ဖဲလါမ့ၤ ၃သီအနံၤန့ၣ်, ပှၤအီစထြ့လယါဖိအကကွဲၢ်အါမး လၢအအိၣ်ဖဲသကုၤထံကီၢ်ဒီဘ့ၣ်အပူၤ ကလဲၤဟ့ၣ်လီၤဝဲတၢ်ဖးဖဲအဝဲသ့ၣ်လီၢ်ကဝီၤတၢ်ဟ့ၣ်တၢ်ဖးသန့သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
ပှၤဟ့ၣ်တၢ်ဖးသ့ၣ်တဖၣ်ကရဲၣ်လီၤအသးဖဲပဒိၣ်ကၠိသ့ၣ်တဖၣ်, ဝ့ၢ်ခိၣ်ဘျီၣ်ဒိၣ်သ့ၣ်တဖၣ်ဒီး လီၢ်ကဝီၤတၢ်သူၣ်ထီၣ်အဂုၤအဂၤသ့ၣ်တဖၣ်အချၢ, လၢတၢ်ကတူၢ်လိာ်ခီၣ်ဆၢအဝဲသ့ၣ်ဒီး ထိးပှံာ်ဘိကၣ်ဃုာ်ဒီးပသၢဂီၤ လၢအဘၣ်တၢ်ကိးအမံၤ “democracy sausages" ဒံၣ်မိၣ်ခြ့ၣ်စံၣ်ထိးပှံာ်ဘိန့ၣ်လီၤ.
တၢ်မၤအသးနီၣ်နီၣ်ကီၢ်ကီၢ်ဒီးပှၤအါဒံအါဂၤဖဲတၢ်ဃုထၢအမုၢ်နံၤအံၤန့ၣ်, ဘၣ်တၢ်ထုးကွံာ်ဝဲဒၣ်အီၤဖဲတၢ်ဟ့ၣ်တၢ်ဖးဖဲဃိပူၤန့ၣ်လီၤ.
တၢ်တြီတံာ် တၢ်ဟ့ၣ်တၢ်ဖးဖဲဃိးပူၤအဂ့ၢ်န့ၣ် ပှၤလၢအမ့ၢ်တ့ၢ်ပှၤဃိးဖိလီၢ်လံၤသ့ၣ်တဖၣ် တဲပၠးဘၣ်ဝဲ SBS News တၢ်ကစီၣ်န့ၣ်လီၤ.
အဝဲသ့ၣ်စံးလၢ ဃိးသနူအကျိၤကျဲသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် တဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါတၢ်ဟ့ၣ်တၢ်ဖးဘၣ်ဒီး ပှၤဃိးဖိသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် တၢ်ဟ့ၣ်လီၤဒုးသ့ၣ်ညါအဝဲသ့ၣ်တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤထဲတစဲးဖိလၢအဝဲသ့ၣ်ကမၤတၢ်ဆၢတဲာ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
ပှၤနယူဆီၣ်သ်ဝံလီၢ်ကဝီၤဖိ, Damien Linnane, စံးဝဲဒၣ် ဖဲ ၂ဝ၁၆ န့ၣ် အဝဲလီၤဆူဃိးပူၤ အလါ ၁ဝ အခါ အဝဲကျဲးစၢးလၢကဟ့ၣ်လီၤဘၣ်တၢ်ဖးနာ်သက့ အဝဲတန့ၢ်ဟ့ၣ်လီၤဘၣ်အီၤဘၣ်.
Linnane တဲဘၣ်ဝဲ SBS လၢ တချုးဖဲတၢ်ဃုထၢအမုၢ်နံၤဒ်ဘၣ်န့ၣ်, တၢ်တဲဘၣ်အီၤလၢအဘၣ်ဃး တၢ်သြီနုာ်လီၤမံၤစရီတဆီဘၣ်တဆီလၢတၢ်ဟ့ၣ်တၢ်ဖးအဂီၢ် ဒီးအဝဲမၤပှဲၤဝဲလံာ်တကွီၣ်တဒိလၢပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါဟ့ၣ်လီၤအီၤန့ၣ်လီၤ.
