Pontu Chave sira:
- AEC fornese informasaun no rekursu sira atu ajuda ita-boot hetan ita-boot nia eleitoradu no sentru votasaun.
- Opsaun votasaun múltiplu disponivel antes no iha loron eleisaun.
- Informasaun votasaun disponivel iha lian oioin.
- AEC fornese servisu intérprete telefóniku ida atu ajuda ita-boot fó ita-boot nia votu.
Austrália iha órgaun independente ida ne'ebé jere sistema eleitorál. Ida ne'e maka papél hosi Komisaun Eleitorál Austrália nian (AEC) atu asegura katak sidadaun sira hotu ne'ebé elizivel bele vota no ajuda forma ita-nia governu federal.
Identifika ita-boot nia eleitoradu
Iha divizaun eleitorál federal hamutuk 151 iha Austrália. AEC fornese ferramenta online ida atu ajuda identifika eleitoradu ne'ebé ita-boot hela ba. Atu hetan ita-boot nia eleitoradu vizita electorate.aec.gov.au.
Ita-boot mós bele liga ba 13 23 26 ka asesu ba servisu intérprete telefone nian.
Buka Ita-boot nia fatin votasaun
AEC loke fatin votasaun rihun ba rihun. Babin fatin sira hanesan eskola lokál, sentru komunidade no salaun igreja sira transforma ba sentru votasaun sira iha loron eleisaun nian.
"Atu hetan fatin ida ne'ebé besik liu ba ita-boot ne'e fasil tebes," porta-vós AEC nian, Jess Lilley, hatete.
"Ita-boot sei bele hatama ita-boot nia kódigu postál hela fatin nian, no ami nia rekursu ne'ebe maka iha mos sei ajuda ita-boot atu hetan sé maka ita-boot nia kandidatu no iha ne'ebé maka ita-boot bele vota."
Maneira fasil liu atu vota mak vizita ita-nia fatin votasaun lokál iha loron eleisaun, ne’ebé sempre monu iha loron-sábadu. Ekipa móvel sira mós sei vizita votante sira iha fatin ferik katuas sira nian rezidensiál ou ka residential care, komunidade remota sira, ospitál sira no prizaun sira.

Sinál eleitorál sira iha kabina votasaun nian ba eleisaun parsiál ba area Werribee nian iha Werribee, Melbourne. Source: AAP / DIEGO FEDELE/AAPIMAGE
Vota iha imi nia lian
Fatin votasaun sira no website AEC nian fornese instrusaun sira iha lian oioin, bele haree iha link ida ne'e .
Ita-boot bele husu ema ida atu akompaña ita-boot se ita-boot presiza ajuda. A ou ka servisu intérprete telefone nian mós disponivel atu ajuda ita-boot fó ita-boot nia votu iha ita-boot nia lian.
Maneira seluk atu vota
Sentru votasaun antesipada sira sei loke iha semana hirak antes loron votasaun nian.
Alternativamente, ita-boot bele husu votu postál online ka iha eskritóriu AEC nian.
Votasaun entre estadu no rai-li'ur.
Laiha problema se ita-boot planu atu sai ba sidade estadu ruma durante tempu elisaun. Ita-boot bele uza votasaun postál ka vizita sentru votasaun entre estadu sira.
Ita-boot mos bele vota se ita-boot iha rai-li'ur. Formuláriu notifikasaun iha rai-li'ur sei disponivel iha website AEC nian, hamutuk ho opsaun sira ne'ebé maka sei azuda ita-boot nia sirkunstánsia individuál sira. Komisaun Alto Austrália nian balu sei fornese sentru votasaun iha rai liur.

