တချုးဖဲတၢ်ပာ်ဖျါထီၣ် ကီၢ်စၢဖှိၣ်စ့တိာ်ကျဲၤ ဆူမဲညါတနွံဒ်ဘၣ်အခါ, အီစထြ့လယါပှၤ အံးထွဲကွၢ်ထွဲမဲကရၢအံၤ ဃ့ထီၣ်ဝဲ ကီၢ်စၢဖှိၣ်ပဒိၣ် လၢကဟ့ၣ်လီၤမၤစၢၤကျိၣ်စ့လၢ ပှၤသူၣ်က့သးပှၢ်သ့ၣ်တဖၣ် ဂံၢ်ခီၣ်ပထံးပတီၢ် တၢ်အံးထွဲကွၢ်ထွဲမဲအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
အဝဲသ့ၣ်စံးလၢ ပှၤအီစထြ့လယါဖိ သးနံၣ် ၆၅နံၣ်ဆူအဖီခိၣ် လၢအဘၣ်ထီၣ်တၢ်ဆါဟံၣ်ခီဖျိ မဲတၢ်ဆါအတၢ်ဂ့ၢ်ကီသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် အါတက့ၢ်မ့ၢ်ဝဲတၢ်လၢ တၢ်ဒီသဒၢဆိပာ်စၢၤအီၤန့ၢ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. နာ်သက့ မ့ၢ်လၢ အဝဲသ့ၣ်ကျိၣ်စ့တအိၣ်လၢၤပှဲၤဘၣ်အဃိ တလဲၤသမံသမိးကွၢ်ဆိဝဲဒၣ် အဝဲသ့ၣ်မဲတၢ်ဆါသ့ၣ်တဖၣ်အံၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
John လၢအသးနံၣ်အိၣ် ၇၆နံၣ်တဂၤ ခဲကနံၣ်အံၤန့ၣ် အမဲအိၣ်တ့ၢ်က့ၤဒၣ်ထဲ ၂ဘ့ၣ်ဧိၤ ဒီး လိၣ်ဘၣ်မၤပှဲၤထီၣ်အမဲ ဒ်သိးကမၤစၢၤအီၤလၢအကအ့ၣ်ဘျဲးတၢ်အီၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
အဝဲမ့ၢ် အီစထြ့လယါသူၣ်က့သးပှၢ်အါမးအကျါတဂၤ လၢအဝဲသ့ၣ် တမၤန့ၢ်မဲတၢ်အံးထွဲကွၢ်ထွဲဘၣ်ခီဖျိ တၢ်လၢၤဘူၣ်လၢၤစ့အါအဃိန့ၣ်လီၤ.
အီစထြ့လယါပှၤအံးထွဲကွၢ်ထွဲမဲကရၢ စံးဝဲဒၣ် ခဲကနံၣ်အံၤ တၢ်ဂ့ၢ်ကီအံၤနးထီၣ်ဝဲသပှၢ်ပှၢ်န့ၣ်လီၤ.
ကရၢအံၤစံးဝဲဒၣ် ဖဲ ၂ဝ၁၆—၂ဝ၁၇နံၣ်အတီၢ်ပူၤန့ၣ် ပှၤအီစထြ့လယါ သးနံၣ် ၆၅နံၣ်ဆူအဖီခိၣ် လၢအဘၣ်ထီၣ်တၢ်ဆါဟံၣ်ခီဖျိမဲတၢ်ဆါလၢတၢ်ဒီသဒၢဆိပာ်စၢၤအီၤန့ၢ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် အိၣ်ဝဲဒၣ် ၁ဝ,၅ဝဝ ဂၤန့ၣ်လီၤ.
တုၤလီၤဖဲ ၂ဝ၂၂— ၂ဝ၂၃နံၣ်န့ၣ် ပှၤဘၣ်ထီၣ်တၢ်ဆါဟံၣ်အနီၣ်ဂံၢ်အံၤ ထီၣ်ဘးတုၤဝဲဒၣ်လၢ ၁၆,ဝဝဝ ဂၤန့ၣ်လီၤ.
