READ MORE
SBS Việt ngữ
Cuộc xung đột Ả Rập-Israel năm 1948, là bước ngoặt quan trọng trong lịch sử lâu dài và phức tạp giữa Israel và Palestine.
Nhưng điều gì đã gây ra sự leo thang bạo lực này và người Palestine và người Israel nhớ về cuộc xung đột này như thế nào?.
Chìa khóa để hiểu cuộc xung đột này, là cách Trung Đông bị chia cắt vào đầu thế kỷ 20, sau khi Chiến tranh thế giới thứ nhất kết thúc.
LISTEN TO
Bước ngoặt năm 1948 trong lịch sử Palestine-Israel
SBS Vietnamese
08:56
Chính phủ Anh đã kiểm soát nơi khi đó được gọi là Palestine từ năm 1917, khi ban hành lệnh ủy nhiệm để hỗ trợ việc thành lập một quốc gia cho người Do Thái.
Tiến sĩ Martin Kear là giảng viên về Quan hệ quốc tế tại Đại học Sydney, giải thích những lời hứa trái ngược nhau dành cho người Palestine và người Do Thái sau lệnh ủy nhiệm.
"Vào năm 1920 có Hội nghị San Remo, về căn bản đã chia cắt Trung Đông".
"Vì vậy, Anh đã kiểm soát Jordan, Iraq, Kuwait, ủy nhiệm Palestine. Pháp đã kiểm soát Syria và Lebanon".
"Tôi nghĩ nếu trí nhớ của tôi còn tốt, thì Anh đã quản lý ủy nhiệm Palestine thay mặt cho Hội Quốc Liên".
"Có một quan điểm lỏng lẻo rằng tại một thời điểm nào đó, thời điểm không xác định rằng người Palestine có thể, nếu được coi là, nếu người châu Âu coi là cần thiết, đã chuyển sang một hình thức nhà nước nào đó”, Martin Kear.
Thế nhưng đã có những tuyên bố về tôn giáo của người Do Thái và người Palestine đối với vùng đất này, có từ nhiều thế kỷ trước.
Tiến sĩ Eyal Mayroz là Giảng viên cao cấp về Nghiên cứu Hòa bình và Xung đột tại Đại học Sydney.
"Rõ ràng là bạn phải quay lại khá nhiều thập niên trước, những người Do Thái cuối thế kỷ 19 chạy trốn khỏi sự đàn áp, trong một số trường hợp, họ tìm kiếm một nơi, có thể tự bảo vệ mình".
"Một số người trong số họ đã đến Palestine khi đó, dưới sự cai trị của Ottoman".
"Tôi nói một số người trong số họ, vì nhiều người đã chạy trốn đến các nơi khác trên thế giới".
"Và điều này càng được truyền cảm hứng từ sự ra đời của cái mà chúng ta gọi là phong trào Zionist, ý tưởng rằng sau 2000 năm lưu vong, người Do Thái nên trở về Israel hoặc Zion và thành lập một ngôi nhà cho người Do Thái”, Eyal Mayroz.
Căng thẳng gia tăng vào những năm 1920 và 1930, khi nhiều người Do Thái chạy trốn khỏi sự đàn áp ở châu Âu, củng cố phong trào Zionist vì một quê hương Do Thái.
Tiến sĩ Kear cho biết những căng thẳng này leo thang, khi người Palestine phản ứng lại những yêu sách ngày càng tăng của dân số Do Thái về đất đai.
Những năm này thường được gọi là ‘Cuộc nổi loạn của người Ả Rập’.
"Đã có cuộc nổi loạn lớn từ năm 1936 đến năm 1939 từ người Palestine, tôi nghĩ là để đáp lại những nỗ lực của Anh nhằm đẩy lùi và bảo đảm rằng, một ủy ban khác sẽ trao nhiều quyền hơn cho cộng đồng Do Thái, điều đó đã dẫn đến cuộc nổi loạn lớn".
"Vấn đề đối với người Palestine là do cuộc nổi loạn đó, bất kỳ nhà lãnh đạo, nhà lãnh đạo cộng đồng nào về căn bản đều bị giết, hoặc bị đẩy ra khỏi nhiệm vụ”, Martin Kear.
Tiến sĩ Kear cho biết, áp lực từ hậu quả của cuộc diệt chủng Holocaust và động thái phi thực dân hóa vào cuối Thế chiến thứ hai, đã khiến Vương quốc Anh trao quyền kiểm soát lãnh thổ cho Liên Hiệp Quốc.
"Và giờ đây có một áp lực lớn thúc đẩy việc thành lập một nhà nước Israel và điều đó phải nằm trong nhiệm vụ của Palestine, người Anh thực sự không có can đảm để phản đối điều đó".
"Và có những nhóm khủng bố Do Thái đang hoạt động và công khai, nhắm vào những người lính Anh".
"Những người lính đang chết, có những vụ đánh bom xung quanh Jerusalem và đó là vì người Anh".
"Giống như chiến tranh đã kết thúc và những người này, chúng ta vẫn còn những người lính đang chết, chúng ta không thể bị yêu cầu làm điều này nữa”, Martin Kear.
Vào năm 1947, Liên Hiệp Quốc đã phân chia lãnh thổ - trao khoảng 55% đất cho người Do Thái và 45% cho một nhóm người Ả Rập, trong khi thành phố Jerusalem đang có nhiều tranh chấp, sẽ được quản lý như một thực thể riêng biệt bởi một chế độ quốc tế.
Tiến sĩ Mayroz cho biết kế hoạch phân chia, đã bị người Palestine và các quốc gia Ả Rập hoàn toàn bác bỏ.
