Ntsiab lus tseem ceeb:
- Tej xwm txheej raug dag cuam tshuam txog kev hlub (Romance scams) ua rau neeg Australia poob nyiaj tshaj $23 million tsaib no, thiab tej neeg phem tau siv tej tom txwv sib chab sib chaws los ntxias dag tej neeg sawv daws..
- Txawm tias tej neeg muaj hnoob nyoog lawm, tej neeg nrauj poj txiv nrauj poj niam dhau los, tej neeg tsiv teb tsaws chaw thiab neeg txum tim yog tej ib txwm raug dag, tab sis tsis hais ib tug twg li uas pheej nrhiav kev hlub hauv online kuj yuav raug neeg phem dag thiab.
- Tej neeg phem tsim kom muaj kev ntseeg siab sai sai heev, thiab siv tej kev hlub tshua lwm tus los tswj tej neeg, ces mam thov/nyiag tej neeg raug dag tej nyiaj los yog tej xov xwm ntiag tug.
- Ib co cim ceeb toom qhia tias tej zaum yus raug neeg phem dag (ces yog tsis muaj peev xwm ntsib tim ntsej tim muag, zais tsis qhia lwm tus paub, thiab pheej thov kom xa nyiaj mus pab lawv) tej zaum tej cim no yuav muaj peev xwm pab pov puag yus thiab tej neeg yus hlub tshua kom tsis txhob raug neeg phem ntxias dag.
Tej zaum koj xav tias ntshe koj yeej yuav tsis raug neeg phem siv cov kev hlub (Romance scams) ntxias dag koj li, tab sis tej neeg phem yeej tau siv tej tom txwv sib chab sib caws tuaj ntxiv los ntxias dag sawv daws, yog li ntawd tsis hais ib tug twg li uas xav nrhiav kev hlub tej zaum thiaj yuav raug neeg phem dag tau thiab.
Txawm tias zoo li tej neeg phem yeej ib txwm tsim teeb meem rau tej neeg pab tsis tshua tau lawv tus kheej li tej neeg muaj hnoob nyoog, tej neeg uas nrauj txiv nrauj poj niam, tej neeg tsiv teb tsaws chaw, neeg txum tim thiab tej neeg puas cev, los tej zaum ib tug neeg twg kuj yuav raug neeg phem dag thiab.
uas yog ib tug associate professor thiab yog tus kws paub zoo txog socio-tech ntawm Central Queensland University tshab txhais tias:
“Tej neeg phem yeej ib txwm ntxias dag tej neeg uas raug cais nyob tib leeg twm zeej kho siab khuv, tej neeg uas khwv tau nyiaj ruaj los yog tej neeg uas tsis tshua paub txog cov kev sib tham plees nkauj nraug hauv online. Tab sis txawm tau hais li ntawd lawm los, ib tug neeg twg yeej muaj peev xwm raug tej neeg phem ntxias dag tau thiab, li tej hluas, vim rau qhov tej neeg phem yeej tau siv ib co xub ke twg tsi ntsees coj los ntxias dag tej neeg raws li seb lawv yog leej twg, los yog tej neeg ho nyiam mus ua dab tsi hauv online.''

Cov kev paub txog tej cim uas neeg phem yuav dag yus (li tsis muaj peev xwm ntsib yus tim ntsej tim muag, zais tsis pub qhia rau lwm tus paub, thiab pheej thov nyiaj) muaj peev xwm pab pov puag yus thiab tej neeg yus hlub tshua. Source: iStockphoto / SPmemory/Getty Images/iStockphoto
Tej tswv yim siv kev hlub ntxias dag ib tug twg ho ua hauj lwm zoo li cas?
Ib co romance scam (siv kev hlub ua ib co tswv yim ntxias dag lwm tus) no ces tej neeg dag ua txoj tsim ib co cim thawj online cuav (fake online identities) coj los dag tej neeg uas lawv yuav dag ntawd kom nrog lawv ua kev nkauj nraug cuav. Lawv lub hom phiaj yog xav siv tej neeg lawv yuav dag ntawd cov kev ntseeg siab nyiag lawv tej nyiaj los yog nyiag lawv ntiag tug tej xov xwm.
