ဖဲ Tropical Cyclone Alfred — တၢ်စူၤဟီၣ်ကဝီၤ စဲးကလိ အဲလ်ရဲၤ ခီဂာ်နုာ်လီၤကျိၤပူၤန့ၣ် ပှၤကညီအိၣ်ဆိးအါန့ၢ်အဂၤလွံၢ်ကကွဲၢ်န့ၣ်လီၤ.
စးထီၣ်လၢ ၁၉၇၄နံၣ် ကလံၤမုၢ် Cyclone Zoe နုာ်လီၤအူတၢ်ကဲထီၣ်ဖဲအဘူးဒီး ဘြံးစဘဲ ကၢၢ်ခိၣ်ဝံၤန့ၣ် Cyclone Alfred နုာ်လီၤအူတၢ်ခဲအံၤန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲတၢ်အဆိကတၢၢ်တဘျီ ဒီး ဟဲစိာ်ဃုာ်ဝဲဒီး ထံလုၢ်ဘၢတၢ်အါအါဂီၢ်ဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
ဟီၣ်ကဝီၤလၢအစးထီၣ်ဖဲ Grafton, လၢအအိၣ်ဖဲနယူဆီၣ်သ်ဝံကလံၤစိၤ တုၤလီၤဆူ Double Island ကီး, လၢအအိၣ်ဖဲ Noosa ကလံၤစိၤ ခွံစလဲအပူၤန့ၣ် ကလံၤအူဆူၣ်မးဒီးမူခိၣ်စူၤဒိၣ်မးန့ၣ်လီၤ.
တၢ်ထိၣ်ဒွးမူခိၣ်ကလံၤသီၣ်ဂီၤဝဲၤလီၢ်ခိၣ်သ့ၣ် ပှၤရဲၣ်ကျဲၤတၢ်အခိၣ် Matt Collopy စံးဝဲဒၣ် တၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးအိၣ်အါကတၢၢ်န့ၣ် မ့ၢ်ဝဲဒၣ်ဖဲ ကလံၤမုၢ်နုာ်လီၤ ကလံၤထံးတကပၤန့ၣ်လီၤ.
“ကလံၤအတၢ်မၤဟးဂူၤဟးဂီၤတၢ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် ပစးထံၣ်ဘၣ်အီၤလံ ဒီးဖဲကၢၢ်ခိၣ်တကျိၤ ကလံၤအူတၢ်အဆူၣ် တနၣ်ရံၣ်န့ၣ်အိၣ်ဝဲ ၈ဝ — ၉ဝ ကံလိမံထၢၣ်န့ၣ်လီၤ. ကလံၤမုၢ် Alfred အံၤဟဲဘူးထီၣ်ဒီးကၢၢ်ခိၣ်ကွ့ၢ်ကွ့ၢ်လံအဃိ တုၤလီၤဖဲဟါခီန့ၣ် ကလံၤအူတၢ်ဆူၣ်ကတုၤဝဲဒၣ် တနၣ်ရံၣ် ၁၅ဝ ကံလိမံထၢၣ်, ဒီးလီၤဆီဒၣ်တၢ်ပှၤလၢအအိၣ်ဖဲကလံၤနုာ်လီၤအကျိၤ ကလံၤထံးတကပၤန့ၣ် တၢ်ဟးဂူၤဟးဂီၤကကဲထီၣ်ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.”
ဖဲ Cape Byron တၢ်လီၢ်လၢအအိၣ်ဖဲ New South Wales အပူၤစ့ၢ်ကီး ထံၣ်ဘၣ်လံဝဲကလံၤအူတၢ်ဆူၣ်ဆူၣ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
တုၤလီၤဖဲလါမးရှး ၇ သီ ဂီၤခီ ၃နၣ်ရံၣ်န့ၣ် မူၣ်ခိၣ်ကလံၤသီၣ်ဂီၤဝဲၤလီၢ် ဖီၣ်န့ၢ်ဝဲဒၣ်ကလံၤအဆူၣ်န့ၣ် အိၣ်ဝဲတနၣ်ရံၣ် ၁၁၁ ကံလိမံထၢၣ်ဒီး တုၤဖဲ ဂီၤခီ ၄နၣ်ရံၣ်န့ၣ် ကလံၤဆူၣ်အံၤအိၣ်ဝဲ တနၣ်ရံၣ် ၁ဝဝ ကံလိမံထၢၣ်န့ၣ်လီၤ.
ဖဲကလံၤမုၢ်စဲးကဟဲတုၤလီၤတၢ်လီၢ် Brisbane တုၤလၢ New South Wales, ထံကျိ Northern Rivers ဟီၣ်ကဝီၤန့ၣ် မူခိၣ်စူၤထံအဒိၣ်ကအိၣ်ထီၣ်ဘးတုၤလၢ ၈ဝဝ မံးလံးမံထၢၣ်န့ၣ်လီၤ.
