Có diện tích tương đương bang Tây Úc, Cộng hòa Dân chủ Congo là quốc gia lớn nhất ở khu vực Hạ Sahara châu Phi và cũng là nơi diễn ra một trong những cuộc xung đột kéo dài nhất thế giới.
Liên Hợp Quốc cho biết hiện có 7,2 triệu người phải di dời trong nước.
Trong số đó, 738.000 người đã phải rời bỏ nhà cửa chỉ trong tháng qua.
Congo sở hữu trữ lượng tài nguyên khoáng sản phong phú – bao gồm vàng, coban, đồng và coltan – những nguyên liệu thiết yếu cho nhiều công nghệ trên thế giới, bao gồm điện thoại di động.
Điều đó đã thúc đẩy các cuộc xung đột kéo dài suốt ba thập kỷ, với 120 nhóm vũ trang và lực lượng an ninh Congo đang hoạt động tại miền đông DRC.
Cuộc nội chiến đầu tiên của quốc gia này nổ ra vào năm 1996, là hệ quả từ cuộc diệt chủng Rwanda năm 1994.
Hiện nay, khu vực biên giới giữa Congo và Rwanda vẫn là một trong những điểm nóng xung đột nguy hiểm nhất châu Phi.
Sau nhiều năm yên ắng, một điểm nóng khác lại bùng lên: nhóm phiến quân M23 – hay còn gọi là March 23 Movement – tiếp tục tiến sâu vào miền đông Congo.
Tại Goma, bà Vivian van de Perre của Liên Hợp Quốc cho biết đã có 2.900 người thiệt mạng trong các cuộc giao tranh nhằm giành quyền kiểm soát thành phố này.
Tất cả các tuyến đường ra khỏi Goma đều nằm dưới sự kiểm soát của họ. Sân bay cũng đã bị M23 chiếm giữ và đóng cửa cho đến khi có thông báo mới. Bạo lực leo thang đã gây ra đau khổ tột cùng cho con người và khủng hoảng nhân đạo ngày càng trở nên nghiêm trọng. Phái bộ Liên Hợp Quốc tại DRC (MONUSCO) đang hoạt động trong một môi trường vô cùng thách thức. Cơ sở hạ tầng tại Goma đã quá tải, với cả nhân viên LHQ và người dân Congo tìm nơi trú ẩn tại các cơ sở của chúng tôi. Tuy nhiên, các cơ sở này không được thiết kế cũng như không có đủ nhân lực để đáp ứng quy mô lưu trú lớn và dài hạn.Vivian van de Perre
Trong suốt 65 năm kể từ khi Congo giành độc lập từ Bỉ vào năm 1960, các cơ quan và lực lượng gìn giữ hòa bình của LHQ luôn hiện diện tại quốc gia này.
Các chuyên gia Liên Hợp Quốc cho biết có tới 4.000 binh sĩ Rwanda đang hỗ trợ lực lượng M23 tiến vào miền đông Congo.
Tổng thống Rwanda, ông Paul Kagame, nhiều lần phủ nhận việc hỗ trợ nhóm phiến quân M23.
Congo cáo buộc Rwanda hậu thuẫn M23 để khai thác tài nguyên khoáng sản, trong khi Rwanda tuyên bố họ chỉ đang tự vệ để bảo vệ người Tutsi.
Việc giành quyền kiểm soát miền đông Congo, đối với Rwanda và M23, được xem là một nỗ lực nhằm bảo vệ cộng đồng người Tutsi tại khu vực này.
Lãnh đạo chính trị của M23, ông Corneille Nangaa, đã tổ chức một cuộc mít tinh tại sân vận động ở Goma vào ngày 6 tháng 2 nhằm trấn an người dân và hứa hẹn mang lại an toàn cho họ.
Trước hàng ngàn người tham dự, ông tuyên bố thành phố đã được "giải phóng" khỏi tình trạng quản lý yếu kém.
Trong một cuộc phỏng vấn với Al Jazeera, ông tuyên bố rằng ông không có ý định nham hiểm nào.