Kylee Dennis ces kuj yog ib tug tub ceev xwm dhau los thiab kuj yog tus teeb tsa lub koom haum , uas pab txheeb tej neeg phem uas pheej siv cov hlub mus ntxias dag ib tug twg. Nws tshab txhais tias tej neeg phem no ho siv tej tswv yim li cas los dag tej neeg uas lawv yuav dag ntawd.
“Tej neeg phem hais kom yus mus hauv online, ces yus yuav nrhiav tau ib tug hlub raws li siab nyiam thiab ntshaw, txuas ntxiv ntawd ces txawm pib muaj kev nkauj nraug sib raug zoo sai heev li. Ces lawv yuav hais kom yus tsis txhob siv tej dating apps lawm, thiab kom yus mus siv cov messaging platforms, ces txawm pib tham lub qab zib. Tej neeg phem yuav txheeb seb yus nyiam thiab tsis nyiam dab tsi pab kom lawv tau txais txiaj ntsim, ces lawv yuav pib thov nyiaj pab lawv vim lawv poob rau ib co xwm txheej ti tes ti taw.”
Txawm tias qee cov kev sib raug zoo no muaj kev sib raug zoo sai heev, los yeej muaj tej neeg phem uas ntxias dag lwm tus no yeej siv ib lub caij ntev heev coj los ntxias yus thiab.
Catriona Lowe uas yog tus lwm coj ntawm lub koom haum Australian Competition and Consumer Commission (ACCC), uas tswj lub koom haum hais tias:
“Tej neeg phem yeej siv sij hawm ntau heev ua tib zoo xyuas kom yus xav tias yog ib cov kev nkauj nraug tseeb nrog lawv tiag ua ntej uas lawv yuav siv tej xwm txheej no los dag yus kom yus thiaj xav tias yeej muaj tej xwm txheej ntawd tseeb tiag.”

Love bombing (Cov kev ua kom yus zoo siab tias ib tug twg hlub thiab nyiam yus tiag): yog thaum uas tus neeg phem ntawd qhia tias lawv hlub yus thaum tseem ntxov heev thiab pheej xav xo (messages) ntau heev rau yus los yeej pheej hu xov tooj nrog yus tham tas mus li. Source: iStockphoto / Frank Brennan/Getty Images
Tej cim qhia tias tej zaum yus yuav raug neeg phem siv cov kev hlub ntxias dag yus
Yog tias koj mus tham ib tug hlub hauv online ces xav kom ceev faj txog
- Love bombing (Cov kev ua kom yus zoo siab tias ib tug twg hlub thiab nyiam yus tiag): tus neeg phem uas yuav dag yus ntawd qhia rau yus tias nws hlub thiab nyiam yus heev thaum tseem ntxov thiab pheej xa xo (messages) ntau heev los yog pheej hu xov tooj nrog yus tham tas mus li.
- Hais kom yus mus siv lwm cov platforms sai heev: lawv pheej om yus tsis txhob siv tej dating apps lawm thiab tig mus siv tej social media platform uas sau ntawv sib nug xo uas lwm tus qhib tsis tau saib li WhatsApp kom thiaj txheeb tau lawv nyuaj tshaj qub ntxiv.
- Zais npog tsis kam qhia rau lwm tus paub: Lawv pheej hais kom yus tsis txhob qhia rau tej neeg yus hlub tshua los yog lwm tus paub tias yus tham leej twg, vim txawm qhia lawv tej neeg ntawd yuav tsis nkag siab.
- Lug thiab yeb tsis kam ntsib yus tim ntsej tim muag: Lawv yeej muaj chaw yeb tas mus li tias vim li cas thiaj tsis muaj peev xwm ntsib yus tim ntsej tim muag, feem ntau mas pheej hais tias vim lawv ua hauj lwm txawv teb chaws, los yog muaj ib yam xwm txheej kub ntxhov dab tsi txawv teb chaws rau lawv tsev neeg.
