Key Points
- Government payments are designed for every life stage.
- Services Australia delivers payments on behalf of the government via programs such as Centrelink.
- Strict eligibility requirements and waiting periods apply to payments.
- Protection or Humanitarian Visa holders have access to the same payments as Australian citizens.
Services Australia yen akut wën ye wëu ë Centrelink tɛ̈ɛ̈k tënë kɔc ë Australia cï gam ë nyin akuma. Kek aya anɔŋ nhïïm wëu ë Medicare ku wëu ë kuɔɔny ë mïth.
“Acï thiɔ̈k ke raan ebɛ̈n në Australia abï ya jam kek ɣook në kaamdɛ̈t në pïïrden yic,” acï Bɛ̈nydït Akutnhom de Luɔɔi Australia cɔl Hank Jongen lueel.
Kä juëc ke wëu ke kuɔɔny aye naŋ lööŋ riliic ke yök nɔŋiic kä kɔɔr keek në rëër. Në thää juëc yiic yïn kör ba ya raan ë Australia wala raan ci rëër thää baric .
Wëu ë yök, käŋ ku wëu ë ɣön-wëu ëbɛ̈n aye keek yök të kör yïn ba yök ku adɛt lëu ba yök.
Pension de Kuɔɔny tënë Kɔc nɔŋ ɣän niɔp ee kɔc cï keek gël bïk cïï luui rin ë tuany ë guɔ̈p, ŋïc ka pïïr de nhom lëu bï ya rëër në run juëc yiic ka rou. Credit: vm/Getty Images
Wëu ka ye keek cuatpiny cït mɛn tɔ̈u yen në pïïrdu yic
Të kör yïn ba kuɔny yök tënë dhöl dït ye wëu döm, Services Australia acï wël ë döm dhöl wëu yök. Tɛ̈ bï yïn dhöl ë wëu yök thïn ee kë thiin koor agut na cɔk yïn kë kör kuc, acï Mr Jongen lueel.
“Ɣok acï ye tääu në kë ye ɣok cɔl ‘kä loi röt në pïïric’ ku ka nɔŋ käŋ kaa dhetem ë pïïr ë kɔc yiic ye keek gël: muk de mïth, Ajuɛɛr de pïïr, Dhiɔp, Luɔi, Piööc, ku Pialguöp ku kɔc nɔŋ ɣän niɔp,” acï luel.
Yin alëu ba wɛbthait de Services Australia tïŋ tënë kuat akut wën gam lɔn bï yen nɔŋ ke riɔ̈ɔ̈k ënɔŋ yïn . Yïn bï yök ë dhɔ̈l juëc ë döm wëu, lööŋ ë yök, wëu ye döm ëmɛn ku thää ë tïɛr.
Thɛɛr ke tïɛr de kɔc rɛ̈ɛ̈r ci piɛi bɛ̈n (NARWP) amanade lɔn nadë ke kɔc jidïïr rëër alëu bïk tïït agut cï run ka ŋuan agokë wëu juëc ë Centrelink yök.
Ëtënë ɣok acï kä kɔ̈k ë wëu ë dɔɔm akuma ë thää ëbɛ̈n thɔ̈ɔ̈ŋ, në tɛ̈ɛ̈k de keek thook, ebɛn̈ë aye Centrelink tuɔɔc tënë ke ye biäk de Luɔi Australia.
Wëu ke raan kɔɔr luɔi
Kɔc juëc aye kör bïk luui ë yic ku ka cïï lëu bïk looi. Wëu ë JobSeeker Payment ee kuɔɔny wëu lëu ba yök të nɔŋ yïn kaam ruun ke 22 ku ruun ke Age Pension, yen ë ruun ka 67, ku kör luɔi.
Yen abï ya wëu piεth bï yïn ke thiëc të cï yïn yök ke yïn cïn luɔi, ka yïn cï tuany në thaar koor ka yïn cï yök ke yïn cï tɔ̈ɔ̈k.
