ประเด็นสำคัญ
- ความเข้าใจว่าวัฒนธรรมพื้นเมืองออสเตรเลียเหมือนกันในทุกพื้นที่ เป็นความเข้าใจที่ผิด
- การออกแบบสภาพแวดล้อมที่สะท้อนวัฒนธรรมพื้นเมืองเป็นการออกแบบผังเมืองที่แตกต่างไปจากการออกแบบเมืองอื่นๆ
- การออกแบบลักษณะนี้ ควรมีผู้ถือองค์ความรู้พื้นเมือง ผู้ออกแบบสภาพแวดล้อม และผู้รังสรรค์การออกแบบมีส่วนร่วมในกระบวนการ
กด ▶ ฟังพอดคาสต์ด้านบน
นั้นฝังรากลึกในแต่ละดินแดน ทั้งยังรวมถึงสถานที่และสภาพแวดล้อมในบริเวณตัวเมืองที่เราอาศัยอยู่ด้วย
เฉกเช่นการออกแบบสภาพแวดล้อมทั่วไป การออกแบบควรสะท้อนวัฒนธรรมคือการออกแบบให้เหมาะสมกับชุมชนนั้น ไม่ว่าจะเป็นอาคารสาธารณะ จตุรัส จิตรกรรมฝาผนัง การออกแบบจะเชื่อมโยงวัฒนธรรมพื้นเมืองของสถานที่นั้น
สถาปนิก หน่วยงานรัฐบาล และผู้รังสรรค์ออกแบบทำงานเพื่อสะท้อนวัฒนธรรมของชนพื้นเมืองกับสภาพแวดล้อมของเราอย่างไร?
ศาสตราจารย์ไบรอัน มาร์ตินเป็นชาวบันจาลัง มูรูวารี และกามิลารอย และเป็นหนึ่งในผู้เขียนอินเทอร์แนชันแนล ดีไซน์ ชาร์เทอร์
เขาอธิบายถึงแนวทางที่สะท้อนความหลากหลายของวัฒธรรมชนพื้นเมืองออสเตรเลีย
“เมื่อเรานึกถึงความรู้หรือการออกแบบของชนพื้นเมือง ทุกสิ่งล้วนมาจากดินแดน ดังนั้น แนวปฏิบัติที่ดีที่สุดคือการมองลงไปที่สถานที่แห่งนั้น เจ้าของดั้งเดิมของที่นั้น และการออกแบบให้สะท้อนความรู้และแนวคิดที่เกี่ยวข้องกับที่นั้นหรือดินแดนนั้น เป็นการออกแบบโดยใช้วัฒนธรรมพื้นเมืองหรือดินแดนของชนพื้นเมือง”
ดงดอกไม้ป่าในอุทยานแห่งชาติคาริจินี รัฐเวสเทิร์น ออสเตรเลีย Source: Getty / TED MEAD
โดยปกติแล้ว ชนพื้นเมืองมักไม่ได้ถูกกล่าวถึงในโปรเจกต์การก่อสร้างระดับใหญ่ ดังนั้นจึงเป็นโอกาสที่ดีในการสนับสนุนและเป็นตัวแทนของพวกเขาสถาปนิกกรีนอะเวย์กล่าว
การยืนยันถึงการเป็นผู้ถือครองดินแดนก่อนการล่าอาณานิคมหมายความถึงการออกแบบสถาปัตยกรรมที่บอกเล่าประวัติศาสตร์ของสถานที่นั้นในทุกมิติ ทั้งทางภูมิศาสตร์ และการเชื่อมโยงถึงความสัมพันธ์ฉันท์ญาติมิตร หรือเนื้อเพลง เป็นต้น
“ผมหมายถึงความเข้าใจว่าโปรเจกต์ก่อสร้างตั้งอยู่ที่ใด ตั้งอยู่ที่ดินแดนดั้งเดิมอะไร ใช้ภาษาอะไร เรารู้ดีว่ามีภาษาพื้นเมืองกว่า 270 กลุ่มภาษา และภาษาถิ่น 600 ภาษาทั่วทวีปอันกว้างใหญ่แห่งนี้”
สถาปนิกเจฟา กรีนอะเวย์ Credit: Aaron Puls
กรีนอะเวย์เป็นหนึ่งในผู้ออกแบบหลักของโครงการนี้ เขากล่าวถึงวิวัฒนาการของการออกแบบว่า
“เราหารือกับชนพื้นเมืองที่เกี่ยวข้อง ผู้อาวุโส ผู้ที่มีภูมิความรู้ นักศึกษาชนพื้นเมือง และเจ้าหน้าที่พื้นเมืองของมหาวิทยาลัย เราพยายามสะท้อนเสียงของพวกเขา สิ่งที่ชัดเจนมากในการทำงานร่วมกันคือมีเรื่องราวเกี่ยวกับการอพยพของปลาไหลในบริเวณใกล้เคียง ดังนั้นสิ่งที่เราพยายามทำในการออกแบบคือสะท้อนแสงสว่างจากลำน้ำเดิม”
