Yabbies, chuồn chuồn, ếch, cá rô Úc, cá phổi, cá tuyết Murray. Tất cả đều là những loài sống trong môi trường nước ngọt như sông và hồ.
Nhưng theo một báo cáo mới, gần một phần tư các loài động vật nước ngọt trên thế giới đang bị đe dọa tuyệt chủng.
Báo cáo này do hơn 80 nhà khoa học từ khắp nơi trên thế giới thực hiện.
Họ đã kiểm tra hơn 23,000 loài nước ngọt trong Sách đỏ của Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên và Tài nguyên Thiên nhiên Quốc tế (IUCN).
Họ phát hiện ra rằng ít nhất 4,200 loài trong số chúng có nguy cơ tuyệt chủng cao, tương đương với 24% các loài động vật nước ngọt.
Ian Harrison là đồng tác giả của báo cáo và là đồng chủ tịch của Ủy ban Bảo tồn Nước ngọt tại IUCN.
Ông cho biết 24% là một con số rất lớn.
"Chúng ta đã biết từ lâu rằng các loài động vật nước ngọt có nguy cơ tuyệt chủng cao hơn so với các loài trên cạn và dưới nước, vì mức độ đe dọa đối với chúng và vì thực tế là các mối đe dọa này có thể lan truyền theo cả hai hướng thượng nguồn và hạ nguồn."
Môi trường sống nước ngọt chỉ bao phủ chưa đến 0,01% bề mặt Trái đất, nhưng nuôi dưỡng đến 10% các loài động vật trên hành tinh.
Báo cáo phát hiện ra rằng ô nhiễm từ nông nghiệp và lâm nghiệp đang ảnh hưởng đến hơn một nửa số động vật nước ngọt, trong khi các dự án xây đập cũng đang gây ra những tác động tiêu cực đến các hệ sinh thái nước ngọt.
Giáo sư Harrison giải thích:
"Khi bạn xây đập nước, điều dễ thấy nhất là bạn đang chia cắt dòng chảy. Điều đó có nghĩa là bất kỳ thứ gì di chuyển xuôi hoặc ngược dòng đều không thể làm như vậy nữa. Và điều đó có nghĩa là các loài di cư không thể đến được nơi sinh sản của chúng, ví dụ như vậy. Điều đó cũng có nghĩa là bạn đang chia cắt những quần thể đó. Vì vậy, quần thể thượng nguồn không còn hòa nhập với quần thể hạ nguồn nữa."
Biến đổi khí hậu và khai thác nước là hai yếu tố khác dẫn đến nguy cơ tuyệt chủng cao của những loài động vật nước ngọt đang bị đe dọa này.
Giáo sư Harrison cho biết vấn đề sẽ càng tệ hơn so với báo cáo đã nêu.
"Nghĩa là chúng ta không có đủ thông tin để nói chính xác chúng bị đe dọa như thế nào. Nhưng khả năng là một tỷ lệ lớn đang bị đe dọa. Ý tôi là, dựa trên thông tin khác mà chúng ta có, nếu 25% các loài động vật mà chúng ta biết đang bị đe dọa, thì chúng ta có thể nói rằng có lẽ một phần tư trong số các loài mà chúng ta thiếu dữ liệu, cũng bị đe dọa. Vì vậy, số lượng các loài bị đe dọa có thể cao hơn những gì chúng ta thực sự biết."
Báo cáo phát hiện ra rằng các loài giáp xác nước ngọt - cua, tôm càng và tôm - có nguy cơ tuyệt chủng cao nhất, với 30% đang bị đe dọa.
Vậy điều này có ý nghĩa gì đối với môi trường sống nước ngọt của Úc?
Giáo sư Jamie Pittock, từ Đại học Quốc gia Úc, cho biết nhiều loài của Úc cũng đang trên bờ vực tuyệt chủng.
Ở Úc, rất nhiều loài động vật nước ngọt của chúng ta đang có nguy cơ tuyệt chủng cao. Ví dụ, sau các vụ cháy rừng năm 2019-2020, một nửa số loài động vật bị đe dọa tuyệt chủng là các loài động vật nước ngọt như ếch, cá và tôm càng. Chúng ta đã phá hủy nhiều hệ thống sông của mình.Giáo sư Jamie Pittock, từ Đại học Quốc gia Úc
Giáo sư Pittock cho biết thiệt hại của các hệ thống sông là động lực chính gây ra các mối đe dọa đối với các loài này của Úc.
Ông kêu gọi chính phủ tài trợ cho các nỗ lực phục hồi để khôi phục các tuyến đường thủy của Úc, chẳng hạn như xây dựng các bậc thang cho cá vượt qua chướng ngại và xây dựng lại các đập để xả nước ở nhiệt độ phù hợp.
Giáo sư Pittock cho biết hiện tại là thời điểm thích hợp để áp dụng các biện pháp mới nhằm bảo vệ con sông dài nhất của Úc, khi việc chính phủ liên bang xem xét Kế hoạch lưu vực Murray Darling vào năm tới.
"Chính phủ Úc đã đưa ra cam kết được hoan nghênh cách đây hai năm nhằm ngăn chặn sự tuyệt chủng thêm của các loài động vật nước ngọt. Bây giờ thực sự là lúc chính phủ liên bang cần hỗ trợ thêm kinh phí."
hay
