ပှၤဂဲၤလိာ်ထံရူၢ်ကီၢ်သဲး လၢအလီၤတ့ၢ်တၢ်ဂဲၤလိာ် လၢတၢ်ကထီဒါ တၢ်ဃုထၢကမျၢၢ်တၢ်ဘၣ်သးလၢတၢ်ကပာ်ပှၤထူလံၤဖိခၢၣ်စးဖဲဘျီၣ်ဒိၣ်အပူၤ — Indigenous Voice to Parliament တဂၤအံၤ ခဲကနံၣ်အံၤ တီခိၣ်ရိၤမဲကဒီးဝဲ တၢ်ဆီၣ်ဖျိးအသီတခါ လၢတၢ်ကမၤတၢ်ဆီတလဲ ထံကီၢ်သဲစးတၢ်ဘျၢခိၣ်သ့ၣ်န့ၣ်လီၤ.
ပှၤထီဒါတၢ်ကရၢခိၣ် Peter Dutton စံးဝဲဒၣ် ကရၢပာ်ဖှိၣ်အံၤ, မ့ၢ်မၤနၢၤတၢ်ဃုထၢန့ၣ်, ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် အဝဲကမၤဝဲ တၢ်ဃုထၢကမျၢၢ်တၢ်ဘၣ်သးအသီတခါ ဒ်သိးကန့ၢ်ဘၣ်တၢ်စိတၢ်ကမီၤ လၢကဆှၢက့ၤကဒါက့ၤ ပှၤကဲထံဖိကီၢ်ဖိခံခါ လၢအတၢ်ကမၣ်အိၣ်ဖျါလၢ အမၤကမၣ်သဲစးတၢ်ဘျၢဒိၣ်ဒိၣ်မုၢ်မုၢ်သ့ၣ်တဖၣ် ဒီးကထုးသံကွံာ်ဝဲ အတၢ်ကဲအီစထြ့လယါထံဖိကီၢ်ဖိန့ၣ်လီၤ.
ဖဲလၢတဲသကိးတၢ်ဒီး Channel 7 တၢ်ကစီၣ်သန့ Sunrise တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤအခါ, Mr Dutton စံးလၢ အဝဲအိၣ်ဒီးတၢ်ဆိကမိၣ်လၢ ကမၤတၢ်အံၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
“တၢ်လၢပသုးထီထီၣ်အီၤဖဲအံၤန့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ တၢ်တဲသကိးဘၣ်ဃး သဲစးတၢ်ဘျၢလၢအအိၣ်ဒီးပှၤအံၤ မ့ၢ်တၢ်လၢပှဲၤအိၣ်တအိၣ်, ပထံကီၢ်သဲစးတၢ်ဘျၢခိၣ်သ့ၣ်န့ၣ် တၢ်ကမၤဃံးထီၣ်အီၤအိၣ်တအိၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်လၢယအဲၣ်ဒိးမၤအီၤန့ၣ်မ့ၢ်ဒၣ် ယအဲၣ်ဒိးပာ်ပထံပကီၢ်လၢအပှဲၤဒီးတၢ်ပူၤဖျဲး ဒီးပာ်ပပှၤတဝၢ ပှဲၤဒီးတပူၤဖျဲးန့ၣ်လီၤ. ဒီး ယဆိကမိၣ်န့ၣ်, ပှၤအီစထြ့လယါဖိအိၣ်အါမး လၢအဘၣ်ယိၣ်ဘၣ်ဘှီတၢ် ဘၣ်ဃးတၢ်သူၣ်ဟ့သးဟ့ တၢ်သူၣ်က့ၣ်သးကါသနူဟဲဒိၣ်ထီၣ်အါထီၣ်ဖဲပထံကီၢ်အပူၤ, လၢအတဘၣ်လိာ်သး တဆဲးကလၤအသးဒီးပလုၢ်ပပှ့ၤ လၢပစၢၤသွဲၣ်တစိၤဘၣ်တစိၤ ဒုးမၤန့ၢ်တ့ၢ်အီၤန့ၣ်လီၤ.”
