ပှၤသုးလီၢ်အိၣ်ဆိးဟံၣ်ဖိဃီဖိသ့ၣ်တဖၣ် ညီနုၢ်န့ၣ် သူဝဲကျိၣ်စ့အါအါဂီၢ်ဂီၢ် လၢတၢ်သိၣ်လိလီၤအဆီအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်သနာ်က့ ဒ်သိးကန့ၢ်ဘၣ် တၢ်အဘျုးအဖှိၣ်အမ့ၢ်အတီ ဒီး ဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်လဲၤခီဖျိလၢအဂ့ၤအဝါအဂီၢ်, အလီၢ်အိၣ်သပှၢ်ကတၢၢ်လၢကဘၣ်ဃုန့ၢ် ပှၤသိၣ်လိတၢ်လီၤဆီ လၢအဘၣ်လိာ်သးဒီးနဖိအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
လီၤဂာ်ဒ်သိးပှၤသုးလီၢ်အိၣ်ဆိးအါဒံအါဂၤ ဖဲအီစထြ့လယါကီၢ်ပူၤအံၤအသိး, Jieh-Yung Lo အမိၢ်အပၢ် မၤတၢ်မၤဆူၣ်ဆူၣ် ဒ်သိးကပာ်ဘၣ်အဖိသ့ၣ်တဖၣ်ဖဲ ပှၤနီၣ်တဂၤပၢကၠိဒီး မၤန့ၢ်ဘၣ်တၢ်သိၣ်လိလီၤဆီန့ၣ်လီၤ.
“ဖဲယဒိၣ်ထီၣ်အခါ, ယတံၤသကိးအါဒံအါဂၤ န့ၢ်ဘၣ်ဝဲတၢ်သိၣ်လိလီၤဆီ, အဃိန့ၣ် ယမိၢ်ယပၢ်သ့ၣ်တဖၣ်ဆိကမိၣ်ဝဲလၢ ယမ့ၢ်တန့ၢ်ဘၣ် တၢ်မၤလိလီၤဆီဘၣ်န့ၣ် လီၤဂာ်ဒ်သိးယကအိၣ်လီၤတဲာ်တ့ၢ်လၢပှၤဂၤအလီၢ်ခံန့ၣ်လီၤ. ယဆိကမိၣ်တၢ်ဂ့ၢ်မိၢ်ပှၢ်ဖးဒိၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အကျါတခါန့ၣ် လၢယမိၢ်ယပၢ်ဂီၢ်မ့ၢ်ဂ့ၤ ပှၤဂုၤပှၤဂၤအဂီၢ်မ့ၢ်ဂ့ၤန့ၣ် အဝဲသ့ၣ်အိၣ်ဒီး တၢ်သူၣ်ပျံၤသးပျံၤလၢ တၢ်မၤလိကလဲၤတလၢကွံာ်ပှၤဒီး ပလူၤပှၤခံတချုးဘၣ်. မုၢ်ဘူၣ်အနံၤန့ၣ် ယဘၣ်ထီၣ်ကၠိ ဒီ မုၢ်ဒဲးအနံၤန့ၣ် ယဘၣ်မၤလိတၢ်ဂံၢ်တၢ်ဒွး, ယမၤလိစ့ၢ်ကီးတၢ်ဒီးပှၤသိၣ်လိတၢ်လီၤဆီ. ယမိၢ်ယပၢ်န့ၣ် လီၤဂာ်လၢအသးဆူၣ်လၢ အအဲၣ်ဒိးလၢယကဲပှၤဖျိးဆိတဂၤ, ယတၢ်မၤလံာ်အပတီၢ်န့ၣ် အတအဲၣ်ဒိးဝဲလၢ ကကဲထီၣ်တၢ်တလ့ၤတပျၤနီတစဲးဖိဘၣ်.”
ခဲကနံၣ်အံၤ အဝဲအနီၣ်ကစၢ်ဒၣ်ဝဲ တုၤဃီၤလၢမိၢ်ပၢ်အလီၢ်လံ ဒီးအဝဲဆိကမိၣ်ထီၣ်လၢ ကဟ့ၣ်လီၤတၢ်သိၣ်လိလီၤဆီ လၢအဝဲအဖိမုၣ် Hopelyn လၢအသးနံၣ်အိၣ် ၇နံၣ်ဖိတဂၤအဂီၢ် နာ်သက့ လၢအသနၢၣ်ကျိၤကျဲလီၤဆီလိာ်အသးဒီးအဝဲအတၢ်လဲၤခီဖျိန့ၣ်လီၤ.