“လၢညါခါန့ၣ် ယတဟ့ၣ်လီၤဘၣ်တၢ်ဖးဖဲဃိးပူၤအံၤနီတဘျီဘၣ်အဃိ ယအိၣ်ခိးဒၣ်ဒ်န့ၣ်လီၤ. ယလဲၤနုာ်လီၤဘၣ်ဃိးပူၤထဲတဘျီဧိၤလီၤ. အကဲထီၣ်သးဒီးယၤန့ၣ် ကဘၣ်ဖဲတၢ်ဃုထၢ ဘၣ်ဒ်ဘၣ်သၢသီန့ၣ်, ယသးပူၤန့ၣ်အိၣ်ထီၣ်လၢ— ယကဘၣ်ဟ့ၣ်လီၤတၢ်ဖးဒ်လဲၣ်န့ၣ် ဘၣ်မနုၤလၢအဝဲသ့ၣ်တတဲဘၣ်ယၤလဲၣ်. ဒီးယက့ၤကဒါဆူပှၤအိၣ်ခိးဃိးပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါအအိၣ်ဒီး ယတဲအီၤ, ဖဲဟ့ၣ်လီၤတၢ်ဖးအခါ ဘၣ်မၤတၢ်မနုၤလဲၣ်န့ၣ် နသ့ၣ်ညါစ့ၢ်ဧါ? ဒီးပှၤအိၣ်ခိးဃိးအံၤတဲဘၣ်ယၤလၢ အဝဲတသ့ၣ်ညါတၢ်နီတမံၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ.”
အဝဲကျဲးစၢးလူၤဃုသ့ၣ်ညါကဒါက့ၤတၢ်ဂ့ၢ်အံၤနာ်သက့ အတန့ၢ်ဘၣ်တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤနီတမံၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
Linnane ကွဲးတဲဘၣ်ဝဲ SBS News, တၢ်ကစီၣ်သန့ဒ်အံၤ:
“ဖဲတၢ်ဃုထၢအမုၢ်နံၤန့ၣ် တၢ်တကဲထီၣ်နီတမံၤဘၣ်. ကလဲၤဟ့ၣ်တၢ်ဖးအဂီၢ် ပှၤတကိးယၤနီတဂၤဘၣ်, ယတထံၣ်ပှၤနီတဂၤဘၣ်, လီၤဂာ်ဒ်သိးပှၤတမၤတၢ်ဃုထၢဘၣ်လီၤ.”
ဖဲလၢအဝဲသံကွၢ်သံဒိးဘၣ်မနုၤအဃိ ပှၤတမၤစၢၤအီၤလၢကဟ့ၣ်တၢ်ဖးအဂီၢ်ဘၣ်လဲၣ်အခါ, အဝဲတဲလၢ ပှၤအိၣ်=ဃိးပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါန့ၣ်တဲဘၣ်အီၤလၢ တၢ်ဂ့ၢ်ကီအိၣ်ဒီးတၢ်ဆှၢထီၣ်ဆှၢလီၤန့ၣ်လီၤ.
အဝဲစံးဝဲဒၣ် ဖဲလၢ New South Wales Ombudsman ခၢၣ်စးတဂၤ ဟဲဆူဃိးပူၤ ဒ်သိးတၢ်လီၤမူဒါဝးတရံးကွၢ်တၢ်အခါ အဝဲကတိၤတၢ်ဒီးအီၤနာ်သက့ တဒိးန့ၢ်ဘၣ်တၢ်စံးဆၢနီတမံၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
Ombudsman အံၤတဲဘၣ်ဝဲ SBS News တၢ်ကစီၣ်သန့လၢ အဝဲတပာ်ဖျါအတၢ်ထံၣ်ဒီး ပှၤနီၣ်တဂၤအတၢ်ပာ်ဒ့ၣ်ပာ်ကမၣ်အံၤဘၣ် နာ်သက့ Corrective Services NSW ပှၤကတိၤတၢ်ပၢစံးဝဲဒၣ် ဖဲအဝဲသ့ၣ်ကီၢ်စဲၣ်အပူၤန့ၣ် တၢ်ဘှီဘၣ်က့ၤတၢ်ကမၣ်အဝဲၤလီၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤ ဟ့ၣ်လီၤဒၣ်ထဲ တၢ်ကဟ့ၣ်လီၤတၢ်ဖးခီဖျိ တၢ်ဆှၢအီၤဒီးလံာ်တၢးတဆီန့ၣ်လီၤ.