Ajuɛɛr de wëu ye ke yök ee thöŋ ke yïn të ye yin tou yi tök wala yïn rëër wë määth de gɔ̈k – na cï thiaak wala yïn rëër ë määth de de facto – ku na nɔŋ mïth.
JobSeeker Payment ee kuɔɔny wëu lëu ba yök të nɔŋ yïn kaam ruun ke 22 ku ruun ke Age Pension, yen ë ruun ka 67, ku kör luɔi. Credit: courtneyk/Getty Images
Wëu ke rïnythii
Tɛ̈ nɔŋ yïn run ka 24 ku yïn kuen ë thää ëbɛ̈n wala yïn kuen ke yin lɔ ke luui wala të nɔŋ yïn run ka 22 dhukpiny ku yïn koor luɔi, yïn alëu ba yök wëu ke rïnythii (Youth Allowance).
Austudy ee wëu pɛɛi ye döm mïïth ke thukul awen kuen ë thää ëbɛ̈n nɔŋ run ka 25 ku yɛ̈ɛ̈t nhial.
Kä ye yök në wëu ke baai
Tɛ nɔŋ yin paandu ku yïn tɔ̈u ke yin dɛɛwëu wala wëukuon yekke dɔɔm yin alik ke yïn alëu ba kuɔɔny akuma yök në kë ye cɔl Family Tax Benefit.
Yen ee dhöl ë gɛ̈më wëu ye kɔc ke bɛi kuɔny në wëu ke gël de mïïth, cë luel në Mr Jongen.
Aciëŋ ë wëu ë yök ë yïn ë yic ee thöŋ kek tɔ̈u ë paandu yic. Anɔŋ thööŋ wääc tënë kɔc cï röt thiaak, thööŋ ee thɔ̈ɔ̈ŋ ke thööŋ de wëu ke baai, ku ë yic thööŋ ee wuɔ̈ɔ̈c cït mɛn de thööŋ de mïth ku run ke mïthkë.”
Wëu ke run ke Pension
Akuma ee kɔc kuɔny në pïïrden yic ëbɛ̈n. Age Pension ë loi benë kɔc cë run ke luɔi ɣet në luɔi yic kuɔny, cït man tɔ̈ yen paan de Australia ke run ka 67 ku yɛ̈ɛ̈t nhial.
Të kör yïn ba Age Pension yök ke yïn ebɛ̈n akör ba ya raan rɛ̈ɛ̈r ë Australia ë ruun ka 10 ë thää ëbɛ̈n. Ku në kaamë run ka dhïc ke ye këkɛ̈ keka cë dhil ya ciɛ̈n lɔ̈ŋ në ɣään rëërdu në Australia.Hank Jongen, General Manager Services Australia
Döm ë wëu ee wuɔ̈ɔ̈c tënë kɔc cï röt thiaak ku kɔc ken röt thiaak.
Age Pension ë loi benë kɔc cë run luɔi ke ɣet, cït man tɔ̈ yen paan de Australia ke run ka 67 ku yɛ̈ɛ̈t nhial. Credit: Fly View Productions/Getty Images
Pension de Kuɔɔny de Kɔc nɔŋ ɣän niɔp
Yen döm wëu ë kënë ee kɔc cï keek gël bïk cïï luui rin ë tuany ë guɔ̈p, nhom wala tuany ŋïc ka pïïr de nhom lëu bï ya rëër në run juëc yiic ka rou. Ku ëya dɛ̈t ee kɔc nɔŋ tuany tuany kuɔɔny.
Kä yenë ke kɔc gam ariliic ku yïn adhil ba kä kë pial guöp bɛ̈i bïk këdu kuɔny.
Wëu ke Carer aye thiääk kenë wëu ke kuɔɔny ë kɔc nɔŋ ɣän niɔp. Ee kɔc ye tou kɔc niɔp ë thää ëbɛ̈n ku gël ë raan nɔŋ kë cë yök ë thää ëbɛ̈n kuɔɔny.
