"Các mỏ bô-xít giàu có đã được phát hiện và công ty khai thác đã thuê một phần khu vực để khai thác các mỏ này. Người dân Yirkalla đã phản đối dự án nói trên với chính quyền liên bang”, bản kiến nghị Yirrkala Bark.
Đó là một bản tin từ năm 1963, tham chiếu đến bộ tài liệu nổi tiếng hiện nay được gọi là bản kiến nghị Yirrkala Bark, được người dân Yolngu ở Lãnh thổ phía Bắc, đệ trình lên Quốc hội Úc.
Bản kiến nghị cho biết, đã đạt được thỏa thuận khai thác các mỏ bô-xít tại Vịnh Melville, phía bắc Yirrkala, nhưng được giữ bí mật với họ.
Người đàn ông thuộc bộ tộc Rirratjingu, là Mandaka Marika trước đây đã nói với NITV rằng, các bản kiến nghị nêu rõ rằng tổ tiên của ông đã phản đối mạnh mẽ.
"Nó được viết bằng cả tiếng Anh và tiếng Yuma mata".
"Sau đó, họ nhận ra rằng chúng tôi có ý gì đó”, Mandaka Marika.
Vào năm 1968, một thỏa thuận khai thác quan trọng khác đã được thực hiện, lần này là hợp đồng cho thuê 42 năm với công ty Nabalco, để khai thác bauxite từ đất của Thổ dân trên Bán đảo Gove tại Nhulunbuy, Quốc gia Gumatj.
Và đó là thỏa thuận mà Djawa Yunupingu của Gumatj cho biết, hiện đã được đưa vào tầm ngắm, nhờ phán quyết của Tòa án tối cao năm 2025.
"Công lý đã được thực thi ở đất nước này cho người dân của tôi”, Djawa Yunupingu.
Được biết Tòa án Tối cao về căn bản, đã đồng ý với phán quyết trước đó của Tòa án liên bang về đất đai tại Gove, cụ thể là nó KHÔNG được mua lại "theo các điều khoản công bằng", trước khi được cho Nabalco thuê vào năm 1968.
Anh trai của Djawa, cố Tiến sĩ Yunupingu là người đứng sau vụ kiện tại tòa án, một là vì quyền được bồi thường của cộng đồng khi mất đất, và vụ còn lại là đơn xin Quyền sở hữu của người bản địa.
"Cảm thấy xúc động khi nghĩ đến anh trai mình, anh ấy là người có tầm nhìn sâu rộng cho tương lai của người dân chúng ta, con cháu và cháu chắt của chúng ta”, Djawa Yunupingu.
Được biết cụm từ "điều khoản công bằng", đó nằm trong Hiến pháp của nước Úc và nó yêu cầu phải thanh toán công bằng, khi tài sản được Liên bang mua lại.
Phán quyết của Tòa án Tối cao có nghĩa là, Liên bang hiện có thể phải chịu trách nhiệm bồi thường lên tới 700 triệu đô la cho người dân Gumatj.
Jamie Lowe từ Hội đồng Quyền sở hữu của người bản địa đã nói với NITV rằng, những chủ sở hữu truyền thống khác cũng có thể được bồi thường.
"Tôi nghĩ rằng điều này tạo ra một chút động lực, cho những người nắm giữ quyền sở hữu bản địa trên khắp đất nước, bắt đầu nộp đơn yêu cầu bồi thường và cũng tranh đấu nhiều hơn, cho quyền sở hữu bản địa của họ”, Jamie Lowe.
Về trường hợp cụ thể này, luật sư Sean Bowden cho biết bước tiếp theo là tòa án hiện phải giải quyết "điều khoản công bằng" có nghĩa là gì và đơn xin quyền sở hữu bản địa của Gumatj, phải được kết luận tại Tòa án Liên bang, trước khi có thể bác bỏ hoặc bác bỏ việc bồi thường.
Nhưng ông cho biết, quyết định cụ thể này là bước đầu tiên quan trọng.
"Đó là phán quyết tôn trọng quyền của những người chủ sở hữu truyền thống trên khắp Lãnh thổ phía Bắc, tất cả những người giống như Gum-atj, đã phải chịu đựng trực tiếp từ các hành động của chính phủ, khi tước đoạt đất đai của họ, khai thác những vùng đất đó để kiếm lợi nhuận, gây ra sự tuyệt vọng và đau khổ lớn lao”, Sean Bowden.
Trong khi đó Tổng trưởng Tư Pháp Mark Dreyfus cho biết, Liên bang không hối hận khi phản đối phán quyết của Tòa án Liên bang cho đến tận Tòa án Tối cao.
Ông cho biết có những vấn đề Hiến pháp quan trọng cần phải giải quyết, bao gồm quyền của chính quyền liên bang trong việc đưa ra quyết định tại Lãnh thổ phía Bắc và khả năng phủ quyết quyền sở hữu của người bản xứ.
Thủ tướng Anthony Albanese cho biết, chính quyền có ý định để mọi vụ kiện và thách thức pháp lý trong tương lai diễn ra.
"Tất nhiên, phán quyết này không phải là quyết định cuối cùng".
"Sẽ có toàn bộ quá trình xét xử phát sinh từ việc này và chúng tôi cho phép các quá trình pháp lý diễn ra, đó là điều phù hợp”, Anthony Albanese.
Nhưng Giáo sư Peter Yu từ Đại học Quốc gia Úc cho biết, cần phải suy nghĩ nghiêm túc về những gì sẽ xảy ra, sau khi vụ kiện Quyền sở hữu của người bản xứ tại Tòa án Liên bang Gumadj kết thúc.
"Câu hỏi cần đặt ra là khi nào, thì điều đó sẽ đủ và khi nào chính quyền thực sự coi trọng lợi ích của chúng ta và đàm phán giải quyết vấn đề này".
"Bởi vì tôi nghĩ, lịch sử và các tiền lệ khác trên thế giới chứng minh rõ ràng rằng, đây là cách cuối cùng dẫn đến nhiều vụ kiện tụng hơn và kéo các chính phủ vào bàn đàm phán, để cố gắng đạt được một giải pháp hợp lý và phù hợp hơn nhiều, đó là công nhận Người bản xứ của đất nước này”, Peter Yu.