“ယတၢ်သူၣ်ဆူၣ်သးဆူၣ်အခီၣ်ထံးခီၣ်ဘိန့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ တၢ်ကျဲးစၢးဟ့ၣ်လီၤ Hopelyn တၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့အတၢ်လဲၤခီဖျိဒီတခါလၢၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ယဃုကွၢ် တၢ်သိၣ်လိလီၤဆီအကျိၤအကျဲသ့ၣ်တဖၣ်, လီၤဆီဒၣ်တၢ် လၢအဘၣ်ဃး တၢ်ဂံၢ်တၢ်ဒွးဒီး အဲကလံးကျိာ် ဒ်သိးဒီးအမ့ၢ်နီၣ်ဂံၢ်တၢတခါန့ၣ်လီၤ. မ့ၢ်စ့ၢ်ကီးဝဲဒၣ် တၢ်ဟ့ၣ်လီၤအီၤ တၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့ အတၢ်လဲၤခီဖျိဒီတခါ, မၤအါထီၣ်အတၢ်သးစၢၢ်ဆၢလၢတၢ်မၤလိအပူၤဒီး မ့ၢ်တၢ်ဟ့ၣ်လီၤစ့ၢ်ကီးအီၤတၢ်ပူၤဖျဲးအလီၢ်, လီၤဆီဒၣ်တၢ်ဖဲအမၤလိတၢ်ဒီး ပှၤသိၣ်လိတၢ်လီၤဆီ လၢမဲာ်သကိးမဲာ် လၢကဟ့ၣ်လီၤအီၤ တၢ်ပူၤဖျဲးအလီၢ် လၢအဝဲ ကမၤဆူၣ်ထီၣ် အါထီၣ် အတၢ်နာ်န့ၢ်လီၤနီၣ်ကစၢ်အသးန့ၣ်လီၤ.”
မိၢ်ပၢ်သ့ၣ်တဖၣ် ဒိးလဲန့ၢ် ပှၤသိၣ်လိတၢ်လီၤဆီန့ၣ် အတၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤအိၣ်ဝဲအကလုာ်ကလုာ်: လၢတၢ်မၤစၢၤဖိသၣ်အတၢ်လူၤထီၣ်တၢ်မၤလိအပတီၢ်အဂီၢ်မ့ၢ်ဂ့ၤ, မၤဂ့ၤထီၣ် တၢ်မၤလိန့ၢ် လံာ်မိၢ်ပှၢ်တဘ့ၣ်ဘ့ၣ်အဂီၢ်မ့ၢ်ဂ့ၤ, မ့တမ့ၢ် တၢ်မၤဂ့ၤထီၣ် နီၣ်ကစၢ်တၢ်နာ်န့ၢ်လီၤသးအဂီၢ်မ့ၢ်ဂ့ၤန့ၣ်လီၤ.