ဖဲဘြံးစဘဲဝ့ၢ်အပူၤန့ၣ် တၢ်လီၢ်လၢကဘၣ်သဂၢၢ်ဒီးမူခိၣ်စူၤထံဒိၣ်သ့ၣ်တဖၣ် ပၣ်ဃုာ်ဒီး: Gold Coast, Sunshine Coast, Ballina, Byron Bay, ဒီး Lismore တၢ်လီၢ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
ခွံးစလဲကီၢ်စဲၣ် မ့ၣ်အူဒီး ဂ့ၢ်ဂီၢ်အူဝဲၤကျိၤ အခိၣ်, Steve Smith စံးဝဲဒၣ် ပှၤအိၣ်ဆိးဖဲတၢ်လီၢ်သ့ၣ်တဖၣ် တၢ်ဟ့ၣ်သဆၣ်ထီၣ်အဝဲသ့ၣ်လၢ ကဆိကမိၣ်တၢ်အဆိကတၢၢ်လၢ အဝဲသ့ၣ်တၢ်ပူၤဖျဲးအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
“လၢကဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤတၢ်အဂီၢ် ပပာ်လီၤလံ ခိခိၣ်ဟီၣ်ကဝီၤမ့ၣ်အူဝဲၤကျိၤ ပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါဒီးပှၤမၤတၢ်ဖိလၢအကထိအါမး ဃုာ်ဒီး ကီၢ်ချၢပှၤမၤပူၤဖျဲးတၢ်ဝဲၤကျိၤအပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါသ့ၣ်တဖၣ် လၢအကမၤစၢၤတၢ်ဖဲလၢ တၢ်ပူၤဖျဲးအိၣ်လၢအဝဲသ့ၣ်အဂီၢ်အခါန့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်န့ၣ်အိၣ်ပာ်ဖဲတၢ်လီၢ်န့ၣ်လံဒီး ကတဲၤကတီၤပာ်သးလၢကမၤစၢၤတၢ်အဂီၢ်လံန့ၣ်လီၤ. ပကအိၣ်ကတီၤပာ်ပသးလံ နာ်သက့ ယအဲၣ်ဒိးတဲဘၣ်သုကိးဂၤဒဲးလၢ ဝံသးစူၤအိၣ်ခိးကနၣ်ဘၣ်တၢ်ဟ့ၣ်ပလီၢ်ဒီး တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်ဟ့ၣ်ဖးလၢပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါသ့ၣ်တဖၣ် ဟ့ၣ်လီၤဒုးသ့ၣ်ညါအီၤဒီး မၤလီၤတံၢ်လၢ သုမၤတၢ်ဆၢတဲာ်လၢအဂ့ၤကတၢၢ်သ့ၣ်တဖၣ်.”
မ့မ့ၢ်ဖဲ New South Wales န့ၣ်, ကီၢ်စဲၣ်ခိၣ် Chris Minns စံးဝဲဒၣ် ကလံၤမုၢ်စဲးကလိ အတၢ်မၤဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးတၢ်န့ၣ် ကအိၣ်ဝဲဒိၣ်ဒိၣ်မုၢ်မုၢ်န့ၣ်လီၤ.
“ကလံၤမုၢ် Alfred အတၢ်အိၣ်သးခဲကနံၣ်အံၤန့ၣ် လီၤဂာ်ဒ်သိးပှၤတမှံၤလၢ ပတအဲၣ်ဒိးတူၢ်လိာ်အီၤဖဲပဟံၣ်ပူၤနီတစဲးဖိဘၣ်. တၢ်တဲဘၣ်ပှၤလၢ ကလံၤမုၢ်အံၤ ကနုာ်လီၤစဲၤခံ နာ်သက့ တၢ်အံၤလီၤဂာ်ဒ်သိး အထုးတၢ်ဆၢကတီၢ်ယံၤထီၣ် ဒီး ဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်တံာ်တာ်လၢပပှၤတဝၢအပူၤ, မူခိၣ်စူၤသ့ၣ်တဖၣ်ဒိၣ်မး, ကလံၤအူတၢ်ဆူၣ် ဒီး ထံမဲာ်ဖံးလပီသ့ၣ်တဖၣ် ထီမးန့ၣ်လီၤ. ခီဖျိလၢတၢ်ဂ့ၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤအဃိ ပလိၣ်ဘၣ်ဝဲပလီၢ်ကဝီၤပှၤတဝၢ, ပဘၣ်ဒိးသန့ၤပသးလၢပလီၢ်ကဝီၤပှၤတဝၢ- လၢအမ့ၢ်တၢ်အိၣ်ဒီးတၢ်သးစွံကတုၤ သ့တူၢ်တၢ်, အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ကျၢၤ, မ့ၢ်ပှၤတဝၢလၢအသ့တူၢ်တၢ် လၢအမ့ၢ်ပှၤအိၣ်ဖဲ ထံကျိ Northern Rivers ဟီၣ်ကဝီၤသ့ၣ်တဖၣ် ကမၤဝဲတၢ်အဂ့ၤကတၢၢ်လၢအဝဲသ့ၣ်မၤအီၤသ့အသိးန့ၣ်လီၤ.”
