Key Points
- Closing the Gap န့ၣ်တၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်အီၤဖဲ ၂ဝဝ၈နံၣ် လၢကမၤလဲၤထီၣ်လဲၤထီ ဆူၣ်ချ့ဒီး တၢ်အိၣ်မူဘၣ်သးနံၣ်အတၢ်ထဲသိးတုၤသိးတအိၣ်ဘၣ် လၢပှၤထူလံၤဖိ Aboriginal ဒီး Torres Strait Islander ဘၣ်ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်အီၤန့ၣ်လီၤ.
- ဖဲ ၂ဝ၂ဝနံၣ်န့ၣ် တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤခိၣ်သ့ၣ်အံၤ တၢ်မၤသီထီၣ်က့ၤအီၤ အဃိ တၢ်ဆၢတဲာ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် ဘၣ်တၢ်နီၤလီၤမၤအီၤဃုာ်ဒီးပှၤထူလံၤဖိ Aboriginal ဒီး Torres Strait Islander အပှၤတဝၢသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
- တၢ်လဲၤထီၣ်လဲၤထီသ့ၣ်တဖၣ်အိၣ်ကျဲၣ်ကျီအသး, တၢ်ပညိၣ်အိၣ်ထဲယဲၢ်ခါလၢအဘၣ်လိာ်သးဖဲအကျိၤပူၤ နာ်သက့ဟီၣ်ကဝီၤဒ်သိး တၢ်မၤသံလီၤနီၣ်ကစၢ်သးဒီး တၢ်ဘၣ်လီၤဃိာ်ပူၤန့ၣ် အနီၣ်ဂံၢ်နီၣ်ဒွး ဟဲနးထီၣ်ကွ့ၢ်ကွ့ၢ်န့ၣ်လီၤ.
- တၢ်ပာ်တၢ်ပညိၣ်၁၉ခါအကျါလဲၤသးလၢအဘၣ်အကျိၤပူၤန့ၣ်အိၣ်ထဲယဲၢ်ခါန့ၣ်လီၤ.
နံၣ်စးထီၣ်သီသ့ၣ်တဖၣ်: တၢ်ဃ့ထီၣ်လၢတၢ်ထဲသိးတုၤသိးအဂီၢ်
တၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤခဲလၢာ်န့ၣ်စးထီၣ်အသးဖဲ ၂ဝဝ၅နံၣ်, အခါဖဲလၢ ပှၤထူလံၤဖိ Aboriginal Elder သရၣ်ဒိၣ်စိ Tom Calma AO ဆှၢထီၣ်ဝဲ ပှၤဂ့ၢ်ဝီတၢ်တီတၢ်တြၢ်လံာ်ပာ်ဖျါ—Social Justice Report, လၢအမ့ၢ်တၢ်ပာ်ဖျါအကါဒိၣ်တခါဖဲတၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤအပူၤန့ၣ်လီၤ.
ဖဲတၢ်ပာ်ဖျါအံၤအပူၤန့ၣ်, အဝဲဃ့ထီၣ်ဝဲဆူၣ်ချ့တၢ်ထဲသိးတုၤသိးလၢပှၤထူလံၤဖိ Aboriginal ဒီး Torres Strait Islander သ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ် ဖဲစၢၤသွဲၣ်တစိၤအဂီၢ် — လၢအမ့ၢ် ၂၅နံၣ်န့ၣ်လီၤ.
အဝဲတၢ်ပာ်ဖျါအံၤ ကဲထီၣ်ဝဲတၢ်သူၣ်ဆူၣ်သးဂဲၤလၢ ကမျၢၢ်တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. တုၤလီၤဖဲ ၂ဝဝ၇န့ၣ်, ပှၤလၢအဘၣ်တၢ်သ့ၣ်ညါအီၤအါ အိးလဲဘ့း ပှၤလိာ်ကွဲဖိ Cathy Freeman ဒီး Ian Thorpe နုာ်လီၤပၣ်ဃုာ်ဖဲတၢ်ဂဲၤလိာ်အသီတခါအံၤအပူၤန့ၣ်လီၤ.