- Pheej thov kom yus xav nyiaj rau lawv: Lawv pheej thov kom xav nyiaj mus pab vim lawv xav tau nyiaj sai coj mus them nqe kho mob, ua nqe kev, los yog
Yuav pov puag yus tus kheej li cas kom tsis txhob raug neeg phem dag
- Tsis txhob qhia yus ntiag tug tej xov xwm, yus tej passwords, los yog tej xov xwm siv nyiaj rau ib tug neeg twg uas yus ntsib hauv online.
- Tsis txhob xa tej duab liab qab, tej videos rau lwm tus tsam ho yog tej neeg dag uas yuav siv tej khoom no coj los tsim teeb meem rau yus tom qab tuaj.
- Tsis txhob xa nyiaj rau ib tug twg uas yus tsuas tau ntsib hauv online nkaus xwb los yog tsuas tau koom raws li lawv yaum thiab qhia yus.
- Kom ceev faj tias tam sim no tej neeg phem siv tej AI (Artificial Intelligence) coj los tsim tej duab thiab video los yog video calls uas yus tsis muaj peev xwm yuav txheeb tau tias yog leej twg tiag.

Dr Ritesh Chugh, associate professor and socio-tech expert from Central Queensland University.
Yuav ua dab tsi yog tias yus raug neeg phem siv cov kev hlub ntxias dag lawm
Yog yus xav tias tej zaum yus raug neeg phem dag lawm ces:
- Hu kiag tam sim ntawd mus nrog yus lub txhab nyiaj tham kom lawv tsis txhob xa nyiaj rau tus neeg ntawd ntxiv lawm thiab ua tib zoo xyuas kom tau txais kev ruaj ntseg rau yus tej bank accounts.
- Hloov yus tej online passwords kom tsis txhob muaj neeg nyiag nkag mus siv ntxiv.
- Hu rau lub koom haum thov kev pab cuam.
- Qhia tej yus tej xwm txheej raug neeg phem dag rau (National Anti-Scam Centre).
Dr Ritesh Chugh hais tias “Peb paub tias tej neeg phem uas pheej dag sawv daws no yog tej neeg muaj tej txuj ci ntau yam zoo siv coj los tswj tej neeg uas lawv yuav dag kom muaj kev ntseeg siab thiab tso siab rau lawv. Txawm tias tej xwm txheej no yog tej yam yuav ua rau yus txaj muag heev, los cov kev qhia tej xwm txheej no rau nom tswv paub kuj yuav muaj peev xwm los tiv thaiv kom lwm tus tsis txhob raug neeg phem ntxias dag zoo tib yam lawm. Peb yeej paub tias tsim nyog muaj kev pab cuam rau tej neeg uas raug neeg phem dag. Yog li cov kev nrog ib tug twg uas yus ntseeg siab thiab tso siab rau, los yog yus tsev neeg, yus tej phooj ywg thiab tej neeg sab laj tawm tswv yim uas paub zoo txog tej xwm txheej no tham thiaj yog tej yam tseem ceeb heev. Ces thiaj xav thov kom nej qhia tej no rau nom tswv paub. Vim yog thaum yus qhia lawm, ces yus yuav muaj peev xwm tswj thiab ras los ua ib feem los tawm tsam nrog tej kev ua txhaum cai no,”
Yog tias nej raug tej neeg phem siv cov kev hlub los ntxias dag nej, ces xav kom nej paub tias nej tsis yog tib tug neeg uas thiaj raug tej teeb meem no nkaus xwb. Yeej tau muaj tej xwm txheej no tshwm sim rau ntau millions tus neeg ntawm teb chaws Australia thiab hauv ntiaj teb no. Thiab yeej tsis yog nej cov kev txhaum dab tsi. Xav kom nej xaus tso tse tsis txhob nrog lawv tham ntxiv lawm, block lawv thiab qhia rau nom tswv paub.Dr Ritesh Chugh

Cov xwm txhej romance scams (siv kev hlub dag tej neeg) tau ua rau neeg Australia poob nyiaj tshaj $23 million tsaib no, vim tej neeg phem tau siv tej tom txwv sib chab sib chaw tuaj ntxiv coj los dag tej neeg uas lawv xav dag ntxias ntawd. Source: Moment RF / sarayut Thaneerat/Getty Images
Hos yuav pab tej neeg uas raug neeg phem siv kev hlub ntxias dag lawv li cas
Yog koj xav tias , ces kom ua siab ntev, ua siab zoo thiab tsis txhob hais ub hais no tsam ua rau yus tus neeg ntawd tu siab, tab sis yuav tsum tswj yus tus kheej kom tus. Kom yus xav tias lawv twg raug neeg phem ua txhaum cai dag thiab tsim teeb meem rau lawm thiab lawv xav tau txais yus tej kev pab.