ခွံစလဲကီၢ်စဲၣ်ခိၣ် David Crisafulli စံးဘျုးဘၣ်ဝဲပှၤလီၢ်အိၣ်လီၢ်ဆးဖိသ့ၣ်တဖၣ်လၢအဝဲသ့ၣ်ကျဲးစၢးကတဲၤကတီၤတၢ်အဂ့ၤကတၢၢ်လၢ တၢ်ခီဆၢကလံၤမုၢ်အံၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
“နမ့ၢ်အိၣ်ကတဲာ်ကတီၤပာ်သးန့ၣ် တၢ်အံၤဝဲကျိၤကျဲတခါလၢ နဖီၣ်ဂၢၢ်ခီဆၢအီၤကန့ၢ်ဝဲန့ၣ်လီၤ. ယဘၣ်တဲလၢ ယသးမုာ်သးမံလၢယထံၣ်ဘၣ်ပှၤကမျၢၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အိၣ်ဒီးတၢ်ကတဲာ်ကတီၤပာ်သးဂ့ၤမး. လီၤဆီဒၣ်တၢ်ဖဲအပူၤကွံာ် ၂၄နၣ်ရံၣ်န့ၣ် တၢ်ပလီၢ်ပဒီသ့ၣ်တဖၣ်အိၣ်ဝဲမူးမူးနီၣ်နီၣ်, ဒီး ယအဲၣ်ဒိးစံဘျုးဘၣ်ပှၤခွံစလဲဖိသ့ၣ်တဖၣ် လၢအဝဲသ့ၣ် အိၣ်ဒီးတၢ်ခီဆၢတၢ်အိၣ်သးအံၤဂ့ၤဂ့ၤဒီး ယသ့ၣ်ညါလၢ ပှၤကညီအါမးန့ၣ် မၤန့ၢ်ဝဲဒၣ်တၢ်မၤလၢပဘၣ်မၤအီၤသ့ၣ်တဖၣ် ဒီး မ့မ့ၢ်ပဝဲန့ၣ် ပကမၤစၢၤပှၤလၢအလိၣ်ဘၣ်တၢ်မၤစၢၤ, ပပှၤမၤသကိးတၢ်သ့ၣ်တဖၣ်, ပဟံၣ်ခိၣ်ဟံၣ်ဃၢၤသ့ၣ်တဖၣ်, တၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤခဲလၢာ်န့ၣ် မ့ၢ်တၢ်လၢအဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်လီၤဆီန့ၣ်လီၤ.”
ပှၤပၢၤစ့ Jim Chalmers လၢအမ့ၢ် ခွံစလဲ ဘျီၣ်ဒိၣ်ခၢၣ်စး - ဟ့ၣ်သဆၣ်ထီၣ်ဝဲပှၤလၢအအိၣ်ဖဲတၢ်ကဲထီၣ်သးအလီၢ်သ့ၣ်တဖၣ်လၢ ကပာ်ဝဲ တၢ်လီၤပျံၤလီၤဖုးအံၤ ဒ်အမ့ၢ် တၢ်သညူးသပှၢ်တခါန့ၣ်လီၤ.
“ပအိၣ်ကတဲာ်ကတီၤပာ်ပသးလၢတၢ်အနးကတၢၢ်အဂီၢ် နာ်သက့ ပမုၢ်လၢဝဲတၢ်လၢအဂ့ၤကတၢၢ်န့ၣ်လီၤ. ဒီးပဟ့ၣ်သဆၣ်ထီၣ်ပှၤကညီသ့ၣ်တဖၣ်လၢကအိၣ်ဒီး တၢ်ကတဲာ်ကတီၤပာ်သးလၢအလီၢ်ဒီးအသနၢၣ်အိၣ်အသိး ဒ်အဝဲသ့ၣ်မၤအီၤသ့အသိး, တဘၣ်အိၣ်ခိးတၢ်တဂ့ၤ, တချုးဖဲ ကလံၤမုၢ် စဲးကလိဟဲတုၤလီၤဒ်ဘၣ်န့ၣ်, အိၣ်ဒီးတၢ်ကတဲာ်ကတီၤ အိၣ်ဒီးတၢ်သ့ၣ်ညါ တၢ်ပလီၢ် ဒ်သိးတၢ်ဟ့ၣ်လီၤပာ်စၢၤအီၤ.”
