Một cuộc trò chuyện về môi trường... nhưng với một điểm nhấn khác biệt.
Lee Constable, một nhà truyền thông khoa học người Úc sử dụng hài kịch để nói về biến đổi khí hậu – đôi khi hóa thân thành một nhân vật khác.
LISTEN TO
Dùng hài kịch để lan tỏa thông điệp về khí hậu, tại sao không?
SBS Vietnamese
04:48
Milton Mango – một nhân vật đậm chất "đàn ông Úc bụi bặm" – là cách mà Constable dùng để tiếp cận khán giả mới bằng nền tảng khoa học của mình, giúp cô kết nối với những người mà có thể cô sẽ không tiếp cận được nếu chỉ nói với tư cách một nhà khoa học.
“Ai cũng là khán giả cả! Khi ta nói về một vấn đề phức tạp như biến đổi khí hậu, thì có vô số khán giả khác nhau và ai cũng xứng đáng được tiếp cận thông tin chất lượng về chủ đề này.”
Tiến sĩ Naomi Koh Belic là một nhà sinh học kiêm giáo viên khoa học từng đạt giải thưởng. Cô hiện sống tại Sydney nhưng thường xuyên đi khắp nước Úc để tổ chức các sự kiện truyền thông khoa học sáng tạo.
Một trong số đó là chuỗi chương trình mang tên “The Drag Experiment” – nơi các nghệ sĩ drag có nền tảng khoa học cộng tác với các nhà khoa học khác để tạo nên những màn biểu diễn hài vừa mang tính giải trí vừa đầy thông tin khoa học.
“Nhiều chương trình truyền thông khoa học khô khan lắm! Nó nhàm chán và làm bạn không muốn tham gia. Nhất là với các chủ đề như biến đổi khí hậu – thật sự rất u ám.
Khoa học thì đã rõ: chúng ta biết biến đổi khí hậu là có thật, chúng ta biết có giải pháp. Nhưng nó vẫn cứ nặng nề.”
Và như Tiến sĩ Belic giải thích, sử dụng hài kịch, nghệ thuật biểu diễn là một cách hữu hiệu để thu hút công chúng vào các cuộc trò chuyện khoa học – chẳng hạn như biến đổi khí hậu.
Khảo sát tại sự kiện Tuần lễ Khoa học Quốc gia năm 2023 tại Sydney cho thấy “The Drag Experiment” là sự kiện khoa học đầu tiên của 27% khán giả tham dự. Tại Liên hoan Khoa học Thế giới 2024 ở Brisbane, con số đó là 47%.
Gần một nửa khán giả hôm đó lần đầu tiên họ tham dự một sự kiện khoa học. Có thể thấy rằng khi ta đưa ra các phương pháp truyền thông sáng tạo, ta thực sự đang kết nối được với những khán giả mới và đưa họ vào cuộc trò chuyện.Tiến sĩ Naomi Koh Belic
Constable và tiến sĩ Belic không phải là những người duy nhất sử dụng hài kịch và biểu diễn để khơi mào cho các cuộc trò chuyện về khí hậu.
Tại Hoa Kỳ, một giáo sư đang dẫn dắt một môn học đại học.
Sinh viên lắng nghe sát sao giáo sư kịch nghệ Beth Osnes-Stoedefalke, người đã cùng giáo sư nghiên cứu môi trường Maxwell Boykoff giảng dạy khóa học truyền thông khí hậu sáng tạo suốt 13 năm qua.
Họ là một phần của cộng đồng các diễn viên hài đang ngày càng phát triển – những người dùng tiếng cười thay vì bài giảng – để khơi dậy cuộc trò chuyện. Và quan trọng hơn với Osnes-Stoedefalke: là để bắt đầu nói về các giải pháp.
“Biến đổi khí hậu là một vấn đề khổng lồ, phức tạp, một cuộc khủng hoảng mà tất cả chúng ta đang phải đối mặt và không có giải pháp đơn lẻ nào cả.
Hài kịch có thể len lỏi vào những góc nhỏ tinh tế – nơi chứa đựng thực tế của cách chúng ta có thể tạo ra thay đổi thực sự.”
Thông qua giảng dạy và nghiên cứu, cả Osnes-Stoedefalke và Boykoff đều nhận thấy rằng hài kịch có thể giúp giảm bớt lo âu cho giới trẻ.
Sinh viên năm hai Lilianna Grill nói rằng lớp học này rất khác so với các môn học môi trường khác.
“Tôi không phải bước vào lớp mỗi ngày và nghĩ, ‘Trời ơi có một vấn đề.’ Mà là, ‘Ừ, có vấn đề đấy – mình có thể làm gì để biến nó thành một điều hài hước rồi chia sẻ với người khác?’
Đối với những người làm việc trong khoa học như Constable, hay những khán giả quan tâm đến chủ đề này như Grill, việc tìm ra cách trò chuyện về các vấn đề, mà không làm ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần ngày càng trở nên quan trọng.
“Các nhà khoa học và truyền thông khí hậu, ngày này qua ngày khác, chúng tôi phải đối diện với thực tế này. Vậy thì, tại sao không làm cả hai – vừa thưởng thức drag, nghệ thuật, những trò đùa và tiếng cười, vừa tiếp tục tham gia vào cuộc trò chuyện khí hậu. Đó là lý do tôi thấy đây là một không gian đầy sức mạnh.”