အဃိ, ဖဲဃိးပူၤန့ၣ်ကဘၣ်ဟ့ၣ်လီၤတၢ်ဖးဒ်လဲၣ်?
ဖဲ Commonwealth Electoral Act တၢ်ဃုထၢသဲစးတၢ်ဘျၢအပူၤန့ၣ် ပာ်ဖျါဝဲဒၣ် ပှၤကညီတဂၤလၢအဘၣ်လီၤဃိးပူၤသၢနံၣ်, မ့တမ့ၢ် အါန့ၢ်တၢ်အံၤန့ၣ် အခွဲးတအိၣ်လၢကဟ့ၣ်လီၤတၢ်ဖးဘၣ်.
လၢတၢ်ဟ့ၣ်တၢ်ဖးဖဲကီၢ်စဲၣ်ဒီး လီၢ်ကဝီၤ တၢ်ဃုထၢအဂီၢ် ကီၢ်စဲၣ်ဒီး ကဝီၤဒိၣ်တၢ်ပၢသ့ၣ်တဖၣ်စ့ၢ်ကီး အိၣ်ဝဲဒီးအတၢ်ဘျၢလီၤဆီစုာ်စုာ်ဒၣ်ဝဲန့ၣ်လီၤ.
ပှၤဃိးဖိဖဲလဲၣ်တဂၤလၢအကဘၣ်ဟ့ၣ်လီၤတၢ်ဖးန့ၣ် တၢ်ပၢတၢ်ပြးတဘ့ၣ်စုာ်စုာ် အိၣ်ဒီးကျိၤကျဲလၢအလီၤဆီလိာ်သးန့ၣ်လီၤ.
တၢ်အံၤမ့ၢ်ခီဖျိအသးလၢ ဃိးသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် ညီနုၢ်မ့ၢ်ဝဲကီၢ်စဲၣ်ဒီး ကဝီၤဒိၣ်တၢ်ပၢသ့ၣ်တဖၣ်ပၢဆှၢအီၤအဃိ, ဒီး တၢ်ဟ့ၣ်တၢ်ဖးကျိၤကျဲသ့ၣ်တဖၣ်လီၤဆီလိာ်အသးန့ၣ်လီၤ.
အဒိ, ဖဲ New South Wales ဃိးသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် ဟ့ၣ်လီၤဝဲတၢ်ဖးအံၤဖဲလံာ်တၢးအအိၣ်, နာ်သက့ Victorian ဃိးသ့ၣ်တဖၣ် တၢ်မၤန့ၢ်အီၤဒ်သိးတၢ်လဲၤဟ့ၣ်လီၤဆိတၢ်ဖးအလီၢ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
ကီၢ်စၢဖှိၣ်တၢ်ဃုထၢန့ၣ် အီစထြ့လယါတၢ်ဃုထၢခီမ့ရှၢၢ်—Australian Electoral Commission (AEC) မ့ၢ်ပှၤဟံးမူဒါရဲၣ်ကျဲၤကွၢ်ထွဲဝဲဒၣ် တၢ်ဟ့ၣ်တၢ်ဖးနာ်သက့ ဒ်သိးကဆီလီၤပာ်လီၤဝဲတၢ်ဟ့ၣ်တၢ်ဖးလီၢ်အဂီၢ် ဘၣ်ဃ့ဝဲဒၣ်ခွဲးလၢ ဃိးပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါသ့ၣ်တဖၣ်အအိၣ်န့ၣ်လီၤ.
AEC ထံကီၢ်ဒီဘ့ၣ်အပှၤကတိၤတၢ်ပၢ, Evan Ekin-Smyth ရှဲပၠးဝဲ တၢ်ဖံးတၢ်မၤရဲၣ်ကျဲၤ တဆီဘၣ်တဆီသ့ၣ်တဖၣ်အဂ့ၢ်ဒ်အံၤန့ၣ်လီၤ.
