Chính phủ Liên bang đang yêu cầu các cử tri đủ điều kiện quyết định xem có nên sửa đổi Hiến pháp Úc để công nhận Người bản địa, thông qua một cơ quan đại diện được gọi là ‘Voice to Parliament’ - 'Tiếng nói trước Quốc hội' hay không.
'The Voice' sẽ là một nhóm được bầu để tư vấn cho chính phủ về các vấn đề và luật ảnh hưởng đến người dân Các quốc gia đầu tiên.
Evan Ekin-Smyth là phát ngôn viên của Ủy ban Bầu cử Úc (AEC), cơ quan độc lập của quốc gia điều hành các cuộc bầu cử.
“Trưng cầu dân ý là một cuộc bỏ phiếu toàn quốc về một vấn đề cụ thể, để quyết định thay đổi hay không thay đổi Hiến pháp Úc."
Cách duy nhất bạn có thể thay đổi Hiến pháp là thông qua lá phiếu của người dân. Quốc hội không có quyền làm việc đó.
Hiến pháp thiết lập cách thức hoạt động của chính phủ liên bang. Nó xác định cơ sở cho cách mà Liên bang, tiểu bang và người dân tương tác với nhau; bao gồm những luật nào có thể được đưa ra bởi quốc hội tiểu bang và liên bang.
Mọi người sẽ được yêu cầu bỏ phiếu 'yes/có' hoặc 'no/không' cho câu hỏi sau:
“A Proposed Law: to alter the Constitution to recognise the First Peoples of Australia by establishing an Aboriginal and Torres Strait Islander Voice.
Do you approve this proposed alteration?”
Dịch: “Một dự luật được đề xuất: sửa đổi Hiến pháp để công nhận Người dân các Quốc gia đầu tiên của Úc bằng cách thiết lập Tiếng nói của Thổ dân và Dân đảo Torres Strait.
Bạn có chấp thuận sự thay đổi được đề xuất này không?"
A supporter is seen with the Aboriginal flag painted on her face in support of the vote hold placards during a Yes 23 community event in support of an Indigenous Voice to Parliament, in Sydney, Sunday, July 2, 2023. (AAP Image/Bianca De Marchi) NO ARCHIVING Source: AAP / BIANCA DE MARCHI/AAPIMAGE
Để một cuộc trưng cầu dân ý được thông qua, nó phải đạt được đa số phiếu 'đồng ý' trên toàn quốc và đa số phiếu 'đồng ý' ở đa số các tiểu bang.
"Vì vậy, ít nhất bốn trong số sáu tiểu bang của Úc phải bỏ phiếu đồng ý. Các lãnh thổ ACT và NT vẫn bỏ phiếu giống như mọi công dân Úc khác và đánh dấu 'yes/có' hoặc 'no/không' trên phiếu bầu.”
Tiếng nói trước Nghị viện được đề xuất sẽ là một cơ quan bao gồm các đại diện của Người bản địa, cân bằng giới tính, được các cộng đồng Bản địa lựa chọn để đại diện cho họ, trong việc tư vấn cho Nghị viện khi soạn thảo các luật ảnh hưởng đến họ.
Cơ quan này sẽ không có quyền thông qua luật, phủ quyết các quyết định hoặc phân bổ kinh phí. Quốc hội sẽ tiếp tục hoạt động như bình thường.
Giáo sư Megan Davis thuộc dân tộc Cobble Cobble và là Trưởng khoa Luật Hiến pháp tại Đại học NSW. Bà là thành viên của Hội đồng chuyên gia về việc công nhận các dân tộc Thổ dân và dân đảo Torres St trong Hiến pháp.
Bà cho biết các quốc gia khác đã thực hiện thành công các mô hình tương tự.
“Đây là một cải cách rất phổ biến được thực hiện đối với các hệ thống dân chủ trên toàn thế giới, để bảo đảm rằng tiếng nói của người bản địa được lắng nghe khi chính phủ ban hành luật và chính sách về họ."
Một trong những lý do khiến chúng ta không thể thu hẹp khoảng cách ở Úc là vì chính phủ rất hiếm khi tham khảo ý kiến cộng đồng khi họ làm luật và chính sách về họ.
Dean Parkin là một người Quandamooka và là Giám đốc của chiến dịch ‘Từ trái tim’, một chiến dịch nhằm đưa Tiếng nói trước Nghị viện vào Hiến pháp.
Ông tin rằng Tiếng nói sẽ giúp bảo đảm một mức độ quyền tự quyết cho những người Úc đầu tiên, vì các chính phủ sẽ phải lắng nghe những người hiểu rõ nhất về những thách thức mà cộng đồng của họ phải đối mặt.
“Đó là về việc đưa kiến thức chuyên môn của Thổ dân và Người dân đảo Torres St Eo vào bàn thảo luận, để các quốc hội và chính phủ có thể đưa ra các luật và chính sách tốt hơn, đạt được kết quả tốt hơn trên thực tế. Chúng tôi thấy qua các báo cáo Thu hẹp khoảng cách, chúng tôi nghe về các số liệu thống kê, năm này qua năm khác, và nhiều người Úc thực sự thất vọng vì chúng tôi không thấy những thay đổi mà chúng tôi muốn thấy trong cộng đồng của mình.”