Dr Ritesh Chugh hais tias ''Txhawb nqa kom lawv txiav tu nrho tsis txhob nrog tej neeg phem ntawd tham hlo li lawmm thiab pab lawv qhia tej xwm txheej ntawd rau nom tswv paub. Pab kom lawv tswj tau thiab tau txais kev ruaj ntseg rau lawv tej nyiaj txiaj thiab tej online accounts ua ke no los kuj pab kom lawv muaj kev ruaj siab kaj siab thiab. Cov kev ua siab txias thiaj yog tej yam tseem ceeb heev vim tej neeg raug neeg phem dag yeej tsis xav lees paub tias lawv raug dag lawm los yog ua rau lawv tu siab heev lawm.''
Yog tias yus tsis muaj peev xwm yuav ntxeem dhau tej xwm txheej no, ces ho thov ib co kev pab los ntawm lwm tus phooj ywg los yog tej neeg hauv yus tsev neeg los pab.
Kylee Dennis tau teeb tsa lub koom haum Two Face Investigations tom qab uas nws tau pab nws niam ntxeem dhau ntawm tej xwm txheej neeg phem siv kev hlub los dag nws. Vim nws tau siv tej neeg phem tej duab coj mus tshawb thiab txheeb, ces nws thiaj paub tias tus tswv duab yog lwm tus neeg tsis yog tus neeg phem uas dag ntxias nws niam tiag.
Nws hais tias “Kuv niam yeej tau tham tus neeg ntawd tau 6 hli lawm, thiab kuv yeej tau nrog nws tham ob peb zaug ib limtiam twg, tab sis nws yeej tsis kam qhia rau kuv paub tias nws tab tom tham ib tug neeg hauv online li, vim rau qhov tus neeg dag ntawd tau yuam kom kuv niam tsis txhob qhia, vim txawm qhia los kuv tsis nkag siab dab tsi. Yeej tsis ua li cas yog tias yus mus tham ib tug neeg twg hauv online! Yus yeej muaj peev xwm mus hauv online thiab nrhiav tus neeg yus nyiam...tab sis tsis txhob xa nyiaj rau lawv li.''
Yog xav tau xov xwm kom ntxaws ntxiv los yog cej luam qhia nom tswv paub txog tej xwm txheej koj rau neeg phem dag ces txheeb tau ntxiv ntawm .
Subscribe los yog caum mloog tej xov xwm kaw ua suab Australia Explained kom paub txog ntau yam xov xwm tseem ceeb thiab tej lus taw qhia kom koj pib tau lub neej tshiab ntawm teb chaws Australia.
Yog tias koj muaj ib co lus nug dab tsi los yog muaj ib co tswv yim dab tsi? Ces xa email rau peb rau ntawm
Mloog tau hnub zwj Teeb (Thursday) 6 pm, hnub zwj Hnub (Sunday) 11 am, koom tau ntxiv ntawm , , , los yog . Download thiab mloog , caum Pod follw los yog lwm cov podcasts platforms (, ).