Cathy Freeman စံးဝဲဒၣ်, “တၢ်အဝဲအံၤန့ၣ် ဘၣ်ဃးဒီး မုၢ်မဆါတနံၤအံၤ ပဝဲတဂၤဒီးတဂၤ ပကမၤစၢၤလိာ်သးအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.”
CANBERRA, AUSTRALIA - FEBRUARY 13: Australian Prime Minister Kevin Rudd meets with Raymattja Marika after delivering an apology to the Aboriginal people for injustices committed over two centuries of white settlement at the Australian Parliament. Rudd's apology referred to the "past mistreatment" of all Aborigines, singling out the "Stolen Generations", the tens of thousands of Aboriginal children taken from their families by governments between 1910 and the early 1970s, in a bid to assimilate them into white society. (Photo by Andrew Sheargold/Getty Images) Credit: Andrew Sheargold/Getty Images
Closing the Gap တၢ်မၤရဲၣ်ကျဲၤခိၣ်သ့ၣ်လၢတၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်အီၤအသီခါ
ဖဲ ၂ဝဝ၈နံၣ်, ဖဲန့ၣ်အခါ ကိတိာ်ခိၣ်ကျၢၢ် Kevin Rudd ဒုးကဲထီၣ်ဝဲ Closing the Gap တၢ်မၤရဲၣ်ကျဲၤခိၣ်သ့ၣ်အံၤ ဒ်သိးတၢ်လၢအဖိသဲစးတၢ်ဘျၢတခါန့ၣ်လီၤ. တနံၣ်ဃီန့ၣ်, အဝဲမၤစ့ၢ်ကီး National Apology — ထံကီၢ်ဒီဘ့ၣ်တၢ်ကတိၤဃ့သကွံကညးက့ၤ Stolen Generations, ပှၤထူလံၤဖိစၢၤသွဲၣ်လၢအဘၣ်တၢ်ဟုၣ်ကွံာ်အီၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
Closing the Gap တၢ်မၤရဲၣ်ကျဲၤခိၣ်သ့ၣ်အခီၣ်ထံးခီၣ်ဘိတၢ်ပာ်လီၤတၢ်ပညိၣ်အဟီၣ်ကဝီၤခိၣ်သ့ၣ်န့ၣ်အိၣ်ဝဲနွံခါ— လၢအမ့ၢ်ဒ်သိး ပှၤကညီတဂၤအတၢ်အိၣ်မူဘၣ်သးနံၣ်, ဖိသၣ်ယဲၢ်နံၣ်ဆူအဖီလာ်တၢ်သံတၢ်ပှၢ်, တၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့, ဒီး တၢ်ဖံးတၢ်မၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်မုၢ်လၢ်န့ၣ် မ့ၢ်ဝဲဒၣ် ဆူမဲာ်ညါအနံၣ် ၁ဝအတီၢ်ပူၤန့ၣ် ကထံၣ်ဘၣ်တၢ်လဲၤထီၣ်လဲၤထီၣ်လၢပထိၣ်အီၤတဲာ်အီၤသ့န့ၣ်လီၤ.
ဒီးစးထီၣ်ဖဲန့ၣ် တၢ်အိၣ်သးသ့ၣ်တဖၣ်အိၣ်ဒ်လဲၣ်န့ၣ် ကိတိာ်ခိၣ်ကျၢၢ်တဂၤလၢ်လၢ် ကွၢ်ဝဲတၢ်ပာ်ဖျါတၢ်ဂ့ၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤ ကိးနံၣ်ဒဲးန့ၣ်လီၤ.