Những người thuộc các Quốc gia Đầu tiên của Úc có nhiều quan điểm chính trị khác nhau, một số người không đồng ý với đề xuất về Tiếng nói, trong đó có các chính trị gia bản địa nổi tiếng.
Thượng nghị sĩ đảng Tự do Lãnh thổ phía Bắc Jacinta Price, và cựu Lãnh đạo Lao động Warren Mundine là một phần của chiến dịch 'Không'. Họ lập luận rằng Tiếng nói trước Nghị viện sẽ làm rất ít để giải quyết những thiệt thòi cho Người bản địa.
Country Liberal Party Senator Jacinta Nampijinpa Price walks with a young Indigenous woman wearing an Australian flag ahead of a press conference at Parliament House in Canberra, Wednesday, March 22, 2023. (AAP Image/Lukas Coch) NO ARCHIVING Source: AAP / LUKAS COCH/AAPIMAGE
Người phát ngôn Evan Ekin-Smyth cho biết AEC đang phát triển một chiến dịch thông tin để cung cấp thông tin cho hơn 17 triệu cử tri đã đăng ký của Úc.
“Chúng ta sẽ có hàng ngàn địa điểm bỏ phiếu trên toàn quốc vào ngày trưng cầu dân ý. Cũng sẽ có các trung tâm bỏ phiếu sớm hoạt động trong những tuần trước đó, vì vậy nếu bạn không thể đến vào ngày đó, bạn có thể trực tiếp đến một trung tâm bỏ phiếu sớm."
Chúng tôi sẽ tạo điều kiện cho việc bỏ phiếu ở nước ngoài, bỏ phiếu từ xa, bỏ phiếu qua đường bưu điện, cũng như bỏ phiếu qua điện thoại cho những người khiếm thị.
Trong lịch sử, việc thuyết phục người Úc sửa đổi Hiến pháp không hề dễ dàng. Kể từ khi thành lập Liên bang năm 1901, chỉ có 8 trong số 44 đề xuất thay đổi đã thành công.
Cuộc trưng cầu dân ý gần đây nhất được tổ chức về các vấn đề Bản địa là vào năm 1967. Thành công của nó cho phép những người Úc đầu tiên được công nhận là người Úc theo luật Liên bang, và do đó được tính vào cuộc điều tra dân số.
Về cách bỏ phiếu trong cuộc trưng cầu dân ý sắp tới, bạn sẽ chỉ cần viết từ 'Yes/Có' hoặc 'No/không' (bằng tiếng Anh) trên phiếu bầu.
Pat Callanan là đại diện của AEC. Ông giải thích sự đa dạng của các nguồn tài nguyên mà cử tri có thể tiếp cận được.
"Chúng tôi sẽ có các tài liệu được dịch sang hơn 30 ngôn ngữ, có sẵn trên trang web của chúng tôi, và thông qua các dịch vụ phiên dịch qua điện thoại."
Nếu quý vị đã đăng ký bỏ phiếu trong các cuộc bầu cử, quý vị cũng sẽ đủ điều kiện bỏ phiếu trong cuộc trưng cầu dân ý.
Điều này có nghĩa là việc bỏ phiếu trong một cuộc trưng cầu dân ý là bắt buộc, đối với các công dân đã đăng ký bầu cử.
“Bạn chỉ cần là công dân Úc, nhưng chúng tôi khuyến khích mọi người rằng nếu bạn đã chuyển đi nơi khác hoặc nếu bạn không chắc liệu thông tin đăng ký của mình có được cập nhật hay không, bạn có thể kiểm tra thông tin đăng ký của mình tại aec.gov.au, để bảo đảm rằng tất cả các chi tiết đăng ký của bạn đều được cập nhật”.
Ông Ekin Smyth nói rằng điều quan trọng là tham gia vào cuộc tranh luận và nghiên cứu kỹ lưỡng về vấn đề.
Hãy thực sự nghĩ về chủ đề này. Đó là điều khác biệt đối với một cuộc trưng cầu dân ý. Bạn không nghĩ về các ứng cử viên mà bạn có thể muốn bầu; bạn nghĩ về vấn đề.
"Vì vậy, bạn hãy nghiên cứu cẩn thận, nghĩ xem liệu bạn có muốn bỏ phiếu 'có' hoặc 'không', và bảo đảm rằng bạn đến thùng phiếu khi đã có thông tin sẵn sàng.”
Điều cũng rất quan trọng cần lưu ý đó là kết quả có tính ràng buộc pháp lý. Ông Callanan giải thích.
“Việc đưa ra tiếng nói của bạn thực sự quan trọng, cho dù bạn bỏ phiếu theo cách nào tại AEC; chúng tôi không quan tâm mọi người bỏ phiếu như thế nào, chúng tôi chỉ quan tâm đến việc mọi người bỏ phiếu, và đó là một điều thực sự đặc biệt, bạn nói lên tiếng nói của mình. Vì vậy, chúng tôi khuyến khích mọi người thực hiện điều đó một cách nghiêm túc."
