lễ kỷ niệm một trăm năm Anzac, với những buổi lễ được tổ chức trong bốn năm, đánh dấu một thế kỷ trôi qua kể từ Thế Chiến thứ nhất.
Bà Carolyn Holbrook nói rằng, sáng kiến này đi cùng với việc, Úc nằm trong số những quốc gia chi nhiều nhất cho tổ chức các lễ kỷ niệm. Bà Holbrook nói: "Úc đã chi tiêu nhiều hơn bất kỳ quốc gia nào khác, gồm cả các quốc gia quan trọng từng tham chiến như Anh, Pháp và Đức, trong tổ chức kỷ niệm Chiến tranh Thế giới thứ nhất. Chính phủ Úc chi khoảng 330 triệu Úc kim, các tiểu bang và vùng lãnh thổ chi thêm khoảng 140 triệu Úc kim. Ngoài ra, còn có ít nhất 80 triệu Úc kim nữa từ các doanh nghiệp. Tính ra, tổng cộng các khoản chi khoảng 550 triệu đô la".
Tuy nhiên, ông Brendan Nelson, Giám đốc Đài Tưởng niệm Chiến tranh Úc, nói rằng điều đó xét ra cũng hợp lý. "Mỗi ngày, mỗi tuần và mỗi năm, chúng ta tưởng niệm và tri ân tất cả 102.800 người Úc đã ngã xuống trong chiến tranh, hay trong sứ mệnh gìn giữ hòa bình mà Úc tham gia. Họ đã hiến dâng cuộc sống của họ cho chúng ta hôm nay, cho đất nước và cho nền tự do của chúng ta. Do vậy, sẽ không có chỗ cho những suy nghĩ, kiểu như, “Chúng ta đã tham gia Chiến tranh thế giới thứ nhất, chúng ta đã tưởng nhớ 62 ngàn người hy sinh. Vậy nên, giờ chúng ta hãy lo toan chuyện khác”.
Năm nay, kỷ niệm ngày ANZAC, có hàng ngàn các hoạt động và tuần hành lúc bình minh được tổ chức trên khắp nước Úc và thế giới. Bà Carolyn Holbrook nói, dẫu sau này, trong Chiến tranh Thế giới Thứ hai, rồi tại Hàn Quốc, Việt Nam, Iraq và Afghanistan, cũng đã có nhiều người Úc ngã xuống; nhưng không thể phủ nhận một điều rằng, những người lính ở Thế chiến Thứ nhất vẫn tiếp tục giữ một vị trí đặc biệt trong tinha thần ngày Anzac. "Với người Úc, điều đó gần như đóng một vai trò quan trọng về tinh thần, kiểu như trong lĩnh vực tín ngưỡng. Trở lại với thời gian đó, tôi nghĩ, thần thoại đã phát huy hiệu quả. Nó đã khuấy động thêm tình cảm và sự thương tiếc, sự nhớ tưởng đến các tiền nhân" - TS. Holbrook nói.
Sự phổ biến của Ngày ANZAC, do vậy, dường như không hề bị giảm đi. Năm ngoái, bất chấp trời mưa cũng như việc các biện pháp an ninh được tăng cường, vẫn có gần 40 ngàn người đã tham gia các hoạt động lúc bình minh và lễ diễu hành quốc gia ở Canberra.