ဖဲ၂ဝ၂၂နံၣ်န့ၣ်, High Court, ပတီၢ်ထီစံၣ်ညီၣ်ကွီၣ်ဘျီၣ် ပာ်လီၤတၢ်ကလုၢ်လၢ ကိတိာ်သ့ၣ်တဖၣ် ထုးသံကွံာ် ပှၤမၤကမၣ်သဲစးတၢ်ဘျၢသ့ၣ်တဖၣ် အတၢ်ကဲထံဖိကီၢ်ဖိတသ့ဘၣ် ဒီး ဖဲတၢ်လီၢ်လၢအအိၣ်ဒီးတၢ်ပၢတၢ်ပြးအပူၤအံၤ ပှၤဂဲၤလိာ်ထံရူၢ်ကီၢ်သဲးသ့ၣ်တဖၣ် ကဆၢတဲာ်ပာ်လီၤ တၢ်ဟ့ၣ်လီၤတၢ်ကမၣ်ဆူ ပှၤမၤကမၣ်သဲစးတၢ်ဘျၢန့ၣ် ကွီၣ်ဘျီၣ်အံၤဆိကမိၣ်ဝဲလၢ အတဘၣ်လိာ်သးဒီးထံကီၢ်သဲစးတၢ်ဘျၢခိၣ်သ့ၣ်ဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်ဟ့ၣ်ဖးလၢခံကတၢၢ် လၢအဘၣ်တၢ်ဟ့ၣ်ထီၣ်အီၤလၢ Peter Dutton အံၤ မ့ၢ်တၢ်ကျဲးစၢးဃုကျဲလၢ ကထုးကွံာ် စံၣ်ညီၣ်ကွီၣ်ဘျီၣ် ပာ်လီၤပာ်ဝဲတၢ်ကလုၢ်အံၤန့ၣ်လီၤ.
ဘၣ်ဆၣ်သနာ်က့ တၢ်ဟ့ၣ်ထီၣ်တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်အံၤဝံၤအလီၢ်ခံ စှၤကိးနၣ်ရံၣ်အတီၢ်ပူၤန့ၣ် ပှၤထီဒါတၢ်ကရၢ သဲစးဂ့ၢ်ဝီ ပိာ်မုၣ်ပှၤကတိၤတၢ်ပၢ Michaelia Cash အိၣ်ဖျါလၢ အက့ၤဂုၤက့ၤအခံဒီး အဝဲအခိၣ်နၢ် တၢ်ဆှၢနုာ်အံၤန့ၣ်လီၤ.
ဖဲလံာ်တၢ်ဘိးဘၣ်သ့ၣ်ညါလီၤအပူၤန့ၣ် အဝဲစံးလၢ တုၤလီၤအပတီၢ်ခဲအံၤန့ၣ် ပၣ်တံၣ်အံၤ အတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤတအိၣ်လၢအကမၤ တၢ်ဟံးန့ၢ်ကမျၢၢ်တၢ်ဘၣ်သးဘၣ် ဒီး ကဆိကမိၣ်မၤဝဲကျိၤကျဲအံၤ ဖဲလၢကျိၤကျဲအဂၤမ့ၢ်တအိၣ်နီတဘိလၢၤဘၣ်အခါန့ၣ်လီၤ.
ဘၣ်ဃးတၢ်ဂ့ၢ်အံၤ ကိတိာ်ခိၣ်ကျၢၢ် Anthony Albanese ခီဆၢက့ၤအီၤချ့မးန့ၣ်လီၤ.
“တၢ်အံၤမ့ၢ်ဝဲတၢ်ဆိကမိၣ်မှံ အဂၤတခါ လၢအဟဲန့ၢ်လၢ Peter Dutton အအိၣ် လၢအလီၤမၢ်ကွံာ်တချုးအတုၤလီၤဖဲမုၢ်ဆါခီတၢ်အီၣ်ဒ်ဘၣ်န့ၣ်လီၤ. တဂီၤအံၤ နကနၢ်ဟူဘၣ်လၢ Peter Dutton ကတိၤလီၤတၢ်ဖဲကွဲၤထံၣ်ဟူတခါအပူၤ လၢအမၤ တၢ်ဟံးန့ၢ်ကမျၢၢ်တၢ်ဘၣ်သး ဒီး လၢကွဲၤထံၣ်ဟူသနၢၣ်အဂၤတခါအပူၤန့ၣ် နကထံၣ်ဘၣ်လၢ Michaelia Cash တဲဖျါထီၣ်လၢ တၢ်ဂ့ၢ်အံၤ တၢ်မၤအီၤတကဲထီၣ်ဘၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤတမ့ၢ်တၢ်ဂ့ၢ်လၢတၢ်ဆိကမိၣ်ပာ်အီၤလီၤတံၢ်လီၤဆဲးတခါဘၣ်. တၢ်ဂ့ၢ်အံၤဟဲန့ၢ်ဖဲလဲၣ်န့ၣ် အတအိၣ်ဖျါရှဲရှဲဘၣ်. Peter Dutton အဲၣ်ဒိးတဲဘၣ်ဃးတၢ်ဂ့ၢ်ကိးမံၤဒဲး လၢအတမ့ၢ် တၢ်အိၣ်ဆိးအပှ့ၤဒိၣ်ထီၣ်အဂ့ၢ်ဘၣ်န့ၣ်လီၤ.”