“လၢကမၤလီၤတံၢ်အဝဲသ့ၣ်ဟ့ၣ်ပှၤခွဲးအဂီၢ် ပမၤသကိးတၢ်ဘူးဘူးတံၢ်တံၢ်ဒီး ဃိးတၢ်လီၢ်တၢ်ကျဲလီၤဆီလိာ်အသးအါတီၤ, ဒီး တၢ်အံၤမ့ၢ်ဝဲတၢ်ဖံးတၢ်မၤအဆိကတၢၢ်တပတီၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်လီၢ်လၢပတန့ၢ်အခွဲးဘၣ် မ့တမ့ၢ် ပှၤတဟ့ၣ်ပှၤဘၣ်န့ၣ် ပလဲၤဆီလီၤပာ်လီၤပသးတသ့ဘၣ်, နာ်သက့ ပမၤန့ၢ်ပှၤဟးထၢဖှိၣ်တၢ်ဖးကရူၢ်ဖဲဃိးပူၤမ့ၢ်တန့ၢ်ဘၣ်တခီ ဒ်သိးပှၤဟးထၢဖှိၣ်တၢ်ဖးကရူၢ်သ့ၣ်တဖၣ် ကလဲၤနုာ်လီၤဟံးန့ၢ်ဘၣ်တၢ်ဖးဖဲဃိးပူၤအဂီၢ် ပမၤသကိးတၢ်ဒီး Department of Corrections ဝဲၤကျိၤန့ၣ်လီၤ. မ့ၢ်ဝံၤန့ၣ်ပမၤသကိးတၢ်ဒီး Department of Corrections အံၤလၢကဆှၢတၢ်ဖးသ့ၣ်တဖၣ်အံၤခီဖျိလံာ်တၢးတဆီန့ၣ်လီၤ. ဃိးအိၣ်ဝဲတနီၤလၢ ပကိးအီၤလၢ ပှၤဟ့ၣ်တၢ်ဖးလၢလံာ်တၢးတဆီ, အခီပညီန့ၣ် အဝဲသ့ၣ်န့ၣ် ဖဲဘူးထီၣ်တၢ်ဃုထၢအခါ အဝဲသ့ၣ်ဆဲးလီၤပာ်လံအမံၤတဘျီဃီလၢကဟ့ၣ်တၢ်ဖးခီဖျိလံာ်တၢးန့ၣ်လီၤ.”
ဖဲ Australian Bureau of Statistics, အီစထြ့လယါတၢ်ဃုထၢပာ်ဖှိၣ်နီၣ်ဂံၢ်စရီဝဲၤလီၢ်ခိၣ်သ့ၣ် ၂ဝ၂၃ တၢ်ပာ်ဖျါအပူၤန့ၣ်, AEC တီၣ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ ဖဲ ၂ဝ၂၂နံၣ် ကီၢ်စၢဖှိၣ်တၢ်ဃုထၢလၢခံကတၢၢ်တဘျီအပူၤန့ၣ် ပှၤအိၣ်ဖဲဃိးပူၤ ၄ဝ,၅၉၁ ဂၤအကျါ ဟ့ၣ်လီၤဘၣ်တၢ်ဖးအိၣ်ဝဲ ၂၇၄ဂၤန့ၣ်လီၤ.
Ms Smyth စံးဝဲဒၣ် နီၣ်ဂံၢ်နီၣ်ဒွးအံၤစှၤဒိၣ်မးအံၤမ့ၢ်ခီဖျိအသးလၢ COVID-19 တၢ်ဖီၣ်ဃံာ်သ့ၣ်တဖၣ်အဃိ, ဒီး တချုးတၢ်ဃုထၢဒ်ဘၣ်န့ၣ် အဝဲသ့ၣ်တအိၣ်ဒီး တၢ်မၤနီၣ်မၤဃါ တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤဘၣ်.