ပှၤတနီၤနီၤ အဝဲသ့ၣ်ဃုကျဲ မၤလိတၢ်သိၣ်လိၣ်လီၤဆီန့ၣ် ဒ်သိးကမၤလိသ့အါထီၣ်သးလၢတၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့ ဘၣ်ဃး တၢ်ပၢၤသူၣ်ပၢၤသး, တၢ်ရ့လိာ်ဒီးပှၤဂၤ, အိၣ်ဒီးတၢ်လူၤပိာ်ထွဲတၢ်သိၣ်တၢ်သီဒီး လၢပတီၢ်ထီတၢ်မၤလိအပတီၢ် တၢ်လိၣ်ဘၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
Mohan Dhall, လၢအမ့ၢ် Australian Tutoring Association အခိၣ်တဂၤစံးဝဲဒၣ်, တၢ်သိၣ်လိလီၤဆီန့ၣ် မ့ၢ်စ့ၢ်ကီးတၢ်မၤလိကျိၤကျဲလၢတၢ်သူအီၤလၢ ကန့ၢ်နုာ်လီၤအိၣ်ဘၣ်ကၠိဖဲ တၢ်ဃုထၢလီၤဆီအီၤ, အမံၤဟူသၣ်ဖျါသ့ၣ်တဖၣ်အပူၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
“ပှၤကညီသ့ၣ်တဖၣ် ဃုထၢလၢကမၤလိတၢ်ဒီး နီၣ်ကစၢ်ဒၣ်ဝဲပှၤသိၣ်လိတၢ်လီၤဆီန့ၣ် မ့ၢ်လၢအဝဲသ့ၣ်ကျဲးစၢးဒ်သိး ကန့ၢ်နုာ်လီၤမၤလိဘၣ်တၢ်ဖဲ ဖၠၣ်စိမိၤကၠိတဖျၢၣ်ဖျၢၣ်အပူၤ လၢအဝဲသ့ၣ်အဲၣ်ဒိးနုာ်လီၤမၤလိအီၤန့ၣ်လီၤ. မ့မ့ၢ်ဖဲတၢ်မၤလိကၠိအပတီၢ်တခီန့ၣ် တၢ်သူနီၣ်ကစၢ်တဂၤအဂီၢ် ပှၤသိၣ်လိတၢ်လီၤဆီန့ၣ် မ့ၢ်ဒ်သိးကန့ၢ်နုာ်လီၤဘၣ်ဖဲ ကၠိလီၤလီၤဆီဆီ လၢအမံၤဟူသၣ်ဖျါအပူၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဒ်သိးကနုာ်လီၤဘၣ်ဆူ ကၠိသ့ၣ်တဖၣ်အံၤအဂီၢ် ပှၤသုးလီၢ်အိၣ်ဆိး ဟံၣ်ဖိဃီဖိသ့ၣ်တဖၣ်အကျါ ပှၤလၢအမၤန့ၢ် ပှၤသိၣ်လိတၢ်လီၤဆီ လၢနီၣ်တဂၤအဂီၢ်အိၣ်ဝဲအါမးန့ၣ်လီၤ.”
တၢ်သိၣ်လိလီၤဆီန့ၣ် ဖဲဟံၣ်ပူၤမ့ၢ်ဂ့ၤ, ဝဲၤလီၢ်တတီၤတီၤအပူၤမ့ၢ်ဂ့ၤ, မ့တမ့ၢ် ဖဲအီးလဲ အပူၤမ့ၢ်ဂ့ၤ တၢ်မၤအီၤသ့အိၣ်ဝဲအကလုာ်ကလုာ်န့ၣ်လီၤ.
ပှၤသိၣ်လိတၢ်လီၤဆီတနီၤနီၤန့ၣ် သိၣ်လိဝဲ ပှၤကၠိဖိထဲတဂၤ ဒီး မ့တမ့ၢ် တနီၤနီၤန့ၣ် သိၣ်လိဝဲလၢအကရူၢ် တကရူၢ်ဘၣ်တရူၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်သိၣ်လိသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် စးထီၣ်လၢ တၢ်မၤစၢၤဟံၣ်တၢ်မၤ တုၤလၢ တၢ်ကတဲာ်ကတီၤသးလၢ တၢ်ဒိးစဲးဖးဒိၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