ဖဲ ၂ဝ၁၉ နံၣ် အဝဲကဲကိတိာ်ခိၣ်ကျၢၢ်အခါ, Scott Morrison ကွၢ်ကဒါက့ၤဝဲဒၣ် ၁၂ နံၣ်အတီၢ်ပူၤ Closing the Gap အတၢ်မၤရဲၣ်ကျဲၤသ့ၣ်တဖၣ်ဒ်အံၤ:
“တၢ်အံၤမ့ၢ်ဝဲ တၢ်မုၢ်လၢ်, တၢ်သးဟးဂီၤ, ဒီး တၢ်လီၤသးဘၣ်ဒိ အတၢ်ဃဲၤတခါ — မ့ၢ်တၢ်ဃဲၤပူလၢ အအိၣ်ဒီးတၢ်ဆၢမုၢ်လၢ်ပာ်သးလၢအဂ့ၤဒီး တၢ်နာ်လၢတၢ်ဂ့ၤအဂီၢ်နီၣ်နီၣ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်သနာ်က့ တၢ်အဆၢလၢဟဲအိၣ်ထီၣ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် တဂ့ၤလၢပှဲၤထီၣ်ဘးဘၣ်. တၢ်အံၤအိၣ်ဒံးဝဲဒၣ် ဒ်သိးတၢ်မ့ၢ်တၢ်တီတခါ ဒီး မ့ၢ်တၢ်လီၤသးအုးဒိၣ်မး… ကျိၤကျဲတၢ်ဆိကမိၣ် လၢအအိၣ်ထီဃာ်ဖဲပသးကံၢ်ပူၤအံၤ ပဖီၣ်ဂၢၢ်ကျၢၤဃာ်အီၤ...ဒီးတၢ်အံၤမ့ၢ်ဝဲတၢ်ဆီတလဲလၢကမၤသကိးအီၤတပူၤဃီဒီး အီစထြ့လယါပှၤထူလံၤဖိသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.”
SCOTT MORRISON CLOSING THE GAP PRESS CONFERENCE Credit: AAPIMAGE
တၢ်မၤရဲၣ်ကျဲၤခိၣ်သ့ၣ်အံၤတုၤဝဲဆူတၢ်ဘၣ်မၤတၢ်ဆီတလဲ
တၢ်မၤရဲၣ်ကျဲၤခိၣ်သ့ၣ်အံၤ ဘၣ်တၢ်ဆီတလဲမၤသီထီၣ်က့ၤအီၤဒီး ကိးက့ၤအမံၤအသီ လၢအမ့ၢ် National Agreement on Closing the Gap, ဒီး အတၢ်ပာ်တၢ်ညိၣ်န့ၣ်သုးကွံာ်အသး— လၢအအိၣ်ပာ်ဒ်သိးပဒိၣ်တီခိၣ်ရိၤမဲတၢ်ဖံးတၢ်မၤန့ၣ် ကဲထီၣ်က့ၤလၢ ပှၤထူလံၤဖိ အပှၤတဝၢသ့ၣ်တဖၣ် အတၢ်မၤသကိးဃုာ်တၢ်နီၣ်နီၣ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်မၤသကိးကရူၢ်အံၤဘၣ်တၢ်ကိးအီၤလၢ Coalition of Peaks — ဒီးဖဲကရူၢ်အံၤအပူၤန့ၣ် ပၣ်ဃုာ် ပှၤထူလံၤဖိ Aboriginal ဒီး Torres Strait Islander ပှၤတဝၢ အါန့ၢ် ၈ဝ ဘျဲၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ကရၢကရိအံၤဘၣ်တၢ်ဖီၣ်ဂၢၢ်အီၤလၢပှၤတဝၢဒီး တၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်အီၤဒ်သိး တၢ်ကပာ်လီၤ တၢ်မၤသကိး ကျိၤကျဲတၢ်ဖံးတၢ်မၤအသီန့ၣ်လီၤ.
တၢ်ထံၣ်န့ၣ်မ့ၢ်ဒၣ်တၢ်ယိယိဖိလၢအမ့ၢ်: တကြၢးဘၣ်မ့ၢ်တၢ်ပာ်လီၤသနူလၢပှၤတဝၢသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်ဘၣ် — နီၣ်နီၣ်တခီကဘၣ်မ့ၢ်ဝဲ — ပှၤတဝၢအံၤကဘၣ်ပာ်လီၤသနူလၢအဝဲသ့ၣ်အနီၣ်ကစၢ်ဒၣ်ဝဲန့ၣ်လီၤ.