ကိတိာ်ခိၣ်ကျၢၢ် Anthony Albanese ထုးကွံာ်ဝဲ အတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤလၢအကလဲၤဆူ အီစထြ့လယါကီၢ်မုၢ်နုာ် Western Australia ကီၢ်စဲၣ် လၢအအိၣ်ကတဲာ်ကတီၤထီၣ်အသးလၢ ကမၤဝဲဒၣ် တၢ်ဃုထၢဖဲလါမးရှး ၈သီအနံၤန့ၣ်လီၤ.
အဝဲစံးဝဲဒၣ် ခဲဘါရၣ် ပဒိၣ်အိၣ်ဒီးတၢ်ဖီၣ်လိာ်စု ဒီးတၢ်ကဲထီၣ်သးဖဲ မုၢ်ထီၣ်ကၢၢ်ခိၣ်န့ၣ်လီၤ.
အဝဲအၢၣ်လီၤလၢ အကဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤပှၤလၢအအိၣ်ဖဲ တၢ်ကဲထီၣ်သးအပူၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
“ယတၢ်ကစီၣ်လၢ ပှၤအိၣ်ဖဲ ခွံစလဲ မုၢ်ထီၣ်ကလံၤထံးဒီး နယူဆီၣ်သ်ဝံ ကလံၤစိၤန့ၣ်မ့ၢ်ဝဲဒၣ် ပအိၣ်ဝဲဒၣ်လၢသုလီၢ်ခံလၢကဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤသုအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဖံးတၢ်မၤလၢသုမၤအီၤလၢ တၢ်အိၣ်ကတဲာ်ကတီၤသးအဂီၢ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် ပပာ်ကဲ ပာ်ပနီၣ်ဝဲအီၤန့ၣ်လီၤ. ပသ့ၣ်ညါလၢ တၢ်အံၤမ့ၢ်ဆၢကတီၢ်လၢအကီခဲတခါ ဒီး အဃိန့ၣ်, ပှၤအီစထြ့လယါဖိကိးဂၤ, အိၣ်ဆိးတၢ်လီၢ် ဖဲလဲၣ်ဂ့ၤဖဲလဲၣ်ဂ့ၤ ပဆိကမိၣ်သ့ၣ်နီၣ်ဘၣ်သု ဖဲလၢသုလဲၤခီဂာ်ဝဲတၢ်ဆၢကတီၢ်အခါအံၤန့ၣ်လီၤ.”
မ့ၢ်လၢကလံၤအူတၢ်ဆူၣ်မးအဃိ Essential Energy ဂံၢ်သဟီၣ်ဝဲၤကျိၤ ဟ့ၣ်လီၤဒုးသ့ၣ်ညါဝဲဒၣ် ဟံၣ်ခိၣ်ဒီး တၢ်ဖံးတၢ်မၤလီၢ် အဖျၢၣ် ၂ဝ,ဝဝဝ တန့ၢ်ဘၣ်ဝဲ လီမ့ၣ်အူဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
မ့ၢ်လၢမူခိၣ်ကလံၤသီၣ်ဂီၤတၢ်လီၤဘၣ်ယိၣ်ဘၣ်ဘှီ ဒီး ပှၤမၤတၢ်ဖိသ့ၣ်တဖၣ် ကကွၢ်သမံသမိးထံ ဒီး ဘှီဘၣ်တၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးသ့ၣ်တဖၣ် ဘၣ်ဟံးတၢ်ဆၢကတီၣ်အဃိ မ့ၣ်အူခီပနံၣ်အံၤ ဟ့ၣ်ပလီၢ်ပာ်ဝဲ ပှၤလီၢ်အိၣ်လီၢ်ဆိးသ့ၣ်တဖၣ်လၢ အဝဲသ့ၣ် တန့ၢ်ဘၣ်မ့ၣ်အူဘၣ် အဘၣ်ဝဲတၢ်ဆၢကတီၢ်ဖးယံၤဖိန့ၣ်လီၤ.
တုၤလီၤအခဲအံၤန့ၣ် ကီၢ်စဲၣ်ဂ့ၢ်ဂီၢ်အူဝဲၤကျိၤ — State Emergency Service ဖဲ နယူဆီၣ်သ်ဝံ ဒိးန့ၢ်ဘၣ်ဝဲလီတဲစိတၢ်ကိးဃ့တၢ်မၤစၢၤ အါန့ၢ် ၆,ဝဝဝ ဒီး အဝဲသ့ၣ်မၤစၢၤအီၤအိၣ်လံဝဲဒၣ် အါန့ၢ် ၃,ဝဝဝ လံန့ၣ်လီၤ.
