Hlathlainak an tuahmi nih a langhtemi cu, nulepa nih an fale sianginn ah an iteltum i sianginn he pehtlaihnak a tuah mi fale cu an cawnmi ah mark tha deuh an hmu, sianginn zongah saudeuh um an duh I a nuamh zong an I nuam deuh ti hi a si.
Australian Parents Council (Australia Hringtu Nulepa Kawngsil) ah haotu, Shelley Hill nih a chim mi cu, fale ca lawng ahhin thatnak, miaknak a silo, nulepa ca hrim zongah a si. Nulepa nih fale sianginn ah an I teltum a si ahcun,
“hawithar an iser khawhnak hmun a si, Australia fimcawnnak lei sining hngalh chapnak an pek lai, na fa kha sianginn ah zeidah a lawh ti hngalhnak an pek lai, cutikah, na fa nih a siangkainak ah amah pumpak sining, a hmuhtonmi kong biahalnak na ngeih tik ah hngalhnak tampi an pek lai.” tiah a ti.
Shelly Hill nih atubantuk in nulepa nih fale siangkainak ah iteltum ve ding tiah a chim tik ah, a zeilei poah ah iteltum le itlak dih awk ti kha a chim duhmi a si lo. A chim duhmi cu,
“Australia ahcun sianginn le cawnpiaktu nih nulepa cu sianginn ah iteltum dingin forhfialnak an pek zungzalmi a si, nulepa iteltum ding zong in sianginn lei in don cia an si. Sianginn le cawnpiaktu hna nih fale ca an chimh tik hna ah, na fa kongkha a tamkhawh chungin a sining hngalh an duh, nan innchungkhar sining zong hngalh tlak asimi cu hngalh an duh ngai. Cuti hnglahnak nih na fa sining he aa tlak ning tein ca chimh le riantuan tii khawhnak a pek hna, pakhat le pakhat a fekmi ipehtlaihnak tha zong a chuahpi. Hi bantuk in nulepa le sianginn ipehtlaihnak cu Australia ahcun a biapi ngaimi le hmual a ngei ngaimi tuahsernak pakhat a si.
Asile, hringtu nulepa nih fale fimcawnnak kongah inn ah zeidah tuahkhawhmi a si ti a si ahcun
#sianginn kal hlan ah, inn ah na fale caah manh tein um khawh izuam. Sianginn an ttin tik ah,
- ka fa nihin, sianginn na kai cu a nuam maw,
- zeidah nan cawnmi a si ti bantuk kha hal lengmang hna.
Nulepa hrim nih fale an cawnmi ca ah I telpinak ngeihding a si. Cuti naa telnak nih na fale an cacawnnak ah thazaang tampi na pek hna tinak a si.
Inn-ca tuahding an ngeihmi na bawmhkhawhnak ahcun, cucu, chapchihmi laksawng a si. Na bawmhkhawhlo hna hmanh ah, an cawnmi cauk le an tuahmi ca kha zohpiak hna.
Centre for Multicultural Youth ah officer pakhat a simi Lauren Ireland nih a chimmi cu,
Fale nih inn-ca tuahding an ngeihmi an tuahnak caah a daihnak zawn te thim thiam hi abiapi taktakmi a si. micheukhat caah cun a si kho lai lo ti zong ka hngalh ko, zeiruangah kan ti asi ahcun, micheu innchungkhar cu minung an tam lai, cu tik ah a daihnak hmunhma ticu a har ngai ko lai. Inn ah a daihnak le a lawnnak a umlo ahcun, nan umnak sang i ‘ca ruk-inn/library’ ah kalpi khawh an si. Hibantuk hmun ahcun, siangakchia nih anmah tein an tuahkhawhlomi ca a bawm khotu zong an um lai.
#Cun, Fale kha mah le nuhrin holh thiamter zong a biapi taktakmi a si. Lauren Ireland nih a chim rihmi cu,
Ca relttinak le tuanbia I chimhnak caan ngeihkha a biapitaktakmi a si. Mirang holh theng kha a si hau lo, nanmah le innchungkhar ah hmanmi holh kha a za ko. Anmah le nuhrin holh te in tuanbia an chim khawh ahcun cu tuanbia chung ah mah le nunphung sining kha tampi aa tel caah, hihi a tha taktakmi a si. Asilole, cauk pakhat khat kha, mirang asi ah a zei holh in tialmi a si ah, la law, hmanthlak kha zohpi hna, cun, cu hmanthlak cu ceih tti uh, biaruahnak ngei tti uh, cunihcun, na fale fimcawnnak ah tampi hlawknak le miaknak a chuahpi lai.
Na fale sianginn ah iteltum na duh ko nain, mirang holh na thiamlo ruangah iteltumlo in na um a si ahcun, sianginn kha tha tein chim hna, holhlettu ka letpiak uh tiah hal hna.
Cun, Nulepa le cawnpiaktu itonnak aum tik ah kallo in um hlah, tlolh hlah, na fale an fimcawnnak ah zeidha an lawh, ca an tei maw, ca an chei maw, ca an thiam maw, an zia a tha maw, tibantuk biaruahnak ngeih caan a si caah, na fale sining tampi hngalhnak an pek lai. Cun, na fa a chambaunak zong kha an in chimh lai. Mirang holh thiamlo na si ahcun, sianginn kha holhlettu ka lakpiak uh tiah fial hna. Nulepa le cawnpiaktu itoncaan hi a biapi tukmi a si ti kha hun nolh chap rih ko ning.
Na fale sianginn ah iteltum khawhnak hi a lam tampi a um ko. Sianginn rawldawr ah tlangrian na tuan khawh, sianginn in khualeng an chuah caan ah naa tletum kho, asilole, ca an chimh lio hna, ca an cawnlio ahkhan an khaan chung te he an herhhaimi bawmtu siding zong in iteltum khawh a siko.
Fale sianginn ah nulepa cheukhat cu iteltum an duh ko zongah an ngamhlo asi ahcun, na hawile I sawm hna. Asilole, na fale siangkainak ah a kai ve mi nuleopa kha isawm hna law, cuticun, nan fale sianginn ah iteltum khawh a si. Abiapimi le a har micu karkhat hlan ah a si, cuhnu ahcun, a fawi thluahmah ko.
SBS Radio Hakha Chin thazaang petu nan dihlak cungah kan ilawm.