ဖဲ ၂ဝ၂၃နံၣ် လၢတၢ်မၤဝဲ တၢ်ဟံးန့ၢ်ကမျၢၢ်တၢ်ဘၣ်သး လၢတၢ်ကပာ် ပှၤထူလံၤဖိခၢၣ်စးဖဲဘျီၣ်ဒိၣ်အပူၤ Voice to Parliament, ဒီး လၢခံကတၢၢ် တကဲထီၣ်တၢ်နီတမံၤဘၣ်အံၤ အတၢ်လၢၤဘူၣ်လၢၤစ့အိၣ်ဝဲ ဒီလၣ် အကကွဲၢ် ၄၅ဝ န့ၣ်လီၤ.
ကတီၢ်ဖဲ တၢ်အိၣ်ဆိးအပှ့ၤဒိၣ်ထီၣ် တၢ်ဆီၣ်သနံးသ့ၣ်တဖၣ်အိၣ်အါမးအခါအံၤ ဖဲတၢ်သံကွၢ်အီၤလၢ အီစထြ့ယါကီၢ် မၤတၢ်ဟံးန့ၢ်ကမျၢၢ်တၢ်ဘၣ်သး အဂၤတခါ ကန့ၢ်ဒ်ဧါန့ၣ်, Dutton စံးဆၢလၢ တၢ်မၤ တၢ်ဟံးန့ၢ်ကမျၢၢ်တၢ်ဘၣ်သးန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲတၢ်တခါလၢ အဘျုးအိၣ်န့ၣ်လီၤ.
“ယအဲၣ်ဒိးပာ်ပထံပကီၢ်လၢအပှဲၤဒီးတၢ်ပူၤဖျဲး. တၢ်အံၤမ့ၢ်ဝဲတၢ်ဂ့ၢ်အရ့ဒိၣ်အဆိကတၢၢ်တခါဒီး မ့ၢ်တၢ်ဟံးမူဒါအဆိကတၢၢ်တခါ လၢကိတိာ်ခိၣ်ကျၢၢ်တဂၤလၢ်လၢ်အဂီၢ် ဒီး ခဲကနံၣ်အံၤ ပအိၣ်ဒီးပှၤကညီလၢအအိၣ်ဖဲပထံပကီၢ်အပူၤဒီး အသးဟ့ပထံပကီၢ် လၢအအဲၣ်ဒိးမၤတၢထီၣ်တၢလီၤတၢ် မၤတၢ်စုဆူၣ်ခီၣ်တကး, ဒီး တၢ်လၢအဂ့ၢ်လိာ်ဘှီလိာ်အီၤန့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ နမ့ၢ်ယိးကဒါဘီ မ့ၢ်တတီတလိၤဒီးပထံပကီၢ်ဘၣ်တခီ, ကြၢးလၢနကဘၣ်ပာ်လီၤတဲာ်တ့ၢ်ကွံာ်နတၢ်ကဲထံဖိကီၢ်ဖိန့ၣ်လီၤ.”
Greens ပၣ်တံၣ်အခိၣ် Adam Bandt စံးဝဲဒၣ် တၢ်ဆိကမိၣ်အံၤ ပာ်ဖျါထီၣ်တၢ်အုၣ်ကီၤလၢအမ့ၢ် ပှၤထီဒါတၢ်ကရၢအံၤ အတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤတအိၣ်လၢ ကမၤဂ့ၤထီၣ် မၤလဲၤထီၣ်လဲၤထီ ပှၤကညီ အတၢ်အိၣ်မူဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
“တၢ်ပီစးထီၣ်မၤ တၢ်လီၤတၢ်ကရၢကရိ တၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤလၢ တၢ်ဃုထၢအဂီၢ်ဒ်လီၤ နာ်သက့ Peter Dutton စးထီၣ်မၤဝဲ ထွံၣ်ကွ့ကလံၤ လၢအအဲၣ်ဒိး ကးဘၢကွံာ် အတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤတအိၣ်နီတမံၤလၢ အကမၤဂ့ၤပှၤကညီတၢ်အိၣ်မူ, လၢတၢ်ဘှါရှဲဟံၣ်ဃီတၢ်ဂ့ၢ်ကီး ဒီး တၢ်အိၣ်ဆိးအပှ့ၤဒိၣ်ထီၣ်တၢ်ဂ့ၢ်ကီအဂီၢ်န့ၣ် အတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤတအိၣ်နီတမံၤဘၣ် ဒီးဆီၣ်ဖျိးကွံာ်ဝဲပှၤကညီသ့ၣ်တဖၣ်ဆူတြိအနိးဖံးကပၤလိၤန့ၣ်လီၤ.”