ทีมงานได้ทำการออกแบบลำธารผ่านอัฒจันทร์และเส้นทางผ่านลานพลาซ่า เส้นทางที่ปลาไหลอพยพมานานกว่า 60,000 ปี บนดินแดนดั้งเดิมของชนเผ่าคูลิน ไปยังแม่น้ำบีรารัง (แม่น้ำยาร์รา) เพื่อเพาะพันธุ์
โดยใช้พืชพรรณและวัสดุพื้นเมืองสร้างระบบทางน้ำเพื่อเชื่อมกับบ่อน้ำรอบมหาวิทยาลัย
สำหรับลำน้ำเดิม มีการวางท่อเพื่อสร้างระบบรองรับน้ำฝนของเมือง และปลาไหลยังคงอพยพผ่านเส้นทางนี้
กรีนอะเวย์กล่าวว่า นี่เป็นตัวอย่างของการออกแบบที่สะท้อนดินแดน เพื่อยังคงความต่อเนื่องทางวัฒนธรรม
“การออกแบบสะท้อนความคิดเรื่องความต่อเนื่องทางวัฒนธรรม ในอดีต วัฒนธรรมชนพื้นเมืองถูกตีกรอบให้คงความดั้งเดิม การออกแบบนี้ตีความใหม่และสร้างความเข้าใจว่า เรากำลังสร้างสถาปัตยกรรมที่คงสายสัมพันธ์ที่ยังสะท้อนถึงมรดกที่มีอายุ 67,000 ปีของสถานที่แห่งนี้”
โปรเจกต์การก่อสร้างที่สะท้อนเส้นทางการอพยพของปลาไหล ที่มหาวิทยาลัยเมลเบิร์น Credit: Peter Bennetts
นักออกแบบควรมีส่วนร่วมกับสถานที่และผู้คนจากที่แห่งนั้นอย่างต่อเนื่อง
“ความสัมพันธ์เป็นส่วนสำคัญของการมีปฏิสัมพันธ์กับสถานที่และตัวแทนของดินแดนนั้น หลักการสำคัญคือการรับฟังอย่างลึกซึ้ง ซึ่งอยู่เหนือกรอบเวลา ความสัมพันธ์มักสร้างขึ้นโดยกำหนดเวลาของโปรเจกต์ ไม่ว่าจะเป็นการหาความรู้หรือการออกแบบโปรเจกต์ โดยบริษัทสถาปนิก หรือหน่วยงานรัฐบาล หรือผู้ออกแบบเอง ซึ่งควรสร้างความสัมพันธ์กับผู้คนและสถานที่นั้นเสียก่อน”
เรื่องที่เกี่ยวข้อง
Bush Tucker อาหารป่าพื้นเมืองอะบอริจินที่เชฟไทยนำมาฟิวชันให้แซ่บนัว
เดซิรี เอร์นานเดซ อิบินารีอากา หญิงชาวแม็กซิกัน เชื้อสายมายัน แอซเท็ก และบาสก์ อาจารย์จากภาควิชาการออกแบบ มหาวิทยาลัยโมนาช
เธอเคยทำงานร่วมกับหญิงชนพื้นเมืองที่ออสเตรเลียและแม็กซิโก ในระหว่างที่เธอทำวิจัยปริญญาเอก และได้พัฒนาวิธีออกแบบที่สะท้อนความรู้และความหลากหลายทางชีววัฒนธรรมของชนพื้นเมืองออสเตรเลีย
“การออกแบบที่สำคัญคือการสะท้อนเอกลักษณ์ของวัฒนธรรม เพราะเป็นสิ่งที่เชื่อมโยงกับวิธีที่เรามองหรือจักรวาลวิทยาของเรา”
การออกแบบที่สะท้อนถึงเอกลักษณ์ของวัฒนธรรมพื้นเมืองเป็นเรื่องสำคัญ และต้องมองจากมุมมองของชุมชนท้องถิ่น โดยใช้สภาพแวดล้อมรอบตัวเรา ดร. อิบินารีอากากล่าว Credit: Desiree Hernandez Ibinarriaga
ก่อนที่ดร. อิบินารีอากาจะเริ่มทำการวิจัยกับวัยรุ่นชนพื้นเมือง เธออาศัยอยู่กับโรงเรียนประจำในแถบชนบทของรัฐวิกตอเรียอยู่หลายเดือน
สิ่งนี้ซึ่งกลายเป็นการทำเวิร์กชอปทางชีววัฒนธรรมของเธอ และถูกออกแบบให้เสริมสร้างเอกลักษณ์ทางวัฒนธรรมสำหรับนักเรียน ผ่านการเชื่อมสัมพันธ์กับดินแดน