“ဘၣ်ဃးတၢ်ဟးဃုထၢပာ်ဖှိၣ်တၢ်ဖး အတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤခဲလၢာ်န့ၣ် AEC န့ၣ်ဘၣ်တၢ်ဖီၣ်ဃံးအီၤ, အခီပညီန့ၣ် ပလဲၤဃုထၢန့ၢ်တၢ်ဖးဖဲတၢ်ဆါဟံၣ်အပူၤတန့ၢ်ဘၣ်, ဒီး ဖဲဃိးပူၤဒီး တၢ်အံးထွဲကွၢ်ထွဲပှၤသူၣ်က့သးပှၢ်တၢ်လီၢ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် ပမၤအီၤန့ၢ်ဒၣ်ထဲတစဲးတမွဲးဖိန့ၣ်လီၤ.”
ဖဲလါမ့ၤ တၢ်ဃုထၢတဘျီအံၤ ပှၤဃိးဖိလၢအဟ့ၣ်တၢ်ဖးန့ၢ် အနီၣ်ဂံၢ်အိၣ်ဆံးအါလဲၣ်န့ၣ် AEC ဟ့ၣ်လီၤဒုးသ့ၣ်ညါဝဲတန့ၢ်ဘၣ်.
Ms Smyth စံးစ့ၢ်ကီးဝဲဒၣ်လၢတချုးတၢ်ဃုထၢဒ်ဘၣ်န့ၣ် တၢ်ဟ့ၣ်လီၤပာ်ဖျါ နီၣ်ဂံၢ်နီၣ်ဒွးတအိၣ်ဘၣ်.
“ဘၣ်ဆၣ်သနာ်က့, တၢ်မၤရဲၣ်ကျဲၤသနူသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်, ဘၣ်တၢ်မၤသီထီၣ်အီၤ ဒ်သိး တၢ်မၤလီၤတံၢ်လၢ တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤသ့ၣ်တဖၣ်ကအိၣ်ဝဲဒၣ်လၢ ကီၢ်စၢဖှိၣ်တၢ်ဃုထၢခဲလၢာ်အဂီၢ် စးထီၣ်လၢ ၂ဝ၂၂ ဒီးဆူညါန့ၣ်လီၤ. တၢ်မၤသီထီၣ်မၤဂ့ၤထီၣ်တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤအံၤ မ့ၢ်တၢ်ပာ်ဖျါပတၢ်သးအိၣ်လၢ ပကမၤလဲၤထီၣ်လဲၤထီ မၤဂ့ၤထီၣ် တၢ်ဟ့ၣ်လီၤဒုးသ့ၣ်ညါတၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤ လၢအဘၣ် အမ့ၢ်အတီသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.”
ဖဲအီစထြ့လယါကီၢ်ပူၤအံၤ, တၢ်ဂဲၤလိာ်သ့ၣ်တဖၣ်အိၣ်ဝဲဒၣ်လၢ တၢ်ကမၤအါထီၣ် ဃိးပူၤပှၤဟ့ၣ်တၢ်ဖးန့ၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်— ဒီး ထဲးစမ့နံယါကီၢ်စဲၣ်ပဒိၣ် အိၣ်ဒီးတၢ်ဆိကမိၣ်ထံ တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်ဟ့ၣ်ဖးလၢအမ့ၢ် တၢ်ကဟ့ၣ်လီၤပှၤဃိးဖိကိးဂၤဒဲးအခွဲးအယာ်လၢကဟ့ၣ်တၢ်ဖးဖဲကီၢ်စဲၣ်တၢ်ဃုထၢအပူၤန့ၣ်လီၤ.
Tasmanian Aboriginal Legal Service (TALS) ဃ့ထီၣ်လၢတၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်ဟ့ၣ်ဖးအံၤတၢ်ကမၤအီၤဆူညါကွ့ၢ်ကွ့ၢ်န့ၣ်လီၤ.
သဲစးဝဲၤကျိၤအံၤပှၤပၢဆှၢရဲၣ်ကျဲၤတၢ်အခိၣ်ဒိၣ်, Jake Smith အဲၣ်ဒိးစ့ၢ်ကီးဝဲလၢ တၢ်ဂ့ၢ်အံၤတၢ်ကစးထီၣ်တဲသကိးအီၤလၢထံကီၢ်ဒီဘ့ၣ်အပတီၢ်န့ၣ်လီၤ.