ဆူမဲာ်ညါနံၣ်လၢကဟဲအတီၢ်ပူၤန့ၣ် ပှၤဘၣ်ထီၣ်တၢ်ဆါဟံၣ်အံၤ ကဟဲအါထီၣ်ဒ်ဝဲန့ၣ်လီၤ.
Dr Angie Nilsson လၢအမ့ၢ်ပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါဖဲ Australian Dental Association, အီစထြ့လယါပှၤအံးထွဲကွၢ်ထွဲမဲကရၢတဂၤစံးဝဲဒၣ် တၢ်လၢမဲတၢ်ဂ့ၢ်ကီန့ၣ် ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးတမ့ၢ်ထဲမဲအဂီၢ်ဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
“ကိးပူၤတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့ ဒီး တၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့အကလုာ်ကလုာ်အဘၢၣ်စၢၤ ကျိၤကျဲသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် ဘၣ်ထွဲလိာ်အသးအိၣ်န့ၣ် ခဲကနံၣ် တၢ်အုၣ်ကီၤသ့ၣ်တဖၣ်အိၣ်ဖျါထီၣ်ဝဲဒၣ်အါမး. အဒိန့ၣ် မၤဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးဝဲဆံၣ်ဆၢတၢ်ဆါသ့အသိး မၤဘၣ်ဒိဘၣ်ထံး သးဖျၢၣ်တၢ်ဆါသ့ဝဲစ့ၢ်ကီးန့ၣ်လီၤ. တၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့အကလုာ်ကလုာ်သ့ၣ်တဖၣ်အဘၢၣ်စၢၤဒီး ကိးပူၤတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့အဘၢၣ်စၢၤန့ၣ် ပကဘၣ်ပာ်ပတုာ်ကွံာ်ဝဲ တၢ်နီၤဖးတၢ်အဆၢသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.”
မဲဆူၣ်ချ့ကရၢအံၤ ဃ့ထီၣ်ဝဲပဒိၣ်လၢ ကဟ့ၣ်လီၤမၤစၢၤကျိၣ်စ့လၢ Seniors Dental Benefits Scheme, သူၣ်က့သးပှၢ်မဲအတၢ်န့ၢ်ဘျုးတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
သးပှၢ်မဲတၢ်န့ၢ်ဘျုးအတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤအံၤ လၢပှၤအိၣ်ဒီး concession card သ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ် ခံနံၣ်တဘျီ မၤန့ၢ်ကလီတၢ်ကူစါဘျါမဲတၢ်ဆါန့ၢ်ဝဲလၢအကျိၣ်စ့တၢ်မၤစၢၤန့ၣ်ထီၣ်ဘးတုၤလၢ ၁,၁၃၂ ဒီလၣ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်ဆှၢနုာ်သနူအသီအံၤ ပၣ်ဃုာ်စ့ၢ်ကီးဒီး ပှၤသးနံၣ် ၇၅ဆူအဖီခိၣ်သ့ၣ်တဖၣ် အတၢ်ကလဲၤမၤကွၢ် ကိးပူၤတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့ဖဲကသံၣ်သရၣ်ထီရီၤ, GP အအိၣ်န့ၣ်လီၤ.
Greens ပၣ်တံၣ်ကရၢခိၣ် Adam Bandt မ့ၢ်ဝဲပှၤတဂၤလၢ အဂဲာ်လိာ်လၢ တၢ်ကဒိးန့ၢ်ဘၣ်အါထီၣ် မဲတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲစံးဝဲဒၣ်,
“ပှၤကညီသ့ၣ်တဖၣ် အတလဲၤမၤကွၢ်အမဲတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့ဘၣ်န့ၣ် မ့ၢ်ဝဲဒၣ်ယိယိဖိလၢအစ့တအိၣ်လၢပှဲၤလၢတၢ်အံၤအဂီၢ်ဘၣ်အဃိန့ၣ်လီၤ. ၂ဝ၁ဝ အတီၢ်ပူၤ ဖဲ Greens မ့ၢ်ဝဲဒၣ် ပှၤနီၣ်ဂံၢ်စှၤတဖုဖဲဘျီၣ်ဒိၣ်အပူၤအခါ, ပပၢနုာ် တၢ်မၤစၢၤ ဖိသၣ်မဲတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့ဖဲ Medicare န့ၢ်ဝဲဒၣ်. အခဲအံၤန့ၣ် တၢ်ဃ့ထီၣ်လၢ တၢ်ကဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤမဲတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့အံၤ ဟဲအါထီၣ်ကွ့ၢ်ကွ့ၢ်အဃိ အလီၢ်အိၣ်လၢ ပကဘၣ်ပၢနုာ်ဃုာ် မဲဆူၣ်ချ့တၢ်မၤစၢၤဖဲ Medicare အပူၤ လၢပှၤကိးဂၤဒဲးအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.”