အီစထြ့လယါကီၢ်ပူၤအံၤ ပှၤသိၣ်လိတၢ်လီၤဆီန့ၣ် တၢ်တပာ်ပနီၣ်တအိၣ်ဘၣ်အဃိ, ပှၤတဂၤဂ့ၤတဂၤဂ့ၤ ကဲပှၤသိၣ်လိတၢ်လီၤဆီသ့ဝဲန့ၣ်လီၤ. Mr Dhall ဟ့ၣ်ပလီၢ်ဝဲဒၣ် အဝဲသ့ၣ်ကကဲထီၣ် ပှၤသိၣ်လိတၢ်လီၤဆီ လၢအဂ့ၤတဂၤအဂီၢ်န့ၣ် အတဘၣ်ဃးလိာ်အသးဒီး ကၠိဖိတဂၤ မၤလိတၢ်ဒိးန့ၢ်အမးဂ့ၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
“ပှၤသ့ၣ်တဖၣ်အံၤ အါတက့ၢ် မ့ၢ်ပှၤလၢအထိၣ်ဟူးထီၣ်ဂဲၤလီၤအနီၣ်ကစၢ်အသးဒၣ်ဝဲ ဒီး မ့ၢ်ပှၤလၢအစးထီၣ်မၤဒၣ်အနီၣ်ကစၢ်အတၢ်န့ၣ်လီၤ. အဃိ ကျိာ်တၢ်ကီတၢ်ခဲမ့ၢ်ဂ့ၤ, သးအတူၢ်ဘၣ်တခါခါအဃိမ့ၢ်ဂ့ၤ, မၤတၢ်တန့ၢ်လၢပှဲၤထီၣ်ဘးဂ့ၤဂ့ၤဘၣ်မ့ၢ်ဂ့ၤ, မ့တမ့ၢ် တၢ်ကီတၢ်ခဲအိၣ်ဒီး တၢ်မၤလိန့ၢ်တၢ်မ့ၢ်ဂ့ၤ, အကဘၣ်ထိၣ်ဟူးထိၣ်ဂဲၤထီၣ်ပှၤအဂၤသ့ၣ်တဖၣ်အံၤဒ်လဲၣ်န့ၣ် ပှၤသ့ၣ်တဖၣ်အံၤ သ့ၣ်ညါဝဲဒၣ်. နမၤတၢ်တခါတကဲထီၣ်ဘၣ်အဃိ မၤအသးဒ်လဲၣ်န့ၣ်အဝဲသ့ၣ် သ့ၣ်ညါအီၤန့ၣ်လီၤ. ပှၤသုးလီၢ်အိၣ်ဆိးအပှၤတဝၢ လၢအမ့ၢ်ပှၤလၢအအိၣ်ဒီးတၢ်ဂံၢ်စၢ်ဘါစၢ်သ့ၣ်တဖၣ် အတၢ်ဃုထၢန့ၣ် အါတက့ၢ် တဘၣ်လိာ်သးဒီး အဝဲသ့ၣ်အဖိတၢ်လိၣ်ဘၣ် ဘၣ်. မ့ၢ်လၢတၢ်အံၤအဃိ မၤစှၤလီၤက့ၤဒၣ်ခီ အဖိတၢ်နာ်န့ၢ်လီၤသးဒီး မၤလိတၢ်တန့ၢ်ဂ့ၤဂ့ၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
အဃိန့ၣ် နကဘၣ်ဃုထၢ ပှၤသိၣ်လိတၢ်လီၤဆီဒ်လဲၣ်? တၢ်မၤန့ၢ် တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်ဟ့ၣ်ဖးလၢမိၢ်ပၢ်အဂုၤအဂၤသ့ၣ်တဖၣ်အအိၣ်န့ၣ် မ့ၢ်တၢ်စးထီၣ်အခီၣ်ထံးလၢအဂ့ၤတခါန့ၣ်လီၤ.
အီစထြ့လယါကီၢ်စဲၣ်အါဘ့ၣ်အပူၤ ဟ့ၣ်ကူၣ်ဝဲလၢ ကဃုထၢမၤန့ၣ် ပှၤသိၣ်လိတၢ်လီၤဆီဖဲ အီစထြ့လယါပှၤသိၣ်လိတၢ်လီၤဆီကရၢ (Australian Tutoring Association) အကရၢဖိ, လၢအမ့ၢ်ပှၤသ့ၣ်တဖၣ်လၢ အပတီၢ်ထီၣ်ဘးဒီး သ့ၣ်ညါ တၢ်သိၣ်တၢ်သီသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ
Mr Dhall ဟ့ၣ်ကူၣ်ဝဲဒၣ် တချုးလၢ နငါန့ၢ် ပှၤသိၣ်လိတၢ်လီၤဆီဒ်ဘၣ်အခါ သံကွၢ်တၢ်သံကွၢ်ခိၣ်သ့ၣ် သ့ၣ်တဖၣ်.