"Một ủy ban của Liên Hiệp Quốc nghiên cứu tình hình và đưa ra một kế hoạch phân chia vào năm 1947, được người Do Thái chấp nhận ở một mức độ nào đó".
"Họ nói rằng điều này không tốt, nhưng chúng ta hãy lấy những gì chúng ta có thể vào lúc này, tuy nhiên bị người Ả Rập, người Ả Rập, ý tôi là các quốc gia Ả Rập, cũng như giới lãnh đạo Palestine phản đối mạnh mẽ, vì lý do đó là bất công".
"Sự chia cắt giữa hai bên là bất công, vì có hai phần ba người Palestine trên đất liền và chỉ có một phần ba, nhưng sự chia cắt này chiếm hơn 50% người Do Thái”, Eyal Mayroz.
Trong khi đó các nhà lãnh đạo Do Thái ở Palestine tuyên bố một quốc gia độc lập vào nửa đêm ngày 14 tháng 5, vài giờ trước khi chế độ cai trị của Anh kết thúc và Israel được Liên Hiệp Quốc công nhận vào năm sau.
Sau đó Anh chính thức rút quân và trao quyền kiểm soát cho Liên Hiệp Quốc, vào ngày 15 tháng 5 năm 1948.
Cùng ngày hôm đó, năm quốc gia Ả Rập đã tấn công quốc gia mới, bao gồm Ai Cập, Jordan, Iraq, Syria và Lebanon.
Một trong những hậu quả quan trọng nhất của cuộc xung đột này, là việc di dời hàng loạt hơn 700 ngàn người Palestine khỏi nhà của họ, như Tiến sĩ Kear giải thích.
Ông cho biết khoảng 70% các gia đình ở Gaza hiện nay là người tị nạn, vì nhiều người đã chạy trốn đến Gaza, Bờ Tây và các nước Ả Rập lân cận.
"Rất nhiều gia đình vẫn còn giữ chìa khóa ngôi nhà mà họ đã rời đi, bây giờ, những ngôi nhà đó không còn nữa".
"Vì vậy, thị trấn Palestine sẽ bị phá hủy và thị trấn Do Thái sẽ được tái lập, đó là sự phá hủy".
"Vì vậy, đó là sự chuyển giao của nhà nước này từ hiện tại, đây hiện là nhà nước Do Thái, mọi thứ cần phải phản ánh một nhà nước Do Thái, đã có rất nhiều sự phá hủy, rất nhiều sự khai hoang. Không chỉ có các gia đình Do Thái chuyển đến nhà của người Palestine đó là sự phá hủy những ngôi nhà đó, trong một tòa nhà gồm những ngôi nhà mới”, Martin Kear.
Đối với Israel, ngày 15 tháng 5 được kỷ niệm là Ngày Độc lập.
Trong khi đó, người Palestine đánh dấu sự khởi đầu của cuộc xung đột là Al-Nakba, có nghĩa là thảm họa.
"Ý tôi là, đối với người Palestine thì đúng là như vậy, vì vậy đó là thảm họa, vì nó thực sự đã chấm dứt mọi triển vọng về một quốc gia của riêng họ".
"Vì vậy, có rất nhiều sự thù địch tích tụ trong nhiều thập niên trước năm 1948".
"Và sau cuộc chiến đó, Al-Nakba, hoặc cuộc chiến năm 1947, 48 đã khuếch đại điều đó theo cấp số nhân, không chỉ là gia đình thỉnh thoảng, hoặc không chỉ là những gia đình biệt lập bị đẩy ra, mà đó là toàn bộ cộng đồng”, Martin Kear.
Còn Tiến sĩ Mayroz giải thích lý do, tại sao Israel gọi cuộc xung đột này là Chiến tranh giành độc lập.
"Tôi đoán trong cả hai trường hợp, đó là mô tả đúng về những gì đã diễn ra đối với người Palestine, đó là một thảm họa khủng khiếp mà họ vẫn chưa phục hồi kể từ đó, còn đối với người Do Thái đó là sự thành lập nhà nước của họ".
"Bởi vì đối với người Israel và đó là điều mà bất kỳ người ngoài cuộc nào cũng khó có thể hiểu được, đó là đối với người Do Thái, hàng thế kỷ bị đàn áp và cuộc diệt chủng Holocaust, cùng nhau tạo ra nhu cầu cực độ về cảm giác an toàn, điều đó ảnh hưởng rất lớn đến bất kỳ điều gì, mà người Do Thái đã làm hoặc không làm ở Palestine và sau đó là ở Israel”, Eyal Mayroz.
READ MORE
Xung đột Gaza Israel sẽ đến đâu?
Khi lệnh ngừng bắn do Liên Hiệp Quốc làm trung gian có hiệu lực vào ngày 7 tháng 1 năm 1949, Israel đã kiểm soát 77 phần trăm khu vực Palestine, mở rộng đáng kể so với 56 phần trăm được phân bổ cho nhà nước Do Thái, trong kế hoạch phân chia của LHQ.
Các thỏa thuận để lại Ai Cập chiếm đóng Dải Gaza, Jordan chiếm đóng Bờ Tây và Đông Jerusalem và Israel chiếm đóng Tây Jerusalem.
Một Đường ranh giới đình chiến cũng được thiết lập, dọc theo biên giới của Israel với các quốc gia láng giềng, điều này đã thay đổi đáng kể sau Chiến tranh Sáu ngày năm 1967.
Các lãnh thổ bị Israel chiếm giữ trong cuộc chiến này, vẫn được coi là các lãnh thổ bị chiếm đóng theo luật pháp quốc tế, bao gồm Dải Gaza, Cao nguyên Golan và Bờ Tây, bao gồm cả Đông Jerusalem.
