پس از به قدرت رسیدن مجاهدین در افغانستان و آغاز شدن جنگ‌های داخلی، میلیون‌ها افغان ديگر به دلیل ناامنی و درگیری‌های مسلحانه مجبور به ترک خانه‌هاى خود شدند. بیشتر این مهاجرین به كشورهاى همسایه، بخصوص ایران و پاکستان مهاجر شدند.
یک تعداد این افغانها پس از مهاجرت به کشور دوم، به این فکر شدند که دیگر در کشور شان در آيندۀ نزديك صلح و آرامی بر قرار نخواهد شد و نمی‌شود که بطور موقت زندگی خود را به پیش ببرند. بناءً آنها در صدد برآمدن از کشورهای همسایه شده و تلاش كردند تا به کشورهای غربی به شمول آسترالیا مهاجرت کنند.
کسانی‌که تصمیم گرفتند به آسترالیا مهاجرت کنند، بنابر موجودیت آب‌های بی‌کران آسیا پسیفیک راهی بجز آمدن با کشتی نداشتند. آنها از پاکستان به کشور سومى از جمله اندونیزیا می‌رفتند و از آن‌جا سوار قایق شده و راهی آسترالیا می‌شدند.
قبل از اين در دهه‌های ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ میلادی نیز میلیون‌ها افغان به دلیل ناامنی و درگیری‌های مسلحانه مجبور به ترک خانه‌های شان شده و بیشتر شان به کشورهای همسایه، به‌ویژه ایران و پاکستان، پناه برده بودند.
محمد حمید استاد اسبق پوهنتون کابل، در سال ۱۹۹۹ از طریق کشتی به آسترالیا آمده است.
محمد حمید استاد اسبق پوهنتون کابل که در سال ۱۹۹۹ از طریق کشتی به آسترالیا آمد. Credit: Supplied
آقای حمید می‌گوید: «با کمک و همکاری قاچاقبران که ما به آنها پول پرداختیم، از افغانستان به پاکستان و از پاکستان به اندونیزیا رفتیم. از اندونیزیا توسط کشی به آسترالیا آمدیم.»
«کشتی کوچک و ما ۱۲ تن بودیم که بسیار به مشکل در کشتی جا شده بودیم. چانس خوب ما این بود، که باوجود این‌که راه را غلط کرده بود، اما من با خود قطب‌نما داشتم. با استفاده از قطب‌نما توانستم مسیر آسترالیا را پیدا کنیم.»
داکتر نعمت ابراهیمی استاد روابط بین المللى در پوهنتون لاتروب در باره این موج مهاجرت می‌گوید که افغانها منتظر بودند تا با شکست نیروهای شوروی سابق و به قدرت رسیدن مجاهدین وضعیت کشور بهبود خواهد یافت. اما افغانستان به صلح نرسید. عدم رسیدن افغانستان به صلح سبب شد تا آنها به فکر اسكان دایمی شده و در صدد مهاجرت به کشورهای دورتر شدند.
«به نظر من با ادامه جنگ‌ها در کابل و مناطق دیگر افغانستان، در ذهن اکثریت مهاجرین یک تحول عمده اتفاق افتاد. تحول این بود که باید یک راه حل درازمدت را برای زندگی خود و خانواده شان پیدا کنند.»
«در این دوره برای اولین بار ما می‌بینیم که مردم افغانستان بشکل تعداد زیاد بطرف اروپا می‌روند، بطرف آسترالیا می‌آیند و خطر زیاد را قبول می‌کنند.»
کشتی متوقف شده حامل پناهجویان افغان در نزدیکی جزیره جاوا اندونیزیا، ۱۰ می ۲۰۱۰ Credit: Trisnadi/AP
آقای ابراهیمی می‌افزاید که در سال‌های ۱۹۹۰ اكثريت مردم افغانستان که راه پر خطر آمدن به آسترالیا از طریق کشتی را انتخاب كردند، از قوم هزاره بودند.