สำหรับวิธีการของชนพื้นเมือง สิ่งที่เราควรให้ความสำคัญคือดินแดน รวมถึงผืนดิน ท้องฟ้า และลำน้ำที่เราอาศัยอยู่ เป็นพื้นที่ที่เราดำรงอยู่ เรียกว่า ‘โทนันต์ซินลาลี (Tonantsintlalli)’ แปลว่าแม่พระธรณีในภาษาของบรรพบุรุษของฉัน และยังหมายถึงความสัมพันธ์ที่เรามีกับวัตถุและสิ่งต่างๆ ที่ไม่ใช่วัตถุด้วยเช่นกันดร. อิบินารีอากากล่าว
โอลิเวีย ไฮด์ ผู้อำนวยการด้านการออกแบบ จากหน่วยงานสถาปัตยกรรมของรัฐบาลรัฐนิวเซาท์เวลส์ ซึ่งทำงานร่วมกับทีมสถาปนิกพื้นเมืองจากรัฐควีนส์แลนด์ในการพัฒนา
โดยหน่วยงานที่นำกรอบการออกแบบนี้ไปใช้จะออกแบบโปรเจกต์ที่ยังคงผลลัพธ์เชิงบวกต่อดินแดนและชุมชนพื้นเมือง รวมถึงการลดผลกระทบจากเหตุธรรมชาติผ่านการใช้ดินแดนและลำน้ำอย่างยั่งยืน
กรอบการทำงานมีระยะเวลา 5 ปี ผสมผสานองค์ประกอบของแนวทางที่สะท้อนดินแดน ซึ่งได้รับแรงบันดาลใจจากโปรเจกต์ก่อนหน้า เช่น พารามัตตา แสควร์
“พารามัตตา แสควร์ เป็นตัวอย่างโปรเจกต์ที่ดำเนินการตามกรอบการออกแบบที่ดี โดยชนพื้นเมืองมีส่วนร่วมในการออกแบบ และที่สำคัญที่สุดคือมันถูกออกแบบโดยผู้ถือองค์ความรู้ดารังตั้งแต่แรกเริ่ม ดังนั้นจึงมีกระบวนการที่ทำงานกับชุมชนพื้นเมืองเป็นรากฐาน และพัฒนาแผนงานสำหรับการออกแบบนี้”
พารามัตตา แสควร์เป็นหนึ่งในการออกแบบที่สะท้อนวัฒนธรรมพื้นเมืองออสเตรเลีย
“ผมเคยถูกติดต่อให้ร่วมออกแบบในช่วงท้ายของการออกแบบ แบบว่า เราต้องรวมชนพื้นเมืองในการออกแบบด้วย ซึ่งไม่ใช่การเล่าเรื่องราวที่สะท้อนวัฒนธรรมพื้นเมืองตั้งแต่แรก และลงท้ายที่ไม่มีโครงสร้างของวัฒนธรรมพื้นเมืองในกระบวนการ ในการออกแบบอาคาร สินค้า หรืออะไรก็ตาม”
ในกรณีของพารามัตตา แสควร์ ผู้ออกแบบทำงานเพื่อสร้างและคงประวัติศาสตร์ของสถานที่นั้นอย่างเห็นได้ชัด
มีศิลปะพื้นเมือง มีวงกลมดารัง และชุดงานฝังที่อิงหลักฐานทางประวัติศาสตร์ของชนพื้นเมือง ซึ่งมีอายุนับพันปี
“เมื่อเรานำทุกสิ่งมารวมกัน มันจะแสดงถึงสิ่งที่สะท้อนการอยู่อาศัยที่มีมายาวนาน ความสำคัญของสถานที่ในเชิงวัฒนธรรมต่อชนพื้นเมือง และการยอมรับว่าวัฒนธรรมยังคงอยู่และอยู่ตลอดไป ดังนั้น มันจึงเป็นการย้ำการปฏิบัติทางวัฒนธรรมที่ยังคงอยู่ และยังเปิดกว้างกับทุกคนด้วย”
การออกแบบดอกไม้วาราท่าห์ ดอกไม้ที่พบได้ในแถบตะวันออกเฉียงใต้ของออสเตรเลีย ในงานแสดงไฟ วิวิด ซิดนีย์ Credit: Manfred Gottschalk/Getty Images
คุณสามารถติดตามข่าวสารล่าสุดจากออสเตรเลียและทั่วโลกเป็นภาษาไทยจากเอสบีเอส ไทย ได้ที่เว็บไซต์
บันทึกเว็บไซต์ของเราเก็บไว้ในบุ๊กมาร์ก เพื่อไม่ให้คุณพลาดสถานการณ์ล่าสุด หรือติดตามเราทางเฟซบุ๊กที่
เรื่องที่เกี่ยวข้อง
การท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์วัฒนธรรมพื้นเมืองออสเตรเลีย