Ajuɛɛr de Carer Allowance ee kɔc kuɔny bïk käŋ gäät-pïny cït mɛn ë thiöŋë wël ë lëk ë wal wala gɛ̈ɛ̈r bi ë raan lɛ̈ɛ̈r thääken ke töök.
Käk kör rëër ke ku bisa
Kɔc ë Australia ku kɔc cë rëër arɛt aa yök ë dɔ̈ɔ̈r ë akuma ë dhöl ë Centrelink.
Na yïn piɛc bɛ̈n Australia, ke yï guik ‘Lɔ Australia’ ba wël yök tënë kɔc bɔ̈ në bɛ̈i kɔ̈kic, abakook, kɔc jidïïr ke piɛc bɛ̈n ku kɔc kör gël.
Wëu ke Carer aye thiääk kenë wëu ke kuɔɔny ë kɔc nɔŋ ɣän niɔp. Ee kɔc ye kɔc ë gël ku gël ë thää ëbɛ̈n kuɔny tënë raan ci niɔp apɛi wala tuany. Credit: BlessedSelections/Getty Images
Kɔc cë yiën Gël tëdä Bisa ke Kɔc aa nɔŋ dhöl ë yök ë Centrelink ku loiloi kɔ̈k ë dhöl ë luɔi, thöŋ kek kɔc kɔ̈k rɛ̈ɛ̈r ku mïïth ë baai, ku kɔc kör gël ë acïn yök ë dhöl ë Centrelink.Shaheen Whyte, Senior Policy Officer, Refugee Council of Australia
Kɔc kɔ̈k kör asylum alëu bïk naŋ dhöl bïk yök tënë Käk Kuɔɔny ë Tɛ̈k-tɛ̈k (SRSS). Yen ee ajuɛɛr ë wëu ë akuma ë kɔc ë bɛ̈ɛ̈i kɔ̈k yiic ë ke cë tïït në lööŋ ke visa, agut cï kɔc kör ë gël.
“SRSS ee wëu ë pïïr ë kɔc ë thäät ë 89 ë buɔtic ë wëu ë thäät ë luɔi ë JobSeeker Centrelink, ku ëya dɛ̈t ee kuɔɔny ë luɔi ë thäät ku yök ë luɔi ë lööŋ ku yök de luɔi de gël de kɔc,” acï Mr Whyte lueel.
“Kë rɛɛcde, kɔc juëc kör asylum acie lëu bïk SRSS yök rin nɔŋ yen thëm dït apɛi bïk lɔ në ajuɛɛric. Aguiɛr kënë anɔŋ lööŋ ril yiic apɛi ku akutnhom akɔɔr bï kɔc ya nyuɔɔth lɔn nɔŋ kek tuany dït apɛi ë guɔ̈p ka nhom agokë lɔ në ajuɛɛr yic.”
Ye wëu kadë kek lëu ba ke yök?
Tɛ cï yïn kä kör kedhiɛ yök ku thɛɛr ke tïït, thööŋ de wëu ye döm yïn alëu bï ya thöŋ ke yïn e röt ku pïïr de wëu.
Ku ba yök lɔn bï yïn wëu juëc yök, guik ë wɛbthait tënë ‘kä cï röt loi në pïïrdu yic’. Athör ë lööŋ abï yïn nyuɔ̈ɔ̈th wëu ye döm ëmɛn ku gɛɛr ë thää ë tïɛr lëu bïk tɔ̈u.
Wël në thoŋdu yic
Yïn alëu ba kuen, daai, wala piɛŋë wël ë lëk ë Services Australia në thook wär 75. Guik thoŋdu të yenne ye kɔɔr.
Maktap ke Centrelink abï eya guiir tënë raan bï kɔc waarthook ke cïn wëth ye cuat-piny thïn të le yïn ka yuop në 13 12 02.
Gäät wala kuany podcast ë Australia Explained cök ba wël juëc thiekiic ku wël ë lëk alɔm ë rëër ë pïïrduon jidïït yic ë Australia.
Ye naŋ kë kör ba thiëëc ka kë ye tak ku ba rɔm? Tuɔɔcë ɣook athör tënë [email protected]