“အဝဲသ့ၣ်ကြၢးသံကွၢ်ဝဲတၢ်သံကွၢ် လၢအမ့ၢ်, ‘ဘၣ်ဃးတၢ်သိၣ်လိပှၤဂၤန့ၣ် တၢ်ပာ်ပနီၣ်လံာ်အုၣ်သးသ့ၣ်တဖၣ်ဒီး နတၢ်လဲၤခီဖျိသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်မ့ၢ်မနုၤလဲၣ်?, ပှၤကကဲပှၤသိၣ်လိတၢ်လီၤဆီန့ၣ် မ့ၢ်မတဂၤလဲၣ်?, အဝဲသ့ၣ်န့ၣ် ဘၣ်ဃးဖိသၣ်တၢ်ဒီသဒၢအဂ့ၢ်န့ၣ် မ့ၢ်တၢ်သမံသမိးဘၣ်အီၤလံဧါ? မ့ၢ်အအိၣ်ဒီး ပှၤမၤပနံးတၢ်ကာ် အနီၣ်ဂံၢ်စ့ၢ်ကီးဧါ? အဝဲန့ၣ်ဟ့ၣ်လီၤလံာ်ဖှီတဲာ်န့ၢ်စ့ၢ်ကီးဧါ? မ့ၢ်လိၣ်ဘၣ်ဟ့ၣ်လီၤကဒါက့ၤကျိၣ်စ့တခီ မ့ၢ်ကက့ၤဟ့ၣ်လီၤက့ၤဝဲလၢကျိၤကျဲဒ်လဲၣ်? ကမ့ၢ်ပှၤသိၣ်လိတၢ်လီၤဆီအဂ့ၤတဂၤအဂီၢ် အဝဲသ့ၣ်ပာ်ပနီၣ်အီၤဒ်လဲၣ်, လၢအမ့ၢ်ဒ်သိး အတၢ်ဖံးတၢ်မၤ တၢ်အုၣ်ကီာ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်မ့ၢ်မနုၤလဲၣ်? မၤလိတၢ်ကသ့ထီၣ်တခါအဂီၢ် အဝဲသ့ၣ်ဟံးတၢ်ဆၢကတီၢ်ထဲလဲၣ်? တီၤတၢ်မၤလိလီၤဆီအံၤအကဒိၣ်ထဲလဲၣ်? တၢ်လၢအလိၣ်ဒီးယဖိန့ၣ် ပှၤသိၣ်လိတၢ်လီၤဆီတဂၤစုာ်စုာ်န့ၣ် အကသိၣ်လိ မၤလၢပှဲၤဝဲဒ်လဲၣ်? အဝဲသ့ၣ်ပှၤသိၣ်လိတၢ်လီၤဆီအံၤ မ့ၢ်တကဲထီၣ်လၢယဖိအဂီၢ်ဘၣ်တခီ, နပာ်ဖျါထီၣ်အီၤကသ့လၢအခါဖဲလဲၣ်ဒီး တၢ်ပာ်ဖျါအံၤ တၢ်ကဘၣ်မၤအီၤဒ်လဲၣ်? တၢ်သံကွၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤန့ၣ်လီၤ.”
ပှၤသိၣ်လိတၢ်လီၤဆီလၢနကဘၣ်ဟးဆှဲးအီၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ, ပှၤသိၣ်လိတၢ်လီၤဆီလၢအတၢ်မၤနီၣ်မၤဃါ ဘၣ်ဃးတၢ်မၤသကိးဘၣ်တၢ်ဒီးဖိသၣ်သ့ၣ်တဖၣ်တအိၣ်ဘၣ်, လၢအတအဲၣ်ဒိးစံးဆၢနတၢ်သံကွၢ် မ့တမ့ၢ် ဟးဆှဲးဝးတရံး တၢ်စံးဆၢသ့ၣ်တဖၣ်, ပှၤဒ်သိးအံၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် နဘၣ်ဟးဆှဲးအီၤန့ၣ်လီၤ.
မ့မ့ၢ်လၢ အီၣ်လဲ တၢ်သိၣ်လိလီၤဆီအဂီၢ်တခီ, Mr Dhall ဟ့ၣ်ကူၣ်ဝဲဒၣ် မိၢ်ပၢ်သ့ၣ်တဖၣ် ကသမံသိးထံဝဲ ပှၤသိၣ်လိတၢ်လီၤဆီအံၤ လၢအအိၣ်ဒီးတၢ်ဘျးစဲဂ့ၤဂ့ၤန့ၣ်လီၤ.