Asu ida hamriik bainhira votante sira vota iha sentru votasaun durante eleisaun federal iha Sydney, Austrália, iha loron-sábadu, 18 Maiu 2019. Credit: Bloomberg/Bloomberg via Getty Images
Distribuisaun informasaun
Partidu polítiku no independente sira sei fahe informasaun iha fatin votasaun nia liur. Maibé keta husik sira lohi ita-boot, analista eleitorál William Bowe hatete.
“Partidu sira fahe kartaun 'oinsá atu vota' iha kabina votasaun sira iha loron eleisaun nian ne'ebé rekomenda atu ita-boot prenxe ita-boot nia boletin votu ho maneira ida. Ita-boot la presiza vota ho maneira ida-ne'e. Ne'e rekomendasaun de'it."
Fó Ita-boot nia votu
Ita-boot sei simu buletin votu verde ida no mutin ida.
Boletin votu verde
Boletin votu verde ne'e atu vota ba kandidatu ida iha ita-boot nia eleitoradu atu tama iha Uma Fukun (Kámara Baixa parlamentu nian ou ka the Lower House of parliament).
Iha kadeira 151 iha Kámara Reprezentante sira, ne'ebé reprezenta eleitoradu ida-idak.Partidu ne’ebé manán kadeira barak liu iha Kámara Baixa mak sei forma governu.
“Sr. Bowe hatete " Enkuantu ema sira baibain hanoin kona-ba eleisaun ida iha termu sira hili líder nasionál, líder nasionál [Primeiru-Ministru] sei sai líder partidu nian ne'ebé maka manán kadeira barak liu iha parlamentu, nune'e ita sei la vota diretamente ba líder ne'e".
Atu vota iha boletin votu verde ita-boot hakerek númeru ‘1’ iha ita-boot nia kandidatu preferidu nia sorin, depois ‘2’ iha ita-boot nia opsaun daruak nia sorin no kontinua to'o kaixa sira hotu hetan númeru.
Boletin votu mutin
Buletin votu mutin ne’e atu hili kadeira ida hosi kadeira 76 iha Senadu (Kámara Alta ou ka upper house). Ita-boot sei vota atu hili senadór ida hosi ita-boot nia estadu ka teritóriu rasik.
Votasaun ba Senadu diferente uitoan. Boletin votu ne'ebé boot tebes bele sai hanesan buat ida ne'ebé maka'as tanba sira inklui kandidatu hotu-hotu ba ita-boot nia estadu.
Sr. Bowe esplika “Maibé votasaun bele sai simples mos".
“Iha maneira rua ne’ebé ita bele halo.Iha kaixa iha liña nia leten no kaixa iha liña nia okos. Iha liña nia leten iha ida ba partidu ida-idak. Maneira ne’ebé lalais no simples liu atu vota mak hili ita-boot nia partidu favoritu neen no fó númeru ba sira tuir ita-nia preferénsia husi ida to’o neen. Se ita-boot partikulár kona-ba kandidatu ne’ebé ita-boot hakarak vota ba, ita-boot bele fó númeru kaixa barak liután iha liña nia okos, se ita-boot vota iha liña nia okos. tenke númeru pelumenus kaixa 12.”
Tau numeru ba kaixa sira tuir ita-boot nia orden preferidu ho objetivu atu halo ita-boot nia votu sai dook liután. Ida-ne'e hanaran 'votasaun preferensiál ou ka preferential voting’.
Porta Voz hosi AEC, Evan Ekin-Smyth hatete " Se ema ne'ebé ita-boot vota númeru ida maka hasai hosi kontajen, entaun ita-boot nia votu sei fo ba ita-boot nia preferénsia tuirmai, no nune'e mos aplika ba sira seluk, to'o ida-ne'e sura ba kandidatu ida,".

A ballot box is seen inside the voting centre at Collingwood in Melbourne, Saturday, October 14, 2023. Credit: CON CHRONIS/AAPIMAGE
Prosesu Votu informál
Labele haluha atu halo tuir instrusaun sira votasaun nian ho kuidadu. Se ita-boot nia boletin votu la kompleta ho loloos, ida-ne'e sai hanesan 'votu informál' no la sura ba rezultadu eleisaun nian.
Saida maka akontese se ita-boot la vota?
Votasaun ne’e obrigatóriu. Razaun válidu sira atu la vota maka tuir AEC nia diskrisaun ne'ebé sei avalia ita-boot nia sirkunstánsia espesífiku sira.
AEC komprende katak ema balun ne'ebé iha rai-li'ur karik labele vota, porezemplu.
"Se ema ruma ne'ebé maka inskritu la vota, sira bele hetan avizu la'ós votante nian," Sr. Ekin-Smyth esplika.
"Se ita-boot iha razaun válidu, ida-ne'e di'ak. Ita-boot fó hatene de'it mai ami. Se lae, ita-boot selu multa $20. Se ami la hetan resposta, ita-boot bele tama iha tribunál ho taxa $170 no kustu tribunál nian."
Maibé, kastigu loloos maka lakon atu fó ita-boot nia opiniaun, nune'e sempre halo peskiza ruma antes ba vota hodi bele komprende no informadu liu tan.
Rejistu dezinformasaun AEC nian
AEC hanesan organizasaun ne'ebe independente no imparsiál, no prosesu eleisaun nian maka'as ho rigorozu tebes. AEC lansa ona nia Rejistu Dezinformasaun ka hodi haree no rezolve informasaun sira ne'ebé laloos no bosok-teen sira ne'ebé maka mosu durante prosesu eleisaun Austrália nian.
Buka hatene liután kona-ba oinsá atu vota iha aec.gov.au ka liga ba 13 23 26.
Epizódiu ida-ne'e orijinalmente kria iha 2022. Ida-ne'e hetan ona verifikasaun no atualizasaun.
Subscribe or follow the Australia Explained podcast for more valuable information and tips about settling into your new life in Australia.
Do you have any questions or topic ideas? Send us an email to [email protected]