“ကီၢ်စၢဖှိၣ်တၢ်ဃုအံၤအိၣ်တ့ၢ်က့ၤဒၣ်ထဲစှၤကိးနွံအဃိ, တၢ်အံၤမ့ၢ်တၢ်လၢအရ့ဒိၣ်မးတခါ လၢပကဆိကမိၣ်ထံ မတဂၤသ့ၣ်တဖၣ်လၢ တၢ်ပာ်လီၤတဲာ်တ့ၢ်ကွံာ်အီၤလၢတၢ်နုာ်လီၤဖဲထံဖိကီၢ်ဖိအတၢ်ပၢလီၤသးအပူၤအံၤလဲၣ်န့ၣ်လီၤ.”
Smith စံးစ့ၢ်ကီးဝဲဒၣ်လၢ သဲစးတၢ်ဘျၢသ့ၣ်တဖၣ်အံၤ ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးဝဲဒၣ် ပှၤထူလံၤဖိသ့ၣ်တဖၣ်— ခီဖျိလၢ ဖဲ၂ဝ၂၄နံၣ် ပှၤဃိးဖိနီၣ်ဂံၢ်နီၣ်ဒွးစရီပာ်ဖှိၣ်ခဲလၢာ် ၃၆မျးကယၤန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲဒၣ်ပှၤထူလံၤဖိသ့ၣ်တဖၣ် အဃိန့ၣ်လီၤ. မ့ၢ်ကွၢ်လၢ ၂ဝ၂၁နံၣ်တၢ်ဃုထၢပာ်ဖှိၣ်နီၣ်ဂံၢ်စရီအတၢ်ပာ်ဖျါအပူၤန့ၣ် နီၣ်ဂံၢ်နီၣ်ဒွးအံၤ မ့ၢ်ဝဲဒၣ်ပှၤထူလံၤဖိခဲလၢာ်အနီၣ်ဂံၢ်နီၣ်ဒွး ၃.၈မျးကယၤန့ၣ်လီၤ.
ဖဲ ၂ဝဝ၇န့ၣ် Human Rights Law Centre မၤစၢၤဝဲ Aunty Vickie Roach, အတၢ်လိာ်ဘၢလိာ်ကွီၣ်ဒီး မၤနၢၤဝဲတၢ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲမ့ၢ် ပှၤထူလံၤဖိ Aboriginal ဃိးဖိတဂၤလၢအဘၣ်တၢ်ဒုးဃးအီၤဖဲ Dame Phyllis Frost Centre ဃိးပူၤ ဖဲဝံးထိရံယါန့ၣ်လီၤ.
ပှၤဟ့ၣ်တၢ်ဖးန့ၣ်လၢအဘၣ်လီၤဃိးပူၤသ့ၣ်တဖၣ် အခွဲးတအိၣ်လၢကဟ့ၣ်လီၤတၢ်ဖးဘၣ် ပဒိၣ်အတၢ်ဘျၢန့ၣ် အဝဲသ့ၣ်ကရူၢ်အံၤ ထီဒါဝဲဒၣ်အီၤ ဒီးလၢခံန့ၣ်အဝဲသ့ၣ်မၤနၢၤတၢ် မ့ၢ်လၢ High Court — ကွီၣ်ဘျီၣ်ထးခီထံၣ်ဝဲလၢ ပဒိၣ်တၢ်ဘျၢအံၤမ့ၢ်တၢ်လၢအတဘၣ်လိာ်သးဒီးထံကီၢ်သဲစးတၢ်ဘျၢခိၣ်သ့ၣ်ဘၣ်အဃိန့ၣ်လီၤ.