“မ့ၢ်အဝဲသ့ၣ်အိၣ်ဖျါဖဲတၢ်ဂီၤမူအပူၤစ့ၢ်ကီးဧါ? ပှၤမၤလိတၢ်ဖိသ့ၣ်တဖၣ် မၤမနုၤလဲၣ်န့ၣ် မ့ၢ်အဝဲသ့ၣ်ကွၢ်အီၤစ့ၢ်ကီးဧါ? မ့ၢ်အဝဲသ့ၣ် ဒိကနၣ် ပှၤကၠိဖိသ့ၣ်တဖၣ် ဒီး သမံသမိးထံ ပှၤကၠိဖိသ့ၣ်တဖၣ်အတၢ်ပၣ်ဃုာ်မၤသကိးတၢ်အိၣ်ထဲလဲၣ်စ့ၢ်ကီးဧါ? မ့ၢ်အဝဲသ့ၣ်ကွၢ် chat တၢ်တဲသကိးသ့ၣ်တဖၣ်စ့ၢ်ဧါဒီး မ့ၢ်အဝဲသ့ၣ် သမံသမိး chat တၢ်တဲသကိးသ့ၣ်တဖၣ်စ့ၢ်ကီးဧါ? တၢ်သိၣ်လိတခါဝံၤဂ့ၤဂ့ၤန့ၣ် အဝဲသ့ၣ် ထိၣ်ဒွးအီၤဒ်လဲၣ်? တၢ်ဆၢကတီၢ်နီၣ်ကီၢ်ဒီး အီးလဲအပူၤန့ၣ် အဝဲသ့ၣ်တၢ်ထံၣ်အိၣ်ဒ်လဲၣ်?”
Jieh-Yung Lo လၢအမ့ၢ်ပၢ်လၢအအိၣ်ဖဲမဲလ်ဘၢတဂၤအဂီၢ်န့ၣ်, တၢ်ဃုထၢ ပှၤသိၣ်လိတၢ်လီၤဆီ လၢအဖိမုၣ်အဂီၢ် တၢ်ဖံးတၢ်မၤတဆီဘၣ်တဆီသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် မ့ၢ်ဝဲတၢ်အကါဒိၣ်လၢအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
“ဘၣ်ဃးတၢ်ဂ့ၢ်အံၤန့ၣ် အါတက့ၢ်န့ၣ် ယသံကွၢ်ဝဲဒၣ်ယဖိမုၣ် လၢအမ့ၢ်ဒ်သိး, ဟ့ — Hopelyn, မ့ၢ်နသးစၢၢ်ဆၢဒီးတၢ်အံၤစ့ၢ်ဧါ, ဒီး Yasmin မ့ၢ်ကဲ ပှၤသိၣ်လိတၢ်လီၤဆီလၢနဂီၢ်န့ၣ် နဆိကမိၣ်ဒ်လဲၣ်, အဒိန့ၣ် တၢ်လၢအဝဲသိၣ်လိအီၤဂ့ၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် မ့ၢ်မနုၤလဲၣ်?’ ယက့ၤသံကွၢ်ကဒါက့ၤအီၤတၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤ ဒီး တၣ်=လၢအဝဲသ့ၣ် အဲၣ်ဒိးသ့ၣ်တဖၣ် ဒီး တၢ်လၢအဝဲတအဲၣ်ဒိးအီၤဘၣ်သ့ၣ်တဖၣ်, အဝဲမ့ၢ်တဲလၢ ယတဘၣ်သးဘၣ် မ့တမ့ၢ် ယသးတစၢၢ်ဆၢဘၣ်တခီ, ယဆိကမိၣ်ထံအီၤ ဒီး ပာ်ပတုာ်ကွံာ်အီၤဝံၤ ဃုာ်ကဒါက့ၤကျိၤကျဲအဂုၤအဂၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.”
Alex Wong, လၢအမ့ၢ်ပၢ်ဖဲဘြံၣ်စဘဲတဂၤအဖိမုၣ်န့ၣ် မၤလိဝဲတၢ်ဖဲ တၢ်မၤလိလီၤဆီအပူၤခံခါ, လၢအမ့ၢ် မဲာ်သကိးမဲာ်နီၣ်ကီၢ် ဒီး အီးလဲအပူၤ အိၣ်ဝဲစှၤကိးနံၣ်လံန့ၣ်လီၤ. အဝဲစ့ၢ်ကီးန့ၣ် ဘၣ်ဃးတၢ်ဃုထၢ ပှၤသိၣ်လိတၢ်လီၤဆီန့ၣ် အဝဲမၤထွဲဒၣ်ဒ်သိးအဖိမုၣ်ဘၣ်သးအီၤအသိးန့ၣ်လီၤ.