တၢ်သးလီၤပလိာ်အသီအံၤ တၢ်ပာ်လီၤတၢ်ပညိၣ်လီၤတံၢ်လီၤဆဲးအိၣ်ဝဲ ၁၉ ခါ ဒီးမ့ၢ်တုၤလီၤဖဲ ၂ဝ၃၁နံၣ်န့ၣ် ကဘၣ်တၢ်မၤလၢပှဲၤထီၣ်ဘးအီၤန့ၣ်လီၤ.
တၢ်ပညိၣ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် ပၣ်ဃုာ်ဒီး:
• ဖိသၣ်ဆံးသ့ၣ်ကဘၣ်အိၣ်ဖျဲၣ်လီၤပှဲၤဒီးတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့ဒီးတၢ်ဂံၢ်တၢ်ဘါ
• ကၠိဖိသ့ၣ်တဖၣ်ကဘၣ်မၤလိတၢ်ပှဲၤပှဲၤဒ်လၢတၢ်ပာ်ပနီၣ်အီၤအသိး
• တၢ်မၤစှၤလီၤပှၤသးစၢ်ဖဲတၢ်မၤကမၣ်သဲစးတၢ်ဘျၢအပူၤ
တၢ်ပာ်လီၤတၢ်ပညိၣ်သ့ၣ်တဖၣ်မ့ၢ်တၢ်လၢအတကွီၣ်လဲၢ်မး — တမ့ၢ်လၢအပညိၣ်လီၤဝဲဒၣ်ထဲ ဆူၣ်ချ့အဂ့ၢ်ဘၣ်, ပၣ်ဃုာ်စ့ၢ်ကီးဒီး ဟံၣ်ဃီအဂ့ၢ်, တၢ်တီတၢ်တြၢ်အဂ့ၢ်, လုၢ်လၢ်ဆဲးလၤဒီး မုၢ်ကျိၤဝဲၤကွာ်တၢ်နုာ်လီၤပၣ်ဃုာ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
Lead Convener of the Coalition of Peaks Pat Turner speaks to the media during a press conference at Parliament House in Canberra. Source: AAP / LUKAS COCH/AAPIMAGE
အဃိမုၢ်မဆါတနံၤအံၤ တၢ်ဖံးတၢ်မၤသ့ၣ်တဖၣ်အံၤပလူၤပိာ်အကျိၤဒ်လဲၣ်?
စးထီၣ်လၢ Tom Calma ဃ့ထီၣ် တၢ်ကမၤတၢ်ဆီတလဲန့ၣ် တၢ်ဖံးတၢ်မၤသ့ၣ်တဖၣ်အံၤအိၣ်ဘူးထီၣ်စၢၤသွဲၣ်တစိၤလံန့ၣ်လီၤ. လၢန့ၣ်အခါန့ၣ် ပှၤကညီတဂၤတၢ်အိၣ်မူအသးနံၣ်န့ၣ် အီစထြ့လယါပှၤထူလံၤဖိဒီး တမ့ၢ်ပှၤထူလံၤဖိဘၣ်အဘၢၢ်စၢၤ လီၤဆီလိာ်အသးအိၣ်ဝဲ ၁၁နံၣ်န့ၣ်လီၤ. မုၢ်မဆါတနံၤညါအံၤန့ၣ် လီၤဆီလိာ်အသးအိၣ်ဝဲ ၈နံၣ်န့ၣ်လီၤ. နာ်သက့ တၢ်လီၤဘၣ်ယိၣ်အိၣ်ထီၣ်လၢ, တၢ်ပညိၣ်အတၢ်ဖံးတၢ်မၤအံၤ အခိၣ်တိၤလိၤဆူကျဲလၢအကမၣ်ခီတကပၤန့ၣ်လီၤ.
