Mười hai tháng sau cuộc trưng cầu dân ý về ‘Tiếng nói của người Thổ Dân’ không thành công, tiến trình thực hiện 3 yếu tố chính của ‘Tuyên bố Uluru từ Trái tim’, đó là Tiếng nói, Hiệp ước và Sự thật, hiện nằm trong tay các chính quyền tiểu bang và lãnh thổ.
Thủ tướng Anthony Albanese cho biết, ông ủng hộ con đường này.
"Điều đó là phù hợp, vì có nhiều quan điểm khác nhau và không có một nhóm đồng nhất nào, trên khắp cả nước”, Anthony Albanese.
Được biết trên khắp nước Úc, tiến trình pháp lý của các tiểu bang khác nhau đang tiến triển theo tốc độ riêng của họ và Victoria là nơi tiên triển nhất.
Nơi đây có Hội đồng Những Người Úc Đầu tiên, một cơ chế độc lập được bầu lên một cách dân chủ, với nhiệm vụ đàm phán một hiệp ước với chính quyền tiểu bang và các cuộc đàm phán đó sẽ bắt đầu vào tháng tới.
Victoria cũng thành lập ‘Ủy ban Pháp Lý Yoorrook’, là cuộc điều tra chính thức đầu tiên về sự thực, do người Thổ Dân lãnh đạo trên toàn nước Úc.
Ủy ban đã tổ chức các phiên điều trần kể từ năm 2022 và báo cáo của Ủy ban sẽ được công bố vào giữa năm sau.
Phó chủ tịch Ủy ban Pháp lý Yoorrook là Sue-Anne Hunter cho biết, tiến trình nói lên sự thật này sẽ cung cấp thông tin cho các khuyến nghị đến chính phủ và cho một hiệp ước trong tương lai.
"Đối với chúng ta với tư cách là một quốc gia, tôi tin rằng trong tương lai chúng ta cần một tiến trình nói lên sự thật, để hiểu về quá khứ và chúng ta cần cùng nhau tiến về phía trước".
"Chúng ta biết rằng, quá khứ đã gây chia rẽ khá nhiều mà không cần đi sâu vào nó, nhưng làm thế nào để chúng ta hiểu về quá khứ, để chúng ta có thể cùng nhau tiến về phía trước?", Sue-Anne Hunter.
Tại Queensland, chính phủ đã thông qua ‘Đạo luật về Con Đường dẫn đến Hiệp ước’ với sự ủng hộ của lưỡng đảng, hồi tháng 5 năm 2023.
Việc này khởi xướng một cuộc điều tra ‘Nói lên sự thật và Hàn Gắn’, bắt đầu vào tháng 7 năm rồi.
Được biết cuộc điều tra dự trù diễn ra trong 3 năm, nhưng phe đối lập Tự do Quốc gia ở Queensland hiện cho biết họ sẽ bãi bỏ luật, nếu giành chiến thắng trong cuộc bầu cử cấp tiểu bang vào tháng này.
Chủ tịch của Cuộc điều tra ‘Nói lên sự thật và Hàn Gắn’ ở Queensland là Joshua Creamer cho biết, đó sẽ là một cơ hội bị bỏ lỡ.
"Sẽ thật đáng thất vọng, cho những người đã sẵn sàng chia sẻ câu chuyện của mình và chúng tôi đã có rất nhiều người trên khắp Queensland, muốn tham gia vào công việc điều tra và đánh mất cơ hội đó".
"Thực sự là bạn không thể nói rằng sẽ bao giờ quay lại, đặc biệt là trong cuộc đời của một số người hiện nay”, Joshua Creamer.
Và New South Wales đã chỉ định các ủy viên tham vấn cộng đồng về tiến trình xác minh sự thật và hiệp ước có thể trông như thế nào, nhưng tiến độ chậm hơn ở các tiểu bang khác.
Nam Úc có Tiếng nói của người bản địa tại Quốc hội, nhưng giống như Tasmania, không có mốc thời gian chính thức hoặc cam kết nào từ chính phủ, cho tiến trình xác minh sự thật và hiệp ước.
Còn Tây Úc không có kế hoạch đàm phán hiệp ước của tiểu bang, thay vào đó chính phủ cho biết, họ tập trung vào ‘giải quyết các vấn đề về Quyền sở hữu của người Thổ Dân’.
Tại Lãnh thổ phía Bắc, chính phủ Đảng Tự do Quốc gia mới đã hứa sẽ hủy bỏ các kế hoạch hiệp ước.
Và ACT đã cam kết tài trợ cho một tiến trình xác minh sự thật, nhưng chưa ấn định ngày bắt đầu.
Rõ ràng là một loạt các cách tiếp cận, để tìm ra một con đường mới phía trước.