“ပဃုထၢအဝဲသ့ၣ်ဒ်လဲၣ်န့ၣ် အိၣ်ဝဲဒၣ်လၢ ပဖိမုၣ်အတၢ်ခီဆၢအဖီခိၣ်, လၢအမ့ၢ်ဒ်သိး — မ့ၢ်တၢ်လီၤကၢၢ်ဘၣ်အီၤဧါ, မ့ၢ်အဝဲ တၢ်သးစၢၢ်ဆၢတအိၣ်ဘၣ်ခီဧါ မ့တမ့ၢ် ဘၣ်တခီ သံကွၢ်အါထီၣ်တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤအိၣ်ဧါ တၢ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. လၢပကဃုထၢအီၤဖဲလဲၣ်တခါအဂီၢ် ပဃုကွၢ် ဃုသ့ၣ်ညါအီၤအိၣ်ဝဲစှၤကိးခါန့ၣ်လီၤ.”
အဝဲစံးလၢ တၢ်မၤကွၢ်ဒီး တၢ်မၤကမၣ်တၢ်န့ၣ် မ့ၢ်ဝဲတၢ်ဃုထၢအတၢ်ဖံးတၢ်မၤတဆီဘၣ်တဆီအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
“နဘၣ်ဟးကွၢ်ဃု မၤလိကွၢ်အီၤ တခါဘၣ်တခါ မ့ၢ်ဖဲလဲၣ်တခါ အတၢ်ဘျးစဲအိၣ်ဒီးဖိသၣ်အံၤ, မ့ၢ်အလဲၤသး ဂ့ၤ, တဂ့ၤ. ပှၤဟ့ၣ်လီၤတၢ်သိၣ်လိလီၤဆီသ့ၣ်တဖၣ်ကဆီတလဲအသး မ့တမ့ၢ် အဝဲသ့ၣ်ကဆီတလဲအသးအဃိ နဘၣ်ဝးတရံးမၤအီၤချ့ချ့ဖိ ဒ်သိးကဘၣ်လိာ်သးဒီးတၢ်လိၣ်ဘၣ်အသိးန့ၣ်လီၤ.”
တၢ်သိၣ်လိလီၤဆီန့ၣ် အဘူးအလဲလီၤဆီလိာ်အသးအါမး, စးထီၣ်လၢ တနၣ်ရံၣ် လီၤလၢ ဒီလၣ် ၃ဝ န့ၣ် ထီၣ်ဘးတုၤလၢ တနၣ်ရံၣ် လီၤလၢ ဒီလၣ် ၂ဝဝ, ဒီးတၢ်အံၤဒိးသန့ၤထီၣ်အသးလၢ လံာ်မိၢ်ပှၢ်လၢနဃုထၢမၤလိအီၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်မၤလိလီၤဆီအဂီၢ်န့ၣ် တၢ်မၤလိကလီအီၤ အကျိၤကျဲအိၣ်စ့ၢ်ကီးန့ၣ်လီၤ.
တၢ်ကရၢကရိအိၣ်အါမး ဒ်သိး, လံာ်ရိဒၢးသ့ၣ်တဖၣ် အဝဲသ့ၣ်န့ၣ်ဟ့ၣ်လီၤကလီဝဲဒၣ် တၢ်မၤစၢၤလၢ တၢ်ကမၤကၠိလံာ်ဟံၣ်တၢ်မၤအဂီၢ် ဒီး တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤအဂုၤအဂၤသ့ၣ်တဖၣ် လီၤဆီဒၣ်တၢ်လၢ ပှၤသုးလီၢ်အိၣ်ဆိးအသီသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. Sonia Di Mezza မ့ၢ်ဝဲ Migrant and Refugee Settlement Services တၢ်ကရၢကရိ လၢအအိၣ်ဖဲခဲဘါရၣ် အခိၣ်ဒိၣ် လၢအအိၣ်ဒီးကၠိပျၢ်ဝံၤအလီၢ်ခံ တၢ်မၤလိ အတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤန့ၣ်လီၤ.
“ပတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤ အိၣ်ဝဲဒၣ် တနွံန့ၣ် သၢသီ, ဒီး တသီန့ၣ် စးထီၣ်ဖဲဟါခီ ၅နၣ်ရံၣ် တုၤလၢ မုၢ်နၤခီ ၈နၣ်ရံၣ်. ပတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤန့ၣ်ဟ့ၣ်လီၤဝဲတၢ်သိၣ်လိမၤစၢၤပှၤကၠိဖိသ့ၣ်တဖၣ် ပတီၢ်ထီတၢ်မၤလိ မ့တမ့ၢ် တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤလၢပှၤသးစၢ်သ့ၣ်တဖၣ်လိၣ်ဘၣ်အီၤဒ်သိး အတၢ်ဘျးစဲကအိၣ်ဂ့ၤထီၣ်ဒီးအဝဲသ့ၣ်တၢ်မၤလိအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.”
ပှၤကၠိဖိလၢအဟဲပၣ်ဃုာ်ဖဲတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤသ့ၣ်တဖၣ်အံၤအပူၤန့ၣ် အဝဲထံၣ်ဘၣ်လၢအအိၣ်ဒီးတၢ်လဲၤထီၣ်လဲၤထီဂ့ၤဂ့ၤန့ၣ်လီၤ.
“အဝဲသ့ၣ်တူၢ်ဘၣ်လၢ အအိၣ်ဒီးတၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤအါထီၣ် လၢကဆဲးမၤလိ တၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့ခါဆူညါအဂီၢ်, တၢ်လဲၤထီၣ်လဲၤထီအိၣ်ဒီး အဝဲသ့ၣ်တၢ်မၤလိအဲကလံးကျိာ်, အဝဲသ့ၣ် သ့ၣ်ညါနၢ်ပၢၢ်အါထီၣ် တၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့သနူတၢ်ဖံးတၢ်မၤ အဃိ တၢ်ထံၣ်လၢပက့ၤဒိးန့ၢ်ဘၣ်က့ၤလၢပပှၤကၠိဖိသ့ၣ်တဖၣ်အအိၣ်န့ၣ် မ့ၢ်ဝဲတၢ်လၢအအိၣ်ဒီးတၢ်လဲၤထီၣ်လဲၤထီလၢအဂ့ၤန့ၣ်လီၤ.”
Mr Dhall စံးဝဲဒၣ် တၢ်သိၣ်လိလီၤဆီန့ၣ် အတဘၣ်မၤဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးကၠိဘၣ် ဒီး မိၢ်ပၢ်သ့ၣ်တဖၣ်ကြၢးနုာ်လီၤပၣ်ဃုာ်ဖဲအဝဲသ့ၣ်အဖိတၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့အပူၤန့ၣ်လီၤ.
“တၢ်သံကွၢ်အဆိကတၢၢ်တဖျၢၣ်လၢအဝဲသ့ၣ်ကြၢးသံကွၢ်န့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ, လၢယဖိအဂီၢ် ယနီၣ်ကစၢ်ဒၣ်ယဲ ယမၤတၢ်မနုၤသ့ၣ်တဖၣ်သ့လဲၣ်? ယဖးယုၤအဝဲသ့ၣ်လံာ်သ့ဧါ? ယဆ့ၣ်နီၤအိၣ်သကိးဟ့ၣ်လီၤတၢ်ဆၢကတီၢ်လၢအဝဲသ့ၣ်အဂီၢ်သ့ဧါ? ဖဲတၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့တၢ်လဲၤကျဲအံၤအပူၤ, ယကအိၣ်ဘၣ်ဒီးယဖိအဂီၢ် ယဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါလီၤယသးကသ့ဒ်လဲၣ်? အဃိန့ၣ်, တၢ်အဆိကတၢၢ်တခါလၢပတဲအီၤန့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ, ပမၤတၢ်မနုၤသ့ၣ်တဖၣ်သ့လဲၣ်? န့ၣ်လီၤ.”
လၢကဃုသ့ၣ်ညါအါထီၣ်တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤအဂီၢ် လဲၤအိၣ်သကိးဘၣ် Australian Tutoring Association လီပှာ်ယဲၤသန့, ဖဲ ata.edu.au အပူၤတက့ၢ်.