او دلیل این امر را تحولاتى مى داند كه در داخل افغانستان اتفاق مى افتاد.
داکتر ابراهیمی می‌افزاید: «باید به یاد داشته باشیم که در سال‌ها ۱۹۹۰ تعداد زیاد مهاجرینی‌که این راه ها را انتخاب می‌کنند، از داخل افغانستان از میان مردم هزاره می‌باشند.»
«این‌ها (هزاره‌ها) بشکل گروهی و گروپ‌های کلان راه های پرخطر را قبول می‌کنند. این بیشتر ناشی از تحولات داخل افغانستان است.»
«مثلاً حوادث خونینی‌که علیه مردم هزاره در جاهای مثل افشار اتفاق می‌افتد و جنگ‌های داخلی دیگری‌که اتفاق می‌افتند.»
«همچنان آمدن طالبان که بعد از سال ۱۹۹۶ به قدرت رسیدند، برای همۀ مردم افغانستان بخصوص هزاره‌ها زندگی را تنگ می‌سازند.»
هدایت عصیان از جمله‌ای کسانیست که بطور همه‌گانى نیت سفر دور را در سرپروراند و بالاخره در سال ۲۰۰۹ به آسترالیا رسید. او در این‌جا تا سطح ماستری تحصیل و از چندین سال بدین‌سو يك نهاد اجتماعى غيرانتفاعى را راه اندازى كرده است.
«زمانی‌که در داخل افغانستان برایم مشکلات امنیتی ایجاد شد، در سال ۲۰۰۹ افغانستان را ترک کردم.»
«با همآهنگی و کمک قاچاقبر از طریق میدان هوایی کابل به دوبی رفتم و از آن‌جا به مالیزیا پرواز کردم. از مالیزیا از طریق کشتی به اندونیزیا رفتم.»
«از اندونیزیا با ۴۵ مهاجر دیگر سوار قایق شده و بطرف آسترالیا حرکت کردیم.»
داکتر نوراحمد خالدی متخصص احصائیه و نفوس که در دهه ۱۹۸۰ به آسترالیا آمده است با استناد ارقام ادارۀ احصائیۀ آسترالیا و سرشماری سال ۲۰۲۱ می‌گوید که از سال ۱۹۸۱ الی سال ۲۰۰۰ جمعاً ۸۲۱۵ افغان به آسترالیا آمدند. او می‌افزاید که بين سالهاى ۲۰۰۱ و ۲۰۲۰ ، ۵۲ هزار افغان به آسترالیا آمدند.
کشتی حامل ۹۳ مهاجر که در عرشه کشتی پنهان شده اند، تا توسط پولیس دیده نشوند و به نوبت برای تنفس هوای تازه از عرشه کشتی بیرون می‌شوند. Credit: Barat Ali Batoor/Barat Ali Batoor
در مورد ارقام اداره احصائیه آقای خالدی می‌گوید: «کسانی‌که خود را هزاره معرفی کردند و در افغانستان متولد شده اند، تعداد شان به ۱۷ هزار تن می‌رسد.»
«در حدود ۸۷۰۰ تن دیگر که خود را هزاره معرفی کرده اند، در آسترالیا متولد شده اند. ۳ هزار تن دیگر شان در پاکستان متولد شده اند. ۱۸۰۰ هزاره از ایران آمده اند و ۵۴۶ تن از جاهای دیگر به آسترالیا آمده اند.»
«در مجموع کسانی‌که خود را هزاره معرفی کرده اند تعداد شان ۴۱ تن رسیده و اکثراً کسانی هستند که از طریق کشتی به آسترالیا آمده اند.»
اما داكتر مجیب عابد پروفیسور تاریخ و استاد پوهنتون کاتولیک برزبن به زاویه دیگر و تاریخی این مهاجرت‌ها اشاره کرده و می‌گوید کسانی‌که بين سالهاى ۲۰۰۱ تا ۲۰۲۰به آسترالیا می‌آمدند از ایشان توقع می‌شد تا هنگامی‌که به ویزه مهاجرت درخواست می‌دادند باید منتقدانه در بارۀ قدرت‌های حاكم در افغانستان صحبت کنند.