ဖဲ လၢခံကတၢၢ်စံးဝဲအသိးန့ၣ်, တၢ်ပာ်လီၤတၢ်ပညိၣ် ၁၉ ခါအကျါ ၁၁ ခါန့ၣ် တၢ်လဲၤထီၣ်လဲၤထီၣ်အိၣ်ဝဲ နာ်သက့ လၢအလဲၤသး ကျိၤကျဲအဘၣ်အလိၤန့ၣ်အိၣ်ဒၣ်ထဲ ၅ခါဧိၤန့ၣ်လီၤ.
တၢ်ပနီၣ်လၢအကဲဂံၢ်ကဲဘါသ့ၣ်တဖၣ်အိၣ်ဝဲတနီၤ လၢအမ့ၢ်: ဖိသၣ်အိၣ်ဖျဲလီၤသ့ၣ်တဖၣ်အိၣ်ဒီးအယၢၢ်ဃၢလၢအပှဲၤဒီးတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့, ဒီးပှၤသးစၢ် ဖျိထီၣ် ၁၂ တီၤသ့ၣ်တဖၣ်ဟဲအါထီၣ်.
နာ်သက့ ဖဲဟီၣ်ကဝီၤတနီၤနီၤအပူၤန့ၣ်, လၢအမ့ၢ်ဒ်သိး တၢ်မၤစှၤလီၤ တၢ်မၤသံလီၤနီၣ်ကစၢ်သးဒီး ဘၣ်နုာ်လီၤဆူဃိာ်ပူၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် တၢ်လဲၤထီၣ်လဲၤထီတအိၣ်ဘၣ် ဒီး က့ၤကဒါဆူအလီၢ်ခံတခီန့ၣ်လီၤ.
Coalition of Peak, ပှၤပၢဆှၢတၢ်ခိၣ်ဒိၣ် Gudanji-Arrernte ကလုာ်ပိာ်မုၣ် Pat Turner စံးဝဲဒၣ်, “အလီၢ်အိၣ်လၢပကဘၣ်ကျးဘူးပသးဒီးတၢ်မၤအံၤ… Closing the Gap န့ၣ် မ့ၢ်တၢ်လၢအအါန့ၢ် နီၣ်ဂံၢ်နီၣ်ဒွးသ့ၣ်တဖၣ်; တၢ်အံၤမ့ၢ်တၢ်လၢအဘၣ်ဃးဒီး တၢ်အိၣ်မူနီၣ်နီၣ်ကီၢ်ကီၢ်ဒီး ဟံၣ်ဖိဃီဖိလၢအဂံၢ်အဘါဆူၣ်ဒီး တၢ်အိၣ်မူအဂ့ၤ လၢခါဆူညါအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ... ဘၣ်ဃးဒီးတၢ်မၤလီၤတံၢ် ပဖိပလံၤသ့ၣ်တဖၣ် ဒိၣ်ထီၣ်ပှဲၤဒီးတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့ဒီး ပှဲၤဒီးတၢ်ပာ်ကဖၢလၢသးဒီး အိၣ်စဲဘူးအသးဒီးအဝဲသ့ၣ်လုၢ်လၢ်ဆဲးလၤန့ၣ်လီၤ.”
ဒ်သိးကသ့ၣ်ညါအါထီၣ်တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤလၢအကါဒိၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ် ဒီး တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်ဟ့ၣ်ဖးလၢ နတၢ်အိၣ်မူအသီဖဲအီစထြ့လယါကီၢ်ပူၤအဂီၢ် Subscribe မ့တမ့ၢ် follow အီစထြ့လယါကီၢ်အဂ့ၢ်အကျိၤ Australia Explained တၢ်ကလုၢ်တက့ၢ်.
နတၢ်သံကွၢ်အိၣ်တမံၤမံၤဧါ? မ့တမ့ၢ် နတၢ်ဆိကမိၣ်အိၣ်လၢ တၢ်ဂ့ၢ်ခိၣ်တီ တခါခါဂီၢ်ဧါ? နဆှၢန့ၢ်ပှၤလီပရီ အံမ့လ် ဖဲ [email protected] အပူၤသ့ဝဲန့ၣ်လီၤ.