Liberal ကရၢ ပီၢ်ရီခိၣ်ကျၢၢ်လီၢ်လံၤ George Brandis ဒၣ်လဲာ် ပဲၤအၢပဲၤသီဝဲ Peter Dutton အတၢ်ဆှၢနုာ်အံၤန့ၣ်လီၤ.
ဖဲ Nine Newspapers လံာ်တၢ်ကစီၣ်အပူၤန့ၣ်, အဝဲစံးလၢ: “တၢ်ဆိကမိၣ်အံၤမ့ၢ်အိၣ်ဖဲတၢ်တၢၣ်ပီၣ်တဲသကိးအီၤလံန့ၣ်, တၢ်အံၤမ့ၢ်ဝဲတၢ်ဆိကမိၣ်လၢအတဂ့ၤဘၣ်တခါန့ၣ်လီၤ... ပှၤအါဒံအါဂၤကထံၣ်ဝဲဒၣ်လၢ တၢ်အံၤမ့ၢ် တၢ်ထီဒါ ပတီၢ်ထီစံၣ်ညီၣ်ကွီၣ်ဘျီၣ် အစိကမီၤ ဟီၣ်ကဝီၤန့ၣ်လီၤ.”
သရၣ်ဒိၣ်စိသဃဲၤ Rayner Thwaites လၢ, University of Sydney Law School စံးဝဲ တၢ်မ့ၢ်ဆီတလဲ ထံကီၢ်သဲစးတၢ်ဘျၢခိၣ်သ့ၣ်ဒ်သိးအံၤန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲတၢ်ထုးကွံာ် သဲစးဂ့ၢ်ဝီတၢ်ဒီသဒၢ ထံကီၢ်သဲစးတၢ်ဘျၢခိၣ်သ့ၣ်န့ၣ်လီၤ.
“တၢ်အံၤကလဲၤတလၢကွံာ် တၢ်ဘၣ်ဟ့ၣ်ဃၣ်ကွံာ် တၢ်ကဲထံဖိကီၢ်ဖိအပတီၢ်ဒီး တၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးကအိၣ်ဝဲဒၣ်ဒီး တၢ်ဒီသဒၢ သဲစးဂ့ၢ်ဝီအတၢ်ဖံးတၢ်မၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤ မ့ၢ်တၢ် တဆီတလဲထဲတခါဖိဒီး ထံကီၢ်သဲစးတၢ်ဘျၢခိၣ်သ့ၣ်, အတဘၣ်ဒိဘၣ်ထံး ဟီၣ်ကဝီၤအဂုၤအဂၤ ပၢပြး တၢ်စိကမီၤဘၣ်, နကထံၣ်အီၤလီၤဆီဒ်အံၤအဂီၢ် မ့ၢ်တၢ်ကီဒိၣ်မးန့ၣ်လီၤ.”
တချုးဖဲလၢတၢ်မၤတၢ်ဃုထၢဒ်ဘၣ်အခါ တၢ်ကဲထီၣ် အီစထြ့လယါထံဖိကီၢ်ဖိအဂီၢ် တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤလၢတၢ်လိၣ်ဘၣ်အီၤသ့ၣ်တဖၣ် ကအိၣ်လၢပှဲၤထီၣ်ဘးအဂီၢ် တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤအတကွီၣ်ဖးလဲၢ်န့ၣ် ပှၤထီဒါတၢ်ကရၢ ဒုးနဲၣ်ဖျါထီၣ်အီၤ နာ်သက့ တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤလီၤတံၢ်လီၤဆဲးသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် တၢ်မၤအီၤတဝံၤခဲလၢာ်ဒ်ဘၣ်.
