Một tiệm café sửa chữa ở Đan Mạch trông không giống như một tiệm café bình thường.
Nơi đây sẽ không có máy pha café, không có tủ kệ trưng bày, cũng không có dụng cụ pha chế.
Nhưng trong tiệm café này, rất có khả năng bạn sẽ tìm thấy kềm, mỏ hàn chì, tuốc nơ vít.
Nơi đây, các tình nguyện viên sẽ giúp hồi sinh những thiết bị điện tử đã bị hư hỏng.
“Chúng ta phải chăm sóc cho hành tinh này. Chúng ta không thể tiếp tục sống như cách chúng ta từng sống, vì thế chúng ta phải tạo ra một phong trào về việc không vứt bỏ đò khi chúng vẫn còn đang có thể dùng được.”
Đó là lời của ông Stig Bomholt, chủ tịch của tiệm Café Sửa chữa Đan Mạch ở thành phố Copenhagen.
Tổ chức của ông đã thực hiện được 15 sự kiện hàng tuần. Tại đây, người dân địa phương sẽ đem các thiết bị điện tử đã bị hư hỏng đến và chúng sẽ được sửa lại miễn phí ngay trước mặt họ.
Ông Bomholt nói rằng điều này đang trở nên ngày càng phổ biến.
“Một trong những lý do là vì dịch vụ này được nhắc đến trên các bản tin, mọi người đều đang nói về nó. Nếu chúng ta đem chuyện này nói với các chính trị gia, thì có thể mãi đến năm 2030 chúng ta mới làm được điều gì đó, nhưng với dịch vụ này chúng ta đã có thể làm từ bây giờ.”
Nhiều người đem các thiết bị đi sửa vì họ không có đủ tiền mua cái mới.
Một số khác sửa chữa món đồ vì muốn lưu giữ lại các kỷ niệm.
Nhưng đối với hầu hết mọi người thì đó là một cách thức bền vững làm giảm số lượng rác điện tử khổng lồ đang bị thải ra trên thế giới mỗi năm.
Mỗi năm, trung bình người châu Âu thải ra hơn 16kg rác thải điện tử.
Khoảng một nửa trong số đó là các thiết bị gia dụng đã hư hỏng. Nghiệp đoàn châu ÂU tái chế khoảng 40% số đó, số còn lại là những chất liệu độc hại gây nguy hiểm.
Thuỵ Điển là quốc gia đã đi trước rất xa so với Châu Âu, đưa việc sửa chữa và những linh kiện được giảm thuế giá trị gia tăng.
Bà Jessika Luther Richter là một nhà nghiên cứu tại Đại học Lund và là một thành viên ban quản trị tại một tiệm café sửa chữa ở thành phố Malmo thuộc miền nam Thuỵ Điển.
Bà nói việc thay thế món đồ điện tử cũ thay vì đem đi sửa chỉ khiến tác động xấu hơn đến môi trường.
“Mỗi khi chúng ta nói đến đồ điện tử, là phải nói đến phát thải carbon, một phần bắt buộc trong quá trình tạo ra sản phẩm. Chúng ta phải hiểu là những chiếc điện thoại đã được sản xuất ra như thế nào và việc khai thác quặng mỏ các nguyên liệu đó trước khi sản xuất, và trong quá trình đó chắc chắn đã tạo ra rất nhiều phát thải.”
Trong chiến dịch ‘Quyền sửa chữa’, những nhà hoạt động đang kêu gọi Châu Âu phải áp dụng một ‘Chỉ số về khả năng sửa chữa’ tương tự như cái đã được ban hành ở Pháp vào đầu năm 2021.
Chỉ số này xếp loại khả năng sửa chữa các thiết bị điện tử như điện thoại di động, laptop, tivi, theo thang điểm từ 0 đến 10, và tính trên 5 tiêu chí khác nhau.
Bà Chloe Mikolajczak thuộc phong trào ‘Quyền Sửa chữa’ nói rằng ý tưởng này cho phép người tiêu dùng có thông tin rõ ràng và chính xác về việc sửa chữa thiết bị sẽ dễ dàng như thế nào.
“Nếu họ mua một sản phẩm mà có chất lượng rất thấp, thì họ biết là sản phẩm đó sẽ không thể sửa được hoặc thay thế được. Vì thế đây là một bước tiến sáng tạo, và chúng tôi thực sự rất hoan nghênh, và đó là lý do vì sao chúng tôi đang đẩy mạnh phiên bản này để được áp dụng trên toàn Châu Âu vì nó sẽ cho phép người tiêu dùng ở các quốc gia khác nhau so sánh sản phẩm.”
Hồi đầu năm nay, Âu châu đã ban hành những quy định mới để bảo đảm các vật dụng như tủ lạnh, máy rửa chén, máy sấy tóc, và TV có thể được sửa chữa trong vòng 10 năm.
Theo quy định này, các nhà sản xuất phải cam kết có sẵn các linh kiện thay thế trong vòng 10 năm, vì nhiều nhà sản xuất chỉ cung cấp linh kiện cho các công ty chuyên về linh kiện để bảo đảm chúng được lắp đặt chuẩn xác.
Các thiết bị mới cũng phải đi kèm hướng dẫn sửa chữa và được làm theo cách thức có thể sử dụng các dụng cụ thông thường để lắp đặt.
Bà Jessica luther Richter nói đó là một bước đi đúng hướng, nhưng các quy định vẫn cần hoàn chỉnh hơn.
“Có rất nhiều dụng cụ và hướng dẫn chỉ làm ra cho các công ty sửa chữa chuyên nghiệp, trong khi chúng ta thì không phải là chuyên gia. Có nghĩa là vẫn có nhiều thứ chúng ta không thể làm được. Vì thế tôi muốn nói là các quy định cần phải được hoàn chỉnh hơn để bất cứ ai cũng có thể sửa chữa được.”
Số liệu mới nhất của Bộ Thống kê Úc cho thấy nước Úc đang thải ra hơn 465.000 tấn rác điện tử trong tài khoá 2016 – 17.
Hơn 250,000 tấn, tức 54.4% đã được đổ ở các bãi rác.
Số liệu cũng cho thấy các hộ gia đình Úc thải ra rất nhiều rác điện tử.
Tại Úc cũng đã có những tiệm café sửa chữa như tiệm Bower Repair Café ở Sydney là tổ chức đầu tiên tại Úc.
Vào năm ngoái, tổ chức này đã chuyển đổi sang chương trình sửa chữa trực tuyến qua ứng dụng Zoom để giúp người dân có thể tự làm công việc sửa chữa đồ đạc.
Tổng giám đốc của The Bower, ông Guido Verbist nói rằng hiện đang có rất nhiều người quan tâm đến lĩnh vực này.
“Chúng tôi đã đầu tư vào lĩnh vực này hơn 20 năm qua, ban đầu là sửa chữa và tái sử dụng các thiết bị hoặc sơn sửa lại thiết bị, và hiện chúng tôi đã có các chuyên gia làm việc tại tiệm, sửa chữa các thiết bị điện tử, làm đồ mộc hoặc đồ dùng nội thất, xe đạp, điện thoại, máy tính, quần áo. Chúng tôi đã làm công việc này 20 năm qua, nhưng khoảng 5, 6 năm trở lại đây thì mối quan tâm đến lĩnh vực này đang gia tăng. Và café sửa chữa căn bản là nơi mọi người chia sẻ cách thức tự làm để từ đó mọi người có thể học và tự sửa đồ của mình.”
Những người hoạt động của phong trào này hi vọng từng bước, cùng nhau, thói quen tự sửa chữa sẽ ngày càng lan rộng.