"Chúng tôi chiến đấu vì Congo. Chúng tôi không chiến đấu vì khoáng sản. Chúng tôi không chiến đấu vì bất cứ điều gì như vậy… và điều mà bạn gọi là 'balkanisation' (phân chia khu vực dựa trên sắc tộc, tôn giáo hoặc chính trị). Chúng tôi có thể chọn chiến đấu nếu có vấn đề giữa chúng ta. Nhưng chúng tôi cũng có thể chọn đối thoại. Chúng tôi sẵn sàng thảo luận, nhưng cuộc đối thoại phải diễn ra giữa chính quyền Kinshasa (DRC) và tổ chức của chúng tôi."
Một cư dân trong số hàng chục nghìn người chạy trốn khỏi Goma đã tìm nơi trú ẩn tại một trại tị nạn chật kín người.
Tôi đã mất con trai vì con bị bắn chết khi những kẻ cướp giật điện thoại của con. Con trai tôi từ chối đưa nên bị chúng bắn, rồi lấy đi điện thoại. Cháu gái của chị tôi cũng mất tích. Bé mới ba tuổi, tên là Christelle. Bé biến mất và chúng tôi không biết bé ở đâu.
Tổng Thư ký Liên Hợp Quốc Antonio Guterres nhấn mạnh một lần nữa rằng dân thường chính là những người phải gánh chịu hậu quả nặng nề nhất.
"Hàng nghìn người đã thiệt mạng, bao gồm cả phụ nữ và trẻ em, và hàng nghìn người khác buộc phải rời bỏ nhà cửa tại miền đông DRC. Chúng tôi cũng chứng kiến các mối đe dọa liên tục từ các nhóm vũ trang khác, cả trong nước và nước ngoài. Điều này đang gây ra những tổn thất nhân đạo khổng lồ. Chúng tôi nhận được vô số báo cáo về các hành vi vi phạm nhân quyền, bao gồm bạo lực tình dục, tuyển dụng trẻ em tham gia chiến tranh và ngăn cản viện trợ cứu sinh."
Ông cho biết sẽ có cơ hội để thúc đẩy giải pháp hòa bình tại hội nghị thượng đỉnh khủng hoảng của Cộng đồng Đông Phi và Cộng đồng Phát triển Nam Phi diễn ra tại Tanzania vào ngày 7 tháng 2.
Ông Guterres nhắn gửi đến các nhà lãnh đạo và nhà ngoại giao một thông điệp rõ ràng:
Hãy ngừng tiếng súng. Ngăn chặn leo thang xung đột. Tôn trọng chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của Cộng hòa Dân chủ Congo. Tuân thủ luật nhân quyền quốc tế và luật nhân đạo quốc tế. Không có giải pháp quân sự cho cuộc khủng hoảng này.Antonio Guterres
Ông cũng dự kiến sẽ đến thủ đô Addis Ababa của Ethiopia vào tuần tới để tham dự hội nghị Hội đồng Hòa bình và An ninh của Liên minh châu Phi nhằm thảo luận về tình hình tại DRC.
Việc chiếm được Nyabibwe [5 tháng 2] ở tỉnh Nam Kivu đã giúp phiến quân M23 tiến gần hơn tới thủ phủ Bukavu – cách khoảng 70 km về phía nam – dù tuần trước, nhóm này tuyên bố không có ý định chiếm thành phố.
Hàng trăm cư dân ở Bukavu đã tập trung tại các nhà thờ liên tôn để cầu nguyện cho hòa bình.
Tại Nhà thờ Saint Michel, bà Therese Mema Mapenzi cho biết những buổi cầu nguyện được tổ chức để gắn kết cộng đồng và xoa dịu nỗi lo sợ xung đột sẽ tiếp tục lan rộng.
"Đây là vai trò của chúng tôi. Chúng tôi đã vận động, hành động và hỗ trợ người tị nạn. Giờ đây, chúng tôi cầu nguyện như Esther, như Đức Mẹ Maria. Chúng tôi quỳ xuống, đoàn kết, để cầu xin Chúa chạm đến trái tim của các nhà lãnh đạo."