«وقتی‌که افغانها در جریان دو دوهه به آسترالیا می‌آمدند، صرف‌نظر از این‌که از کدام طریق وارد می‌شدند، از ایشان توقع می‌شد که هنگام درخواست به ویزه بشردوستانه درخواست می‌دادند، باید منتقدانه در طالبان و در بارۀ قدرت‌های محلی صحبت کنند و اعتقاد و باورمندی شان به برنامه بزرگتر ملت‌سازی، برنامه‌های انکشافی و جنگ علیه ترور باشد.»
افغانی‌که از لحاظ قوم یا زبان فارسی زبان است از او یک نوع توقع می‌رود. کسی‌که پشتون است از او توقع دیگر می‌شود کسی‌که هزاره است، از او توقع جداگانه می‌رود.»
مهاجرت افغانها ذریعه کشتی به آسترالیا را می‌توان به دو دورۀ مشخص تقسیم کرد. دورۀ نخست از اواخر دهه ۱۹۹۰ پس از آن بود که به تعقيب حاكميت مجاهدين و طالبان مردم بطور کتلوی مجبور به ترک کشور شدند. این دوره تا غرق شدن یک کشتی حامل ۴۳۸ پناهجو در سال ۲۰۰۱ در آب‌های بین‌المللی در ۱۴۰ کیلومتری کرسمس آيلند ادامه پیدا کرد.
پس از غرق شدن این کشتی حكومت آسترالیا پذیرفتن مهاجرینی را که ذریعه کشتی به آسترالیا آمدند متوقف کرده و پناهجويانى که به سرحدات آسترالیا مواصلت مى كردند، از داخل شدن به آستراليا منع شده و به كشورهاى نارو پاپوا نيگينى در بحر پسفيك (اقيانوس آرام) منتقل می‌شدند.
این ممنوعیت تا سال ۲۰۰۷ و به قدرت رسیدن حزب كارگر به رهبری کیون راد ادامه يافت. اما حکومت کارگر این سیاست را تا حدى نرم تر ساخت و این امر سبب آغاز دورۀ دوم مهاجرت ذریعه کشتی به آسترالیا گرديد.
داکتر ابراهمی در اين مورد چنين توضيحات مى دهد: «با بکار آمدن حکومت حزب کارگر در آسترالیا، دوباره مهاجرینی‌که از طریق کشتی به آسترالیا می‌آیند، پذیرفته می‌شوند که سبب افزایش دوباره مهاجرین از طریق کشتی می‌شوند.»
اين سیاست نرم ترآسترالیا در مورد پناهجويان تا ۲۰۱۳ ادامه يافت. اما در ماه جولای سال ۲۰۱۳ تمام احزاب آسترالیا اين سياست را در پيش گرفتند که دیگر به کسانی‌که ذریعه کشتی می‌آیند اجازه ورود به آسترالیا را ندهند. این سیاست تا امروز ادامه دارد و پناهجويانى كه از طریق کشتی قصد آمدن به آسترالیا را داشته باشند، با نزدیک شدن به سرحدات ساحلى آسترالیا دستگیر شده و به كشور نارو فرستاده می‌شوند.
از سال ۲۰۱۳ الی ۲۰۲۱ یک تعداد افغانها با ويزۀ تحصیلی و ويزۀ پیوستن با فامیل وارد آسترالیا شدند. در سال ۲۰۲۱ و با سقوط نظام جمهوریت در افغانستان یک تعداد زیادی افغانها از سوی حکومت آسترالیا به این‌جا آورده شدند.
در قسمت بعدی به آمدن افغانها پس از سال ۲۰۲۱ به آستراليا پرداخته خواهد شد.
قسمت‌های گذشته
تاریخ افغانها در آسترالیا | قسمت اول: افغان‌های ساربان