ပီၢ်ရီဒိၣ်, David Mejia-Canales, စံးဝဲ အဝဲသ့ၣ်သဲစးဝဲၤကျိၤအံၤ မၤတၢ်မၤလၢ တၢ်ကမၤလဲၢ်ထီၣ် တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤလၢ ပှၤဃိးဖိသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် အခွဲးအိၣ်လၢ ကဟ့ၣ်တၢ်ဖးအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
“ပှၤလၢအဘၣ်လီၤဃိးပူၤခဲလၢာ်န့ၣ် Howard ပဒိၣ် ဂဲၤလိာ်ဝဲလၢ တၢ်ကတြီတံာ်ကွံာ်အဝဲသ့ၣ်တၢ်ဟ့ၣ်လီၤတၢ်ဖးန့ၣ်လီၤ. ဒီးပဆိကမိၣ် တၢ်အံၤ တမ့ၢ်ထဲအမ့ၢ် တၢ်လၢအတဘၣ်ဘျီးဘၣ်ဒါတခါဘၣ်, တၢ်အံၤအတဘၣ်လိာ်အသးဒီးဒံၣ်မိၣ်ခြ့ၣ်စံၣ်ဘၣ်. ပှၤကညီတဂၤလီၤဃိးပူၤအဃိ တမ့ၢ်လၢအတကဲထံဖိကီၢ်ဖိလၢၤဘၣ်. ပကျဲးစးမၤသကိးတၢ်လၢသကုၤထံကီၢ်ဒီဘ့ၣ်အပူၤ ဒ်သိးအမ့ၢ်တၢ်မၤလီၤတံၢ်လၢ ပှၤဃိးဖိခဲလၢာ်, အအိၣ်ဖဲလဲၣ်, ဟ့ၣ်လီၤတၢ်ဖးလၢကီၢ်စဲၣ်အပတီၢ်မ့ၢ်ဂ့ၤ, ကီၢ်စၢဖှိၣ်အပတီၢ်မ့ၢ်ဂ့ၤ, ဖဲတၢ်ဟံးန့ၢ်ကမျၢၢ်တၢ်ဘၣ်သးအဂီၢ်မ့ၢ်ဂ့ၤ အဝဲသ့ၣ်န့ၣ် အခွဲးအယာ်ကအိၣ်ဝဲဒၣ်လၢ တၢ်ဟ့ၣ်လီၤတၢ်ဖး ဒီး တၢ်ဖီၣ်ဃံးတဘၣ်အိၣ်နီတမံၤဘၣ်. မ့ၢ်လၢတၢ်အံၤအဃိ ခဲကနံၣ်အံၤ ပှၤဃိးဖိလၢအအိၣ်ဖဲ ခဲဘါရၣ်ဒီး ဆီၣ်သ်အီစထြ့လယါအပူၤသ့ၣ်တဖၣ် ဟ့ၣ်တၢ်ဖးန့ၢ် လၢအတအိၣ်ဒီးတၢ်ဖီၣ်ဃံးနီတမံၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ.”
ဒ်လဲၣ်ဂ့ၤန့ၣ်, Labor မ့ၢ်ဂ့ၤ Coalition မ့ၢ်ဂ့ၤန့ၣ် အတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤတအိၣ်လၢ ကဆီတလဲ ပှၤဟ့ၣ်တၢ်ဖးန့ၣ် အတၢ်ဘျၢသ့ၣ်တဖၣ်အံၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်ပာ်ပနီၣ်ကံၢ်စီထီၣ်ဘးလၢတၢ်ဟ့ၣ်တၢ်ဖးအံၤ တမ့ၢ်တၢ်ထဲတမံၤဧိၤလၢ အကဲထီၣ်တၢ်တြီတံာ်တာ် လၢတၢ်ဟ့ၣ်တၢ်ဖးအဂီၢ်ဘၣ်, ပှၤဃိးဖိလၢအဟ့ၣ်တၢ်ဖးသ့ၣ်တဖၣ်စံးဝဲဒၣ်လၢ တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤဘၣ်ဃးတၢ်ဟ့ၣ်တၢ်ဖးအဂ့ၢ်န့ၣ် အဝဲသ့ၣ်ဒိးန့ၢ်အီၤထဲတဆံးတက့ၢ်ဖိန့ၣ်လီၤ.
အီစထြ့လယါဃိးပူၤခဲလၢာ်န့ၣ် တၢ်ဖီၣ်ဃံးဝဲဒၣ် တၢ်နုာ်လီၤသူအ့ထၢၣ်နဲးဒီး ပှၤဃိးဖိသ့ၣ်တဖၣ်သူအီၤတန့ၢ်ဘၣ်.