Seniors Dental Benefits Scheme, သူၣ်က့သးပှၢ်မဲတၢ်န့ၢ်ဘျုးအတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤန့ၣ် တမ့ၢ်တၢ်လၢအသီသံၣ်ဘှဲတခါဘၣ်.
Royal Commission, တၢ်ဃိထံသ့ၣ်ညါကရၢလီၤဆီလၢ Aged Care, Quality and Safety တၢ်အံးထွဲကွၢ်ထွဲပှၤသးပှၢ်, အကံၢ်အစီဒီး တၢ်ပူၤဖျဲးအဂီၢ် ဟ့ၣ်ကူၣ်ဟ့ၣ်ဖးဝဲလၢ တၢ်ကဒုးအိၣ်ထီၣ် သူၣ်က့သးပှၢ်မဲတၢ်န့ၢ်ဘျုးအတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤအံၤ လၢ ၂ဝ၂၁နံၣ်အခါလံန့ၣ်လီၤ.
ဖဲ ၂ဝ၂၃နံၣ်န့ၣ် ဘျီၣ်ဒိၣ်ထးခီခၢၣ်စး ပာ်ဖျါထီၣ်ကဒီးစ့ၢ်ကီးဝဲ တၢ်ပာ်ဖျါအဂၤတခါ လၢအလီၤဂာ်ဒ်သိးအံၤန့ၣ်လီၤ.
Dr Nilsson စံးဝဲဒၣ် မ့ၢ်လၢအီစထြ့လယါကီၢ် ထံဖိကီၢ်ဖိသ့ၣ်တဖၣ် သးနံၣ်ပှၢ်ထီၣ်ကွ့ၢ်ကွ့ၢ်အဃိ တၢ်ဂ့ၢ်အံၤ ကဲထီၣ်ဝဲတၢ်လၢတၢ်ကဘၣ်မၤအီၤလၢအဆိအချ့တခါန့ၣ်လီၤ.
“ဘၣ်မနုၤလၢ တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤအံၤ အတကဲထီၣ်ဘၣ်လဲၣ်န့ၣ် ယတသ့ၣ်ညါဘၣ်. ကမျၢၢ်သ့ၣ်တဖၣ်ဃ့ထီၣ်ဝဲလၢတၢ်ကဒုးအိၣ်ထီၣ်အီၤ. ပဝဲကိးဂၤဒဲးန့ၣ် ပသးပှၢ်ထီၣ်ကွ့ၢ်ကွ့ၢ်, ပဝဲကိးဂၤဒဲးန့ၣ် ပကကဲထီၣ်ပှၤသူၣ်က့သးပှၢ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ပအိၣ်ဒီးတၢ်မုၢ်လၢ် နာ်သက့ ကဲထီၣ်တကဲထီၣ်ဒုပသ့ၣ်ညါအီၤဘၣ်.”
Parliamentary Budget Office, ဘျီၣ်ဒိၣ်စ့တိာ်ကျဲၤဝဲၤဒၢး တယာ်ဝဲဒၣ်လၢ Senior Dental Benefits Scheme, သူၣ်က့သးပှၢ်မဲတၢ်န့ၢ်ဘျုးအတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤအံၤ ဖဲ ၂ဝ၂၅ — ၂ဝ၂၆နံၣ်န့ၣ် ကလီၤလၢဝဲ ဒီလၣ် ၁.၁၄ကကွဲၢ် ဒီး ပိာ်ထွဲထီၣ်က့ၤအသးဆူမဲာ်ညါတနံၣ်န့ၣ် ကလီၤလၢဝဲဒီလၣ် ၁.၂၆ ကကွဲၢ်န့ၣ်လီၤ.