လံာ်တၢ်ကစီၣ်ဒီး ကွဲၤထံၣ်ဟူသန့ဖဲလဲၣ်တခါ တၢ်ကွၢ်န့ၢ်လဲၣ်စ့ၢ်ကီးအိၣ်ဝဲဒီးတၢ်ဖီၣ်ဃံးသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤဘၣ်ဃး ကဘၣ်ဟ့ၣ်တၢ်ဖးဒ်လဲၣ်န့ၣ် မ့ၢ်ဝဲတၢ်လီၤဖျဲၣ်လီၤဟိတခါလၢ AEC မၤလၢပှဲၤအီၤတန့ၢ်ဘၣ်, မ့ၢ်လၢ တၢ်ဟ့ၣ်တၢ်ဖးသန့သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် ဟ့ၣ်နီၤတၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤလၢအဘၣ်ဃး ထံရူၢ်ကီၢ်သဲးပၣ်တံၣ်အဂ့ၢ် မ့တမ့ၢ် အဝဲသ့ၣ်သနူအဂ့ၢ်သ့ၣ်တဖၣ်တန့ၢ်ဘၣ်အဃိန့ၣ်လီၤ.
Denham Sadler မ့ၢ်ဝဲပှၤကွဲးတၢ်ကစီၣ်ဒိၣ်တဂၤ လၢ About Time လံာ်တၢ်ကစီၣ်သန့အဂီၢ်, ဒီးလံာ်တၢ်ကစီၣ်သန့အံၤမ့ၢ်ဝဲဒၣ် အီစထြ့လယါကီၢ် ထံကီၢ်ဒီဘ့ၣ်ဃိးလံာ်တၢ်ကစီၣ်အဆိကတၢၢ်တဘ့ၣ်န့ၣ်လီၤ.
Corrective Services NSW အပှၤကတိၤတၢ်ပၢစံးဝဲဒၣ်:
“Corrective Services NSW မၤသကိးတၢ်ဒီး NSW Electoral Commission ဒီး Australian Electoral Commission လၢကမၤနီၣ် ဃိးကိးဖျၢၣ်ဒဲး ပှၤဃိးဖိလၢအဟ့ၣ်တၢ်ဖးန့ၢ်သ့ၣ်တဖၣ်ဒီး သြီနုာ်လီၤစရီလၢကဟ့ၣ်တဖၣ်းဒီး ကဟ့ၣ်တၢ်ဖးခီဖျိလံာ်တၢးတဆီသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.”
Victorian Department of Justice ဒီး Community Safety စ့ၢ်ကီးအိၣ်ဒီးတၢ်ခီဆၢလၢအလီၤဂာ်လိာ်အသးန့ၣ်လီၤ.
“Corrections Victoria မၤသကိးတၢ်ဒီး Australian Electoral Commission လၢကမၤစၢၤပှၤအိၣ်ဖဲတၢ်ဒုးဃာ်အပူၤလၢအဟ့ၣ်တၢ်ဖးန့ၢ်သ့ၣ်တဖၣ်ကနုာ်လီၤဟ့ၣ်ဘၣ်တၢ်ဖး ဖဲကီၢ်စၢဖှိၣ်တၢ်ဃုထၢသ့ၣ်တဖၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤပၣ်ဃုာ်ဝဲဒၣ်ဒီး တၢ်ဟ့ၣ်လီၤအဝဲသ့ၣ်တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤဘၣ်ဃး တၢ်ဃုထၢလၢတၢ်ကမၤအီၤသ့ၣ်တဖၣ်ဒီး မၤစၢၤအဝဲသ့ၣ် သြီနုာ်လီၤမံၤစရီ မ့တမ့ၢ် မၤဘၣ်ထီၣ်က့ၤအဝဲသ့ၣ် နီၣ်ကစၢ်တၢ်သြီနုာ်မံၤစရီအဂ့ၢ်အကျိၤလီၤတံၢ်လီၤဆဲးသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.